(Έχω επισκεφθεί στρατόπεδα σε τρεις ηπείρους, και στην καλύτερη περίπτωση τείνουν να είναι καταστροφή ανθρώπινων ψυχών)…
| Η νεαρή μητέρα μου είπε την τρομερή της ιστορία, ενώ καθόμασταν πίνοντας τσάι κοντά στα συριακά σύνορα. Δυστυχώς, μου φάνηκαν όσα είπε πολύ οικεία, καθώς εξιστορούσε τη λιτανεία της απελπισίας της : το σπίτι της καταστράφηκε, η ζωή της διαλύθηκε, η οικογένειά της ρήμαξε.
Πέντε συγγενείς της σκοτώθηκαν στο μακελειό των συγκρούσεων, μου έδειξε φωτογραφίες στο κινητό της από το πτώμα ενός ξαδέλφου της, που ξεκοιλιάστηκε σε μια κρατική φυλακή. «Νιώθω πως το κεφάλι μου θα εκραγεί, όταν θυμάμαι πώς ήταν η ζωή πριν από τον πόλεμο», είπε.
Ωστόσο, αυτή η γυναίκα ήταν σίγουρη για ένα πράγμα: ότι θα προτιμούσε να επιστρέψει στη Συρία, παρά την αγριότητα από όλες τις πλευρές, από το να πάει πίσω στο στρατόπεδο προσφύγων, απ’όπου έφυγε πριν από λίγες ημέρες προτού τη συναντήσω. Ήταν σαν φυλακή, είπε – επαναλαμβάνοντας τα λόγια που άκουσα νωρίτερα κι από άλλους. Δεν υπήρχε δουλειά, δεν υπάρχει ηλεκτρικό ρεύμα και δεν έχεις να κάνεις τίποτα όλη την ημέρα, ενώ τα καταστήματα υπερ-χρεώνουν για τα τρόφιμα και τα είδη ένδυσης πίσω από τα συρματοπλέγματα. Η οικογένειά της άφησε τα τελευταία λίγα υπάρχοντά τους για να ξεφύγει. «Εδώ δεν έχουμε τίποτα αλλά τουλάχιστον έχουμε την ελευθερία μας».
Η ιστορία της θα πρέπει να εισακουστεί καθώς οι Ευρωπαίοι και Τούρκοι ηγέτες συναντιούνται σε μια σύνοδο κορυφής για την μεταναστευτική κρίση. Καθώς η ήπειρός μας γυρίζει την πλάτη της ως απάντηση προς τους πρόσφυγες, όπως αυτή η γυναίκα μαζί με άλλους, που αναζητούν το είδος της ζωής, που εμείς θεωρούμε δεδομένο, ο τόνος της συζήτησης γίνεται όλο και πιο άθλιος.
Και οι μύθοι αυξάνονται: ότι η Ευρώπη κατακλύζεται, ότι ζούμε σε καιρούς πρωτοφανούς μετανάστευσης, ότι τα τείχη σταματούν απελπισμένους ανθρώπους, ότι οι πρόσφυγες κλέβουν θέσεις εργασίας, ότι οι μετανάστες μετακινούνται για παροχές, ότι οι κακοί λαθρεμπόροι ανθρώπων και οι διακινητές είναι η κύρια αιτία όλων των προβλημάτων.
Οι πανικόβλητοι πολιτικοί της Ευρώπης ετοιμάζονται, να δώσουν περισσότερα χρήματα στην Τουρκία, για να την πείσουν να ελέγχει τα σύνορα της καλύτερα. Θέλουν οι Τούρκοι να συγκρατήσουν 2,75 εκατομύρια Σύριους στο εσωτερικό της χώρας τους – αριθμός που είναι, παρεμπιπτόντως, 137 φορές μεγαλύτερος από τον θλιβερό αριθμό προσφύγων που σχεδιάζει η Βρετανία να δεχθεί σε διάστημα πέντε ετών.
Ένας συγκεκριμένος μύθος ιδίως, είναι απαραίτητο να διαλυθεί άμεσα και γρήγορα : η ιδέα ότι οι καταυλισμοί προσφύγων είναι ανθρώπινοι και εφαρμόσιμες λύσεις σε τέτοιου είδους κρίσεις. Οι πολιτικοί και οι ειδήμονες συνεχίζουν να προτείνουν, ότι πρέπει να ρίξουμε χρήματα σε αυτά τα μαντριά. Ωστόσο, όπως η νεαρή μητέρα στην Ιορδανία έδειξε, αυτή η προσέγγιση είναι λανθασμένη και ηθικά και πρακτικά.
Έχω επισκεφθεί καταυλισμούς προσφύγων σε τρεις ηπείρους.
Στην καλύτερη περίπτωση, τείνουν να είναι ψυχοφθόροι, μέρη που κρατούν απλώς τους ανθρώπους στη ζωή, αλλά τους σταματούν από το να ζουν, όπως τόσο λακωνικά το έθεσε ένας ακαδημαϊκός. Μπορεί να υπάρχουν τρόφιμα, σχολεία και κέντρα υγείας σε πολλούς καταυλισμούς. Αλλά μπορούν επίσης να είναι ζοφερά κέντρα φυλάκισης, που αποσκοπούν στην αγελαία συγκέντρωση τραυματισμένων ανθρώπων σε μέρη που είναι πιο εύκολο να τους ελέγχουν, είτε για τις κυβερνήσεις υποδοχής, είτε για οργανισμούς βοήθειας που προσπαθούν, να συνδράμουν. Θεωρούνται βραχυπρόθεσμες λύσεις, αλλά παρασύρονται σε μια μονιμότητα – απλά κοιτάξτε τα παλαιστινιακά στρατόπεδα προσφύγων που πηγαίνουν πίσω 68 χρόνια – ενώ οι συμμορίες, η βία και η σεξουαλική κακοποίηση μπορεί να είναι ανεξέλεγκτα.
Η καλοπροαίρετη εικόνα των προσφυγικών καταυλισμών έχει κατακερματιστεί από το λαμπρό νέο βιβλίο του δημοσιογράφου Ben Rawlence, τον οποίο γνώρισα κατά τη διάρκεια της πενταετούς θητείας του στην ερευνά της ζωής στο Dadaab, στη βόρεια Κένυα. Αυτό το άναρχα εξαπλωμένο στρατόπεδο είναι το μεγαλύτερο παγκοσμίως και δημιουργήθηκε πριν από 25 χρόνια για να κρατήσει 90.000 Σομαλούς, αλλά τώρα αποτελεί το σπίτι για μισό εκατομμύριο ανθρώπους από διάφορα έθνη. Ο Rawlence αποκαλύπτει, πώς οι φτωχοί πρόσφυγες βιάζονται, εξαπατώνται και γίνονται αντικείμενα εκμετάλλευσης, ενώ οι καλοπληρωμένοι υπαλλήλοι των στρατοπέδων μένουν σε ασφαλείς ενώσεις. Είναι ένα δριμύ κατηγορητήριο – ωστόσο υπάρχουν και χειρότερα παραδείγματα. Μετά τη γενοκτονία της Ρουάντα, οι πρωτεργάτες Χούτου δημιούργησαν επίσημα στρατόπεδα και τα χρησιμοποιούσαν για να ανασυνταχθούν.
Αυτά τα κέντρα συνήθως τοποθετούνται σε απομακρυσμένες περιοχές από τις κυβερνήσεις, για να διαχωρίσουν τους πρόσφυγες. Αυτός είναι ένας λόγος για την αποτυχία του στρατοπέδου προσφύγων Azraq, στην Ιορδανία, όπου σήμερα ζουν 32.866 άτομα, αν και προοριζόταν για σχεδόν 100.000 περισσότερα. Σχεδιάστηκε από τα Ηνωμένα Έθνη (και χρηματοδοτείται εν μέρει από τη Βρετανία) και υποτίθεται ότι αντανακλούσε τα διδάγματα του παρελθόντος αποφεύγοντας τα παλαιότερα λάθη.
Ωστόσο, οι περισσότεροι Σύριοι και Ιρακινοί προτιμούν τη φτώχεια, από αυτό το θλιβερό φυλάκιο στην έρημο, χιλιάδες περισσότεροι προτιμούν ν’ανέβουν σε βάρκες με προορισμό την Ευρώπη και με κίνδυνο να πνιγούν, παρά να έχουν μια θέση σε αυτά τα στρατόπεδα. Αρκετοί άνθρωποι μου είπαν ότι τα έβλεπαν ως φυλακές- μια δυσάρεστη σύγκριση που κάνει επίσης ο Rawlence στο βιβλίο του για την ζωή στο Dadaab.
Στους δυτικούς πολιτικούς αρέσει να πηγαίνουν σε στρατόπεδα προσφύγων, για να αγκαλιάζουν τα παιδιά και να επιδεικνύουν τη συμπόνιά τους, ακόμη και όταν το κάνουν όμως είναι διαολεμένα αποφασισμένοι να σταματήσουν τους αιτούντες άσυλο, που φτάνουν οπουδήποτε κοντά το δικό τους κατώφλι. Αλλά σαφώς τα στρατόπεδα αυτά δεν σταματούν τους ανθρώπους που έρχονται στην Ευρώπη, οι αριθμοί στο Za’atari, το μεγαλύτερο στρατόπεδο στην Ιορδανία, έχουν επίσης μειωθεί σημαντικά. Αν και η συριακή κρίση ξέσπασε πριν από πέντε χρόνια, έχουν λάβει εξαιρετικά δυσανάλογα χρηματικά ποσά για την ενίσχυση των στρατοπέδων, δεδομένου ότι είναι πολύ πιο εύκολο να τους διαχειριστούν όταν βρίσκονται μέσα σ’αυτά. Πριν από δύο χρόνια ο Sir Alan Duncan, τότε Υφυπουργός για τη Διεθνή Ανάπτυξη, παραδέχθηκε στη Βουλή των Κοινοτήτων : «Ξέρεις πού είναι όταν βρίσκονται σε στρατόπεδα. Είναι πιο δύσκολο να τους διαχωρίσουμε … αν ζουν μέσα στην κοινότητα».
Ας επικεντρωθούμε λιγότερο στα στρατόπεδα σε αυτή την κρίση. Πρόκειται για ένα ακόμη φύλλο συκής για τους πολιτικούς, μια ακόμη ψεύτικη λύση, που προβάλλυν οι εμπειρογνώμονες της πολυθρόνας. Εν τέλει ποιο ανθρώπινο ον θέλει μια ζωή παγιδευμένη στο κενό, όπου εξαρτάται από τους άλλους για τα πάντα, από τη σίτιση της οικογένειάς του, μέχρι το να χρειάζεται να περάσει από τους ενόπλους φρουρούς στην πύλη; Οι πρόσφυγες μπορεί να διέφυγαν από την κόλαση, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορούμε να τους αναγκάσουμε σε καθαρτήριο. «Είναι καλύτερα να πεθάνει κανείς στη Συρία, παρά να ζει στο στρατόπεδο σας», όπως μου είπε ένας νεαρός πρόσφυγας.
Του Ian Birrell (μετάφραση, επιμέλεια Σύλβια Βαρνάβα)
independent.co.uk
Omniatv.com
https://lefterianews.wordpress.com/2016/03/20/%CF%83%CF%84%CF%81%CE%B1%CF%84%CF%8C%CF%80%CE%B5%CE%B4%CE%B1-%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CF%86%CF%8D%CE%B3%CF%89%CE%BD-%CE%BC%CE%B9%CE%B1-%CF%8D%CF%80%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%B7-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B1-2/
