της Maria Macchia
Σχεδό ένα μήνα μετά τη δημοσίευση του “John Lennon/Plastic Ono Band”, του πρώτου άλμπουμ μετά τη διάλυση τωνBeatles, οι John Lennon και Yoko Ono παραχώρησαν μια συνέντευξη στους Tariq Ali και Robin Blackburn, δυο δημοσιογράφους του Red Mole, ενός βρετανικού περιοδικού που κυκλοφόρησε από το 1970 έως το 1973.
Η τετραμερής συνομιλία δημοσιεύτηκε στο τεύχος αρ. 5 στις 22 μαρτίου 1971. Τα θέματα συζήτησης περιελάμβαναν τα παιδικά χρόνια του μουσικού, τις τρεις διαφορετικές εκδοχές του τραγουδιού Revolution, τη θεραπεία Primal Scream–Πρωταρχική κραυγή του Arthur Janov, την απάντηση των Beatles σε ερωτήσεις του Τύπου σχετικά με τον πόλεμο του Βιετνάμ και το τραγούδι του John My Mummy’s Dead.
Την ημέρα μετά τη συνέντευξη με τους Ali e Blackburn, στις 22 ιανουαρίου, ο Lennon συνέθεσε το τραγούδι Power To The People, που αργότερα κυκλοφόρησε ως single τον μάρτιο. Η συνέντευξη αργότερα ανατυπώθηκε σε ένα βιβλίο του Tariq Ali το 2005, με τίτλο “Streetfighting Years, Χρόνια Οδομαχιών”.
το Red Mole ήταν ένα όργανο του IMG (International Marxist Group), μια τροτσκιστική ένωση που δραστηριοποιείται στο Ηνωμένο Βασίλειο από το 1968 έως το 1982 και έκφραση, στην αρχή, της Τέταρτης Διεθνούς.
Η ομάδα μετέφερε τα αιτήματά της μέσω μιας σειράς δημοσιεύσεων, η πρώτη από τις οποίες, με χρονολογική σειρά, ήταν Ο Μαύρος Νάνος, The Black Dwarf, που είδε το φως το 1968 και διευθύνθηκε από τον Tariq Ali, γνωστό, στο Λονδίνο, πως ήταν ένας από τους πιο ένθερμους ακτιβιστές κατά της βιετναμέζικης σύγκρουσης.
Από εκείνες τις σελίδες ξεκίνησαν πολυάριθμες εκστρατείες υπέρ των ανταγωνιστικών και επαναστατικών κινημάτων που λάμβαναν χώρα εκείνα τα χρόνια σε διάφορα κράτη, όπως η Τσεχοσλοβακία, το Μεξικό και η Βολιβία, καθώς και διάφοροι σκοποί της ριζοσπαστικής αριστεράς. Ο Τζον Λένον μπήκε αμέσως στον αριθμό των συμπαθούντων του περιοδικού.
Μετά από δυο χρόνια, η The Black Dwarf κατέβασε τα στόρια λόγω διαφορών απόψεων στο συντακτικό επιτελείο και αντικαταστάθηκε από το δεκαπενθήμερο Red Mole, που αυτοπροσδιορίστηκε ως «επαναστατικό και διεθνιστικό».
Το περιοδικό τάχθηκε ανοιχτά στο πλευρό του IRA (Irish Republican Army) και τις δραστηριότητές του, χωρίς να καταδικάζει τη χρήση βίας από τους υποστηρικτές του. Ο ίδιος ο John Lennon απεικονίστηκε από τον φωτογράφο Rowland Sherman, κατά τη διάρκεια μιας διαδήλωσης για την υποστήριξη του underground περιοδικού Oz, κρατώντας ένα αντίγραφο του Red Mole με την αναφορά στον IRA στο εξώφυλλο.
Tον μάιο του 1973, το περιοδικό αντικαταστάθηκε από το εβδομαδιαίο Red Weekly το οποίο με τη σειρά του, το 1977 κατέστη Socialist Challenge. Εν τω μεταξύ το IMG, που είχε αναλάβει το όνομα Socialist League, συγχωνεύτηκε στο Εργατικό Κόμμα, υποστηρίζοντας έτσι πιο μετριοπαθείς θέσεις από τις αρχικές.
Αλλά επιστρέφοντας στη μακρά συνέντευξη του Ali και του Blackburn με τον Lennon και την Ono, αυτή θεωρείται ως μία από τις περιπτώσεις κατά τις οποίες ο μουσικός ευθυγραμμίστηκε πιο ανοιχτά με ριζοσπαστικές θέσεις, οι οποίες τον οδήγησαν στη συνέχεια, μετά τη μετακίνηση του στις ΗΠΑ που έγινε το φθινόπωρο εκείνης της χρονιάς, να πραγματοποιήσει ένα ρητά πολιτικοποιημένο και στρατευμένο άλμπουμ όπως το “Some Time in New York City”.
ο Ali ξεκινά ρωτώντας τον Τζον τον λόγο για τη ρητή επιθυμία του να πάρει θέση στα αριστερά. Ο Λένον απαντά ότι, προερχόμενος από εργατικό υπόβαθρο (μια αμφισβητήσιμη δήλωση, επειδή είχε περάσει ένα μεγάλο μέρος της παιδικής του ηλικίας και της εφηβείας του στο όμορφο μεσοαστικό σπίτι στο Mendips με τους θείους του Mimi και George), είχε μεγαλώσει νιώθοντας απέχθεια για την αστυνομία και θεωρώντας τον στρατό “σαν μια οντότητα που απομακρύνει τους ανθρώπους και τους αφήνει να πεθάνουν κάπου μακριά”.
Ο songwriter, ο τραγουδοποιός, δηλώνει ότι είχε πάντα ταξική συνείδηση, ότι ήταν αντίθετος στο σύστημα από τότε που ήταν παιδί, όταν σχεδίαζε σατιρικά κινούμενα σχέδια, και ότι έκανε σαφή αυτή την ανταγωνιστική φλέβα ακόμα και στα ανοησιακά βιβλία του.
Τα χρόνια που πέρασε με τους Beatles, ωστόσο, τον είχαν αποσπάσει εν μέρει από αυτές τις θέσεις. Η φήμη που πέτυχε η ομάδα στην πραγματικότητα εμπόδισε τα μέλη να εκφράζουν ελεύθερα τις ιδέες τους, και όταν αυτοί μίλησαν ανοιχτά ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ αυτό θεωρήθηκε ριζοσπαστική υπόθεση.
Στην πραγματικότητα – συνεχίζει ο μουσικός – η πρώτη φορά που βγήκε από τον επιβαλλόμενο ρόλο ήταν μέλος του συγκροτήματος όταν δήλωσε ότι οι Beatles ήταν «πιο διάσημοι από τον Ιησού», “più famosi di Gesù”. Το νόημα ενός τραγουδιού όπως το Working Class Hero, σύμφωνα με τον John, έγκειται στο γεγονός ότι το σόου και το κατεστημένο γενικότερα, «επιτρέπουν» στους ροκ σταρ να εκτεθούν, αλλά είναι απλώς ένα «γλυκό», ένα »δωράκι» που δίδεται σε αυτούς ώστε να δείξουν στις μάζες ένα πρόσχημα ελευθερίας έκφρασης.
ο Lennon δεν παραλείπει να επισημάνει πώς στην Επανάσταση που περιέχεται στο “White Album” είχε προσθέσει «μέσα, in» στη δήλωση «μπορείς να με μετρήσεις έξω», “you can count me out”, (αναφερόμενος στις πιο βίαιες τάσεις που γεννήθηκαν μέσα στο κίνημα της νεολαίας) για να δηλώσει την προθυμία του να εμπλακεί ακόμη και σε πιο ακραία φαινόμενα.
το Revolution 9, αντίθετα, “ήταν απλώς αφηρημένο… Σκεφτόμουν να κάνω έναν πίνακα της επανάστασης με ήχο, αλλά έκανα ένα λάθος”, δηλώνει ο μουσικός: παρότι είναι ένα τραγούδι που σπάει το καλούπι του τραγουδιού-φόρμας, εκ των πραγμάτων ήταν “αντι-επαναστατικό”. Προσθέτει: “Ως μέλος της εργατικής τάξης πάντα με ενδιέφερε η Ρωσία και η Κίνα και όλα τα πράγματα για την εργατική τάξη, παρόλο που έπαιζα μέσα στο καπιταλιστικό παιχνίδι”.
Η μακρά συζήτηση αγγίζει πολλά άλλα σημεία: τη θεραπεία της «αρχέγονης κραυγής» από τον ψυχίατρο Arthur Janov στην οποία υποβλήθηκε ο John, τον κατασταλτικό ρόλο της οικογένειας, τη διαφορά, από πολιτική άποψη, μεταξύ της αμερικανικής ροκ σκηνής και της αγγλικής.
Σχετικά με την τεχνική Primal Scream ο Lennon, πεπεισμένος για την αποτελεσματικότητά της, σχολιάζει: “Όλοι μας, μεγαλώνοντας, έχουμε λογαριαστεί με πάρα πολύ πόνο. Ακόμα κι αν τον καταπιέσουμε, είναι ακόμα εκεί. Ο χειρότερος πόνος είναι να μην είσαι επιθυμητός, να συνειδητοποιείς ότι οι γονείς σου δεν σε χρειάζονται όπως τους χρειάζεσαι εσύ.
Όταν ήμουν παιδί είχα στιγμές που δεν ήθελα να δω την ασχήμια, δεν ήθελα να δω ότι δεν ήμουν επιθυμητός. Αυτή η έλλειψη αγάπης μπήκε στα μάτια και στο μυαλό μου» και καταλήγει: «Η τέχνη είναι απλώς ένας τρόπος έκφρασης του πόνου. Θέλω να πω, ο λόγος για τον οποίο η Yoko κάνει τόσο ακραία έργα σχετίζεται με το είδος του πόνου που χρειάστηκε να αντιμετωπίσει και εκείνη”.
Στο δεύτερο μέρος της συνέντευξης καλείται η ίδια η Γιόκο. Ο Blackburn προτείνει ότι το πρωτοποριακό έργο της Ono φαίνεται να δείχνει ότι η τέχνη πρέπει να βγαίνει από τις γκαλερί για να αντιμετωπίσει την καθημερινή ζωή, και η καλλιτέχνης επιβεβαιώνει ότι πρόθεσή της είναι να καλέσει το κοινό να απελευθερωθεί από την καταπίεση της οποίας είναι θύμα, δίνοντας ελευθερία στην ατομική του δημιουργικότητα: «Υπάρχουν δύο τύποι ανθρώπων στον κόσμο: αυτοί που έχουν αυτοπεποίθηση επειδή ξέρουν ότι έχουν την ικανότητα να δημιουργούν και εκείνοι που δεν πιστεύουν στον εαυτό τους διότι έχουν αποθαρρυνθεί, καθώς τους είπαν πως δεν διαθέτουν δημιουργικότητα, αλλά πρέπει να λαμβάνουν μόνο εντολές. Το Κατεστημένο προτιμά άτομα που δεν ξέρουν πώς να αναλαμβάνουν την ευθύνη και δεν έχουν αυτοσεβασμό», επισημαίνει η Yoko.
Αυτός ο λόγος που συνδέεται με την τέχνη συνδυάζεται με την ανάγκη να συνειδητοποιηθεί η εργατική τάξη: όλοι οι εργαζόμενοι θα πρέπει να γίνουν «ήρωες της εργατικής τάξης», προτείνει ο δημοσιογράφος.
Και ο John παρατηρεί: “Φαίνεται ότι όλες οι επαναστάσεις τελειώνουν με μια λατρεία της προσωπικότητας – και οι κινέζοι μοιάζει να χρειάζονται μια «πατρική φιγούρα». Αυτό περιμένω να συμβεί και στην Κούβα, με τον Τσε και τον Φιντέλ. Στον δυτικού τύπου κομμουνισμό θα πρέπει να δημιουργήσουμε μια εικόνα των εργαζομένων που θεωρούν τον εαυτό τους ως σημείο αναφοράς”.
Μετά από κάποιες σκέψεις σχετικά με τη βρετανική πολιτική και την έλλειψη ελευθερίας έκφρασης μέσα στη δισκογραφική βιομηχανία, ο John υιοθετεί την ανάγκη για μια συνεργασία μεταξύ εργαζομένων και φοιτητών που να επιφέρει συγκεκριμένες αλλαγές στην κοινωνία: “Μου φαίνεται ότι οι φοιτητές είναι τώρα αρκετά «ξύπνιοι» ώστε να προσπαθούν να αφυπνίσουν τους εργαζόμενους αδελφούς τους… Θα ήθελα να υποκινήσω τους ανθρώπους να σπάσουν τα καλούπια, να είναι ανυπάκουοι στο σχολείο… να συνεχίσουν να προσβάλλουν την εξουσία“.
Η κουβέντα συνεχίζει αναφέροντας τη σύγκρουση στο Βιετνάμ και την καταστολή των εξεγέρσεων στην Ιρλανδία, μέχρι που η Γιόκο υπογραμμίζει τη σημασία της αποτελεσματικής επικοινωνίας και της διάδοσης μιας κουλτούρας ειρήνης: «Δεν πρέπει να είμαστε παραδοσιακοί στον τρόπο που επικοινωνούμε με τους ανθρώπους, ειδικά με το κατεστημένο. Πρέπει να εκπλήσσουμε τους ανθρώπους λέγοντας καινούργια πράγματα με έναν εντελώς νέο τρόπο… η καινούργια μουσική έδειξε ότι τα πράγματα θα μπορούσαν να μεταμορφωθούν με νέα κανάλια επικοινωνίας… ίσως μπορούμε να κάνουμε μια επανάσταση χωρίς βία“.
ο John, όμως, δεν συμφωνεί: “Δεν μπορούμε να πάρουμε την εξουσία χωρίς μάχη” και προσθέτει: “Εάν παίρναμε τον έλεγχο της Βρετανίας, τότε θα είχαμε επιφορτιστεί το καθήκον να «καθαρίσουμε» την αστική τάξη και να κρατήσουμε τους ανθρώπους σε μια επαναστατική νοοτροπία”.
Αφού ληφθούν υπόψη, έστω και εν συντομία, οι πολιτικές του Μάο και του Χρουστσόφ, η σημασία της γυναικείας χειραφέτησης επιβεβαιώνεται από τους διάφορους συνομιλητές: «Οι γυναίκες είναι πολύ σημαντικές, δεν μπορούμε να έχουμε μια επανάσταση που δεν περιλαμβάνει και ελεύθερες γυναίκες… Χρειάστηκα καιρό να συνειδητοποιήσω ότι η αρσενική μου στάση έκοψε κάποιες σφαίρες για τη Γιόκο», παραδέχεται ο μουσικός.
Και συνεχίζει: “η Yoko χρειάστηκε να ανοίξει δρόμο διαμέσου ενός ανδρικού κόσμου –ο κόσμος της τέχνης κυριαρχείται πλήρως από τους άνδρες– έτσι ήταν γεμάτη επαναστατικό ζήλο όταν συναντηθήκαμε. Δεν υπήρχε ποτέ καμία αμφιβολία σχετικά με αυτό: έπρεπε να έχουμε μια σχέση 50-50 ή η σχέση μας δεν θα ήταν δυνατή. Αυτή έγραψε ένα άρθρο για τις γυναίκες πριν από περισσότερα από δύο χρόνια, στο οποίο δήλωσε: «Η γυναίκα είναι ο νέγρος του κόσμου’.”
Και το Woman Is The Nigger of The World θα καταστεί ένα από τα κομμάτια αιχμής του μελλοντικού άλμπουμ “Some Time In New York City”: πάλι, λοιπόν, όπως στην περίπτωση του Imagine, είναι η σύντροφος του που προτείνει στον Λένον λέξεις, φράσεις και εικόνες που θα μείνουν στην ιστορία του τραγουδιού.
Όσον δε στο My Mummy’s Dead, ένα από τα πιο συγκινητικά και εγκάρδια τραγούδια της “Plastic Ono Band”, ο John αναφέρει ότι ήταν, υφολογικά, εμπνευσμένο από ένα ποίημα Χαϊκού.
Στην τελευταία ερώτηση του Ali “Πως πιστεύεις ότι μπορούμε να καταστρέψουμε το καπιταλιστικό σύστημα στην Μεγάλη Βρετανία, John?”, ο πρώην Beatle απαντά δίχως να μασά τα λόγια του: “Νομίζω μόνο καθιστώντας τους εργαζόμενους συνειδητοποιημένους της πραγματικά δυστυχούς θέσης στην οποίαν βρίσκονται, σπάζοντας το ‘όνειρο’ με το οποίο είναι περικυκλωμένοι… Έχουν αυτοκίνητα και TV και δεν θέλουν να σκέφτονται πως υπάρχουν και άλλα πράγματα στη ζωή. Είναι έτοιμοι να αφήσουν τα αφεντικά να τους διαχειρίζονται, να βλέπουν τα παιδιά τους καταπιεσμένα στο σχολείο. Ονειρεύονται το όνειρο κάποιου άλλου, δεν είναι ούτε καν το δικό τους.
Θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι οι μαύροι και οι ιρλανδοί υφίστανται κακομεταχείριση και ότι αυτοί θα είναι οι επόμενοι. Μόλις οι μάζες αρχίσουν να αντιλαμβάνονται όλα αυτά, μπορούμε πραγματικά να ξεκινήσουμε να κάνουμε κάτι, και οι εργαζόμενοι θα μπορούν να αρχίσουν να επικρατούν. Όπως έλεγε ο Μαρξ: «Στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του».”
Ιδιαίτερα σημαντικές είναι οι φωτογραφίες που συνοδεύουν τη συνέντευξη, στις οποίες ο John και η Yoko φορούν μπλουζάκια από το ίδιο περιοδικό Red Mole και κράνη της ιαπωνικής ένωσης Zengakuren (ιαπωνική Ομοσπονδία φοιτητικής αυτονομίας), μιας ομάδας ιαπώνων μαρξιστών φοιτητών που επαναστάτησαν κατά του πολέμου στην Κορέα και αντιτάχθηκε στη χρήση των βάσεων των ΗΠΑ στην Ιαπωνία για τον πόλεμο στο Βιετνάμ.
Αρχικά μια μικρή ομάδα, η επιρροή της εξαπλώθηκε καθώς ηγούνταν διαμαρτυριών ενάντια σε αυτή την τελευταία σύγκρουση, σε βαθμό που οποιαδήποτε μαζική αντιπολεμική διαδήλωση στην Ιαπωνία αναφέρονταν αργότερα ως «Zengakuren». Κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων, οι συμμετέχοντες φορούσαν κράνη και κραδαίνοντας μακριές ξύλινες ράβδους που ονομάζονταν «μπαστούνια της βίας”.
Τραγουδώντας επαναστατικά συνθήματα, βάδιζαν στρατιωτικά στους δρόμους και συγκρούονταν με την αστυνομία. Οι πορείες τους είχαν την όψη και την αίσθηση των αρχαίων ιαπωνικών αγροτικών εξεγέρσεων, και ήταν ο Τζον και η Γιόκο, φορώντας τα κράνη τους, που έφεραν αυτό το «κομμάτι ζωής» από την Άπω Ανατολή στην προσοχή της Δύσης.
Είναι ενδιαφέρον να σημειώσουμε ότι η ιαπωνική μαχητική ομάδα δεν αναφέρθηκε καν στη συνέντευξη, αλλά οι φωτογραφίες των δύο έκαναν τον γύρο του κόσμου. Μια εικόνα του John που φορούσε το τυπικό λευκό κράνος, με τη γροθιά του υψωμένη, χρησιμοποιήθηκε αργότερα για το εξώφυλλο πολλών εκδόσεων του σινγκλ Power to the People.
Μετά από μερικά χρόνια, ιδιαίτερα κατά τη στιγμιαία αποχώρησή του από τη μουσική σκηνή μετά τη γέννηση του γιου του Σον, ο Λένον γύρισε την πλάτη του στη ριζοσπαστική αριστερή πολιτική και είναι πιθανό ότι θεώρησε τη συμπάθειά του για την Zengakuren και το Red Mole ως σημαντικά λάθη κρίσης.
Το ίδιο το Power to the People από αυτόν χαρακτηρίστηκε αργότερα ‘στενόχωρο’. ο John θα δηλώσει στη συνέχεια σε συνέντευξή του στο Newsweek το 1980: “Εκείνος ο ριζοσπαστισμός ήταν ψευδής, στην πραγματικότητα, επειδή οφειλόταν στην αίσθηση της ενοχής μου. Πάντα ένιωθα ένοχος που έβγαζα χρήματα, οπότε έπρεπε να τα δώσω ή να τα χάσω. Δεν εννοώ ότι ήμουν υποκριτής: όταν πιστεύω σε κάτι, το πιστεύω μέχρι το μεδούλι. Όμως, όντας χαμαιλέοντας, τείνω να γίνω παρόμοιος με τους γύρω μου“.
Όποια αξιολόγηση κι αν θέλει κανείς να δώσει για την πιο «πολιτική» φάση του Lennon, το γεγονός παραμένει ότι η συμβολή του στο ειρηνιστικό κίνημα και σε ορισμένους σκοπούς, όπως αυτός της χειραφέτησης των γυναικών, το ιρλανδικό ζήτημα, τα δικαιώματα των μαύρων, δεν μπορεί να απορριφθεί ως ένα σφάλμα εκτίμησης’.
Μερικές καμπάνιες που έκανε με τη Yoko και η προβολή των δύο στα μέσα ενημέρωσης, πέρα από την καλλιτεχνική αξία ορισμένων τραγουδιών που σήμερα μπορεί να φαίνονται ξεπερασμένα, σίγουρα είχαν σημαντικό αντίκτυπο στο διεθνές πολιτιστικό (και αντιπολιτισμικό) πανόραμα της δεκαετίας του ’70.
#defendViome
https://contropiano.org/news/cultura-news/2023/03/11/working-class-hero-0158091
Αέναη κίνηση-moto Perpetuo 