Πρώτη Γραμμή
από την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια :
Prima Linea (PL) η Πρώτη Γραμμή [ΠΓ] ήταν μια ένοπλη οργάνωση της άκρας αριστεράς της Ιταλίας κομουνιστικής μήτρας. αρχικά εξωκοινοβουλευτική νόμιμη πολιτική ένωση, που εξήλθε από τον Συνεχή Αγώνα, da Lotta Continua, στα στελέχη της σχεδόν αμέσως ωρίμασε η επιλογή της ένοπλης πάλης.
γεννήθηκε το φθινόπωρο του 1976 και επίσημα διαρθρώθηκε την επόμενη χρονιά, την άνοιξη, σαν τρομοκρατική οργάνωση, η Prima Linea θα είναι η δεύτερη στην Italia μόνο πίσω από της Ερυθρές Ταξιαρχίες, Brigate Rosse, σε νούμερο προσώπων που χτυπήθηκαν (39 από τους οποίους οι 16 σκοτώθηκαν), σε ένοπλες επιχειρήσεις (101 επιθέσεις για τις οποίες ανέλαβε την ευθύνη) και σε αριθμό μελών.
το όνομα εμπνεύστηκαν από τις ομάδες περιφρούρησης των κινημάτων της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς που, στα χρόνια του εβδομήντα, τοποθετούνταν στην κεφαλή των πορειών καταλαμβάνοντας, ακριβώς, την πρώτη γραμμή.
- 1 ιστορία
- 2 υπέρμαχοι της Πρώτης Γραμμής
- 3 ταινίες
- 4 σημειώσεις
- 5 βιβλιογραφία
- 6 συναφή στοιχεία
- 7 εξωτερικές διασυνδέσεις
§Ιστορία
§1974-1976: η προέλευση
οι ρίζες της οργάνωσης Prima Linea αναζητούνται στην ιταλική ιστορική περίοδο που, στα δεύτερα μισά των χρόνων εβδομήντα, βλέπει μια μεγάλη ανάπτυξη του αποκαλούμενου ένοπλου κόμματος.
ανάμεσα στην άνοιξη και το φθινόπωρο του 1974, μέσα στις τάξεις του Συνεχή Αγώνα, Lotta continua, προκαλείται μια ρήξη με συνέπεια την διάσπαση από μέρους κάποιων αγωνιστών, που στο μεγαλύτερο μέρος τους ανήκουν στο ρεύμα και στην φράξια alla corrente e alla frazione[1], δηλαδή σε δυο από τις κυριότερες ομαδοποιήσεις που, αποτελούνταν κατά κύριο λόγο από στελέχη της ομάδας περιφρούρησης της ομάδας και ήταν ιδιαίτερα ριζωμένες Milano, Torino, Napoli και στην Brianza, ασκούν κριτική στην υπερβολικά διανοουμενίστικη γραμμή της οργάνωσης υπέρ μιας επαναστατικής προοπτικής και πρωτοβουλίας περισσότερο παρεμβατικής. μια πρόσκληση που μεταφράζεται στην πρόταση συμμετοχής στην ένοπλη πάλη η οποία, όμως, αμέσως απορρίπτεται από την ηγετική ομάδα του ΣΑ, LC, γεγονός που επέφερε λοιπόν στην αναπόφευκτη ρήξη.[2]
αφού λοιπόν βρίσκεται έξω από την Lotta continua, το 1975, η ομάδα ξεκινά να σφίγγει δεσμούς με άλλους αγωνιστές που προέρχονταν από τις γραμμές ενός άλλου σχηματισμού της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς, την Εργατική Εξουσία, sinistra extraparlamentare,Potere operaio, συνδεδεμένου με την εμπειρία του περιοδικού Senza Tregua, Δίχως Ανακωχή, που είχε ρίζες στο εργοστάσιο και στον χώρο του αποκαλούμενου μαχητικού αντιφασισμού, antifascismo militante.[1]
το φθινόπωρο του 1976, μετά από δυο συναντήσεις που προώθησε η ηγετική ομάδα του περιοδικού και έλαβαν χώρα, αντιστοίχως, σε Salò και Stresa, έχουμε εκ νέου διασπορά που θα φέρει σε πολυδιάσπαση εκείνης της εμπειρίας και στον σχηματισμό τριών νέων οργανώσεων : τις κομουνιστικές επαναστατικές Επιτροπές, τις μαχητικές κομουνιστικές Μονάδες και, ακριβώς, της Πρώτη Γραμμή – i Comitati comunisti rivoluzionari, le Unità comuniste combattenti e, appunto, Prima Linea.[2]
ιδρυτικός στόχος της PL είναι εκείνος του να αντιπροσωπεύει την πρωτοπορία των προλεταριακών μαζών και του κινήματος του ’77, movimento del ‘77, παραμένοντας μέρος των ιδίων και δίχως να μετασχηματιστεί σε μια ελίτ μαχητών, élite di combattenti: ένας τρόπος, αυτός, καταδίκης του ιδεολογικού δογματισμού των ερυθρών Ταξιαρχιών, delle Brigate Rosse, παρότι υποστήριζαν τις δράσεις τους και συμμετείχαν στις επιχειρήσεις ανταρτοπόλεμου ενάντια στο ιταλικό κράτος.[3]
στρατιωτικά, οι απαρχές του σχηματισμού, χαρακτηρίζονται από μια οπτική εκτελεστική στο εσωτερικό των εργοστασίων, με δράσεις ένοπλες (raid των προλεταριακών περιπολιών) που συνίστανται στον τραυματισμό των επιστατών και εταιρικών διευθυντών,[4] ένας τρόπος που σαν στόχο έχει »πάνω από την αρπαγή της εξουσίας, μια προοδευτική διάλυση της εξουσίας» – «più che una presa di potere, una progressiva dissoluzione del potere»[3]
αρχικά αποτελούμενη κυρίως από εργάτες και φοιτητές, της πρώτης ομάδας της PL στελέχη ήταν οι: Sergio Segio, Susanna Ronconi (ex BR), Roberto Rosso, Roberto Sandalo, Marco Donat Cattin, Enrico Baglioni, Sergio D’Elia, Enrico Galmozzi, Bruno La Ronga, Giulia Borelli, Silviera Russo, Diego Forastieri, Maurice Bignami, Michele Viscardi, Fabrizio Giai.[3]
§1976-1977: οι πρώτες ενέργειες
| « Prima Linea non è un nuovo nucleo combattente comunista, ma l’aggregazione di vari nuclei guerriglieri che finora hanno agito con sigle diverse » |
| (Volantino di rivendicazione del 30 novembre 1976[5])»η Πρώτη Γραμμή δεν είναι ένας νέος κομουνιστικός μαχητικός πυρήνας, αλλά η συνάθροιση διάφορων αντάρτικων πυρήνων που μέχρι στιγμής έδρασαν κάτω από διαφορετικές ονομασίες»
από φυλλάδιο ανάληψης ευθύνης της 30ης νοεμβρίου 1976 |
το 1976 ήταν το έτος των πρώτων ένοπλων δράσεων της ομάδας. όπως έγραφαν όμως στο φυλλάδιο ανάληψης ευθύνης που διένειμαν με ευκαιρία την πρώτη στρατιωτική πράξη της ομάδας, δηλαδή την εισβολή στα γραφεία των Διευθυντών της Fiat , nella sede dei Dirigenti Fiat στο Torino, del 30 novembre 1976, στις 30 νοεμβρίου ’76, στην αρχή η ονομασία Πρώτη Γραμμή , Prima Linea (ονομασία που, στις προθέσεις του κινήματος, βασίζονταν στις ομάδες περιφρούρησης που χρησιμοποιούνταν στην διάρκεια των διαδηλώσεων στην πλατεία, που τοποθετούνταν στην κεφαλή, στην πρώτη γραμμή, ακριβώς, για την προστασία της πορείας , del corteo[6]) δεν χρησιμοποιήθηκε αμέσως, λόγω της πίστης στις ιδρυτικές αρχές του κινήματος που αυτο-παρουσιάζεται σαν ένωση πολλών ονομασιών της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς.
η πρώτη εκτέλεση που χαρακτηρίζει την ομάδα της Prima Linea ήταν εκείνη του Enrico Pedenovi, περιφερειακού συμβούλου του φασιστικού κινήματος Movimento Sociale Italiano, που σκοτώθηκε στις 29 απριλίου 1976 στο Milano, με ευκαιρία την πρώτη επέτειο του θανάτου του νεοφασίστα αγωνιστή Sergio Ramelli.[7]
όπως ήδη είπαμε για την εκτέλεση δεν ανέλαβε την ευθύνη η ομάδα, που είχε αρχικά αποφασίσει να μην υπογράφει τις δράσεις της, κυρίως στην περίπτωση των εκτελέσεων. στο δικαστήριο, όμως, στο πλαίσιο της διαδικασίας ενάντια στην Prima Linea του 1984, la Corte d’assise di Milano , η μιλανέζικη Έδρα αναγνώρισε στους Enrico Galmozzi, Bruno La Ronga και Giovanni Stefan (όλοι στελέχη της ΠΓ) τους φυσικούς εκτελεστές του θανάτου, αποφασίζοντας δυο καταδίκες σε ισόβια και μια σε 27 χρόνια κάθειρξης gli .[8]
ένα τέταρτο μέλος της οργάνωσης, ο Piero del Giudice, δέχτηκε ποινή σε 28 χρόνια νια συνεργία ηθική στον φόνο, που σχεδιάστηκε σαν εκδίκηση, για τον θάνατο ενός νεαρού αγωνιστή της αριστεράς, του Gaetano Amoroso, που σκοτώθηκε στην διάρκεια επίθεσης, από μέρους νεοφασιστών, στις 27 απριλίου 1976. La Corte di cassazione , στο Εφετείο μετατράπηκε η απόφαση, εν μέρη, μειώνοντας σε 29 χρόνια τα ισόβια του La Ronga και αθωώνοντας τον Del Giudice.[9]
το πρωινό της 12ης μαρτίου 1977, ένα commando της PL, σκοτώνει στο Torino τον Giuseppe Ciotta, brigadiere di Pubblica Sicurezza, ταξίαρχο της αστυνομίας 29 χρόνων. την ώρα που ήταν έτοιμος να πάρει το αυτοκίνητό του, για να πάει στην δουλειά του, τρία άτομα τον πλησίασαν και τον εκτέλεσαν με τρεις πυροβολισμούς. [10] και για αυτή την εκτέλεση, της οποίας την ευθύνη ανέλαβε εκείνη την περίοδο η οργάνωση ‘μαχητικές κομουνιστικές Ταξιαρχίες, Brigate comuniste combattenti, αναγνωρίστηκε ένοχος στην συνέχεια ο Enrico Galmozzi.[11]
αν και οι πρώτες επιχειρήσεις της ομάδας χρονολογούνται τον προηγούμενο χρόνο, η επίσημη πράξη γέννησης της καταχωρείται αργότερα, τον απρίλη του 1977, με το πρώτο συνέδριο της οργάνωσης στο San Michele a Torri, στα περίχωρα της Φλωρεντίας, Firenze, και με την σύσταση μιας εθνικής διοίκησης, comando nazionale στην οποίαν παίρνουν μέρος, δίπλα στην μιλανέζικη ομάδα, οι αντιπροσωπείες από το Bergamo, Torino, Firenze και Napoli. εδώ καθορίζονται και οι δυο βασικές ιδρυτικές αρχές της νεογέννητης οργάνωσης : «l’univocità politico-militare del quadro d’organizzazione»[1], δηλαδή η »πολιτική-στρατιωτική μοναδικότητα του στελέχους της οργάνωσης», οπότε και η σύμπτωση ανάμεσα στους πολιτικούς και στρατιωτικούς ρόλους και τις πρακτικές, και στην συνέχεια η «bipolarità», η »διπολικότητα», δηλαδή η ύπαρξη δυο επιπέδων, ένα εσωτερικό στα μαζικά κινήματα, [οι Ομάδες και οι Περιπολίες], (le Squadre o le Ronde) και κεντρικό που δρα τόσο σε τοπικό όσο και εθνικό επίπεδο, οργανικά και τα δυο για να »κλείσουν τo κενό που έχει ανοίξει ανάμεσα στην μαχητική οργάνωση και την προλεταριακή μαχητικότητα», «chiudere la forbice che si è aperta tra organizzazione combattente e combattimento proletario»[2]
ένα οργανωτικό μοντέλο, εκείνο της Πρώτης Γραμμής, που προέβλεπε δίπλα σε μια δομή κεντρική (il Comando Nazionale), της Εθνική Διοίκηση, ολόκληρη μια σειρά μεμονωμένων πυρήνων με μια κάποια αυτονομία που εξασφάλιζαν την σύνδεση με το Κίνημα, Movimento. [6] σε διαφοροποίηση από τις ερυθρές Ταξιαρχίες, Brigate Rosse, στη συνέχεια, μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις ο μαχητής της Prima Linea υιοθετούσε την παρανομία, διατηρώντας με αυτόν τον τρόπο την παρουσία του στους τόπους δουλειάς και στα κινήματα της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς, sinistra extraparlamentare, με σκοπό να αποτρέψει την απομόνωση και να διατηρήσει την διαρκή του διασύνδεση με την βάση. την ίδια στιγμή, με τον ίδιο τρόπο, η ομάδα χρειάζονταν βάσεις και στρατιωτικές αποθήκες, φυλάσσοντας έγγραφα και όπλα στα ίδια τα σπίτια των μαχητών, dei militanti.[3]
το 1977 οι ενέργειες της ομάδας αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται : πρόκειται κυρίως για δράσεις πρόκλησης ζημιών, για επιθέσεις, τραυματισμούς, ληστείες χρηματοδότησης. στις 19 μαίου μαχητές της ΠΓ βάζουν φωτιά στις αποθήκες της Sit Siemens και της Magneti Marelli στο Milano.
στις 20 ιουνίου 1977 στο Milano, τραυματίζουν στα πόδια τον διευθυντή της Sit-SiemensGiuseppe D’Ambrosio,[12] ενώ τρεις μέρες αργότερα, στις 23 ιουνίου, μια ομάδα φωτιάς χτυπά τον Giancarlo Niccolai, ηγετικό στέλεχος της Χριστιανικής Δημοκρατίας, Democrazia Cristiana της Pistoia. οι τρεις πυροβολισμοί που του έριξαν με το P38 τους, του προκάλεσαν ρήξη και στα δυο του μηριαία οστά.[13]
το 1977 είναι επίσης η χρονιά των πρώτων συλλήψεων και των πρώτων πεσόντων στο κίνημα.[14] στις 19 ιουλίου, στην Tradate (VA), στην διάρκεια ληστείας σε οπλοπωλείο σκοτώνεται, από τον ιδιοκτήτη, ο μαχητής Romano Tognini (όνομα μάχης Valerio από τον οποίον θα πάρει τον τίτλο του μια μιλανέζικη ομάδα φωτιάς). τέσσερις ημέρες μετά (23 ιουλίου), με μια επίθεση ενάντια στο κατάστημα του οπλοποιού, η ομάδα θέλησε να εκδικηθεί στο όνομά της τον πεσόντα μαχητή.[4]
παράλληλα με τις επιχειρήσεις του, το κίνημα αρχίζει να μεγαλώνει από την αριθμητική άποψη και, από τους περίπου εκατό αρχικούς μαχητές, με τα τέλη του χρόνου μπορεί να υπολογίζει στους δυο χιλιάδες οπλισμένους ανθρώπους.[14]
§1978-1979: η ακμή του ένοπλου αγώνα
η διετία 1978–1979 αποδεικνύεται καίριας σημασίας για την οργάνωση, μια αναζωπύρωση της ένοπλης δράσης η οποία σε αυτά τα χρόνια φτάνει στο απόγειό της με τις πιο γνωστές επιχειρήσεις της ομάδας.
οι πρώτοι μήνες του 1978 είναι επίσης εκείνοι της συνένωσης , »για να ομογενοποιηθεί η γραμμή», «per omogeneizzare la linea» con le Formazioni comuniste combattenti di Corrado Alunni e di Marco Barbone, με τους κομουνιστικούς μαχητικούς Σχηματισμούς, και σε συνέχεια της οποίας δόθηκε ζωή στην ενοποιημένη εθνική Διοίκηση, Comando nazionale unificato. οι δυο ομάδες θα συνεχίσουν εν πάση περιπτώσει να δρουν ξεχωριστά, όμως με μια κοινή στρατηγική και αναλαμβάνοντας την ευθύνη από κοινού (σαν FCC-PL) ολόκληρη μια σειρά από επιθέσεις ενάντια στις δυνάμεις της τάξης.[14]
στις 20 ιανουαρίου 1978, στην διάρκεια μιας επιχείρησης που σαν σκοπό είχε την απόδραση κάποιων φυλακισμένων από την φυλακή Μουράτε της Φλωρεντίας, carcere delle Murate di Firenze, η ομάδα των ανταρτών της ΠΓ έγινε αντιληπτή από ένα περιπολικό της αστυνομίας. ανταλλάχθηκαν πυροβολισμοί στην διάρκεια των οποίων σκοτώθηκε ο αστυνομικός Fausto Dionisi, ενώ ο άλλος αστυνομικός, Dario Atzeni, που χτυπήθηκε από τέσσερις σφαίρες στην βουβωνική χώρα, θα σωθεί ύστερα από χειρουργική επέμβαση.[15]
10 μαίου, στο Milano, ο διευθυντής της Montedison, Francesco Giacomazzi, τραυματίζεται στα πόδια στη διάρκεια ενέδρας. αυτού του επεισοδίου θα ακολουθήσουν άλλα, πάντα μέσα στο 1978, που προορίζονταν να χτυπήσουν/τραυματίσουν πολιτικά σύμβολα όπως και των δυνάμεων της τάξης : στις 11 του επόμενου μαίου, πάντα στο Milano, τραυματίζεται ο γενικός διοικητής της Chemical Bank, Mario Astarita; ο αστυνομικός της αντιτρομοκρατικής Digos Roberto Demartini (Torino, 17 μαίου); ο ασφαλιστής Salvatore Russo (Torino, 19 ιουλίου); ο γιατρός της μιλανέζικης φυλακής, carcere di San Vittore, Mario Marchetti (Milano, 13 νοεμβρίου).[16]
στις 11 οκτωβρίου του ίδιου έτους εκτελείται ο Alfredo Paolella, καθηγητής πανεπιστημίου εγκληματικής ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νάπολι, all’Università di Napoli και τεχνικός παρατηρητής στην φυλακή του Pozzuoli. μια ομάδα αποτελούμενη από τρεις άνδρες και μια γυναίκα πυροβολεί για να σκοτώσει τον Paolella ο οποίος, αφού τον βρήκαν εννέα χτυπήματα, όλα σε ζωτικά όργανα, πεθαίνει επί τόπου.[15]
την 1η του δεκέμβρη του 1978[17], σε μια ενέδρα, σε συνέχεια μιας συζήτησης που έλαβε χώρα σε ένα μπαρ του Μιλάνο, κοντά στην Porta Romana, τρεις πολίτες (Domenico Bornazzini, Carlo Lombardi e Piero Magri) χτυπιούνται θανάσιμα από δυο μέλη της Prima Linea. στη διάρκεια της έρευνας που έλαβαν χώρα πριν από την δίκη, προέκυψε πως τα τρία θύματα χτυπήθηκαν λόγω μιας πολιτικής λογομαχίας με τους κατηγορούμενους, που τελικά καταδικάστηκαν.[18]
το πρωινό της 19ης ιανουαρίου 1979 σκοτώνεται ο αστυνομικός Giuseppe Lorusso στο Torino. κάτω από το σπίτι του τον περιμένει η ομάδα φωτιάς που αποτελείται από τους Maurice Bignami, Bruno La Ronga, Fabrizio Giai και Silveria Russo, όλοι ευρισκόμενοι επάνω σε ένα κόκκινο 128 . δέκα σφαίρες βρίσκουν στο κεφάλι τον Lorusso, στο αριστερό μπράτσο, στον θώρακα, στην κοιλιά και ο αστυνομικός πεθαίνει επί τόπου.[15]
ένα από τα σημεία καμπής στην ιστορία του γκρουπ ήταν η εκτέλεση του Emilio Alessandrini, sostituto Procuratore della Repubblica di Milano, εισαγγελέα στο Μιλάνο, που κατηγορήθηκε από τους αντάρτες πως ήταν ρουφιάνος, «essere una spia” και τον σκότωσαν στο Milano στις 29 ιανουαρίου 1979[2], μια ομάδα της PL που αποτελούνταν από τους Sergio Segio και Marco Donat Cattin (οι οποίοι πυροβόλησαν τον δικαστικό ), υποστηριζόμενοι από τους Michele Viscardi, Umberto Mazzola και Bruno Russo Palombi. οι δυο έριξαν πολλά χτυπήματα με πιστόλια και ο δικαστικός πεθαίνει αμέσως επί τόπου.[19] Alessandrini, που οδηγούσε αρκετές δικογραφίες και έρευνες γύρω από την »τρομοκρατία» (ανάμεσα στις οποίες και εκείνη για την Prima Linea), δέχτηκε την επίθεση ενώ, στο τιμόνι του αυτοκινήτου του, ήταν σταματημένος σε ένα φανάρι της λεωφόρου Umbria. για την επίθεση η ευθύνη ανελήφθη με τηλεφώνημα στην εφημερίδα La Repubblica.
στις 28 φεβρουαρίου του 1979, στη διάρκεια ανταλλαγής πυρών στο bar dell’Angelo, που βρίσκεται στην Piazza Stampalia, στο Torino, δυο μαχητές της Prima Linea σκοτώνονται από αστυνομικούς, που κάλεσε στο μπαρ ένας επιχειρηματίας. ο θάνατος των δυο ανταρτών, dei due piellini, Matteo Caggegi και Barbara Azzaroni[20], αντιστοίχως των 29 και 20 χρόνων, που αιφνιδίασαν οι δυο αστυνομικοί στο bar dell’Angelo που βρίσκεται ακριβώς απέναντι από μια βάση της Prima Linea, ξεκινά μια σειρά από αντίποινα άλλο τόσο αιματηρά ενάντια στις δυνάμεις της τάξης.[2]
τα αντίποινα της ομάδας δεν αργούν και, στις 9 μαρτίου που ακολουθεί, ένα commando της Prima Linea αποτελούμενο από τους Bignami, La Ronga, Silveria Russo, Giai και Giancarlo Scotoni, πάντα στο Torino, επιτίθεται σε περιπολικό της αστυνομίας σε μιαν ενέδρα σε τοπική κάβα της Via Millio. στην διάρκεια της ένοπλης μάχης, χάνει ατυχώς την ζωή του ένας νεαρός περαστικός, Emanuele Iurilli.[3] η εκδίκηση, La vendetta, για τα συμβάντα στο bar dell’Angelo, ολοκληρώνεται στις 18 ιουλίου: ο Carmine Civitate, ιδιοκτήτης του καταστήματος και που θεωρούνταν υπεύθυνος της αναγνώρισης των δυο ανταρτών, σκοτώνεται από μια ομάδα φωτιάς που αποτελούνταν από τους Bignami και Donat-Cattin οι οποίοι, μαζί με τους Giai, Viscardi και Roberto Sandalo που καλύπτουν από το εξωτερικό, μπαίνουν στο μπαρ και εκτελούν τον Civitate.[21]στην διάρκεια της δίκης θα προκύψει πως ο επιχειρηματίας είχε αποκτήσει το μπαρ μόνο μετά τον θάνατο των δυο ανταρτών οπότε δεν ήταν αυτός που είχε ειδοποιήσει την αστυνομία.[15]
στις 13 ιουλίου, στη διάρκεια ληστείας στην Cassa di Risparmio στο Druento (Torino), σκοτώνεται ο τροχονόμος Bartolomeo Mana, που την φυλούσε άοπλος. η ομάδα φωτιάς που τον εκτέλεσε με χτύπημα στο κεφάλι από κοντινή απόσταση, αποτελούνταν από τους Marco Donat-Cattin, Francesco Giuffrida, Vito Biancorosso και Roberto Sandalo (ο οποίος και πυροβόλησε με αποτέλεσμα τον θάνατο του ανδρός )[22]
η ανύψωση του επιπέδου σύγκρουσης, και η απομάκρυνση από το εργατικό κίνημα, δημιουργεί εκ των πραγμάτων την πρώτη διάσπαση στο εσωτερικό του κινήματος. τον σεπτέμβρη του 1979, όντως, λαμβάνει χώρα μια συνάντηση της οργάνωσης στην Bordighera (Imperia)[23] στην οποίαν εμφανίζεται μια αντίθεση ανάμεσα στις δυο ιστορικές ψυχές της ΠΓ: εκείνοι που ήθελαν να διατηρήσουν ένα ρίζωμα στα κινήματα και εκείνοι που αντιθέτως ήθελαν να ριζοσπαστικοποιήσουν την σύγκρουση και να προκαλέσουν μιαν επίθεση ακόμη πιο αποφασιστική στους θεσμούς. εξ αιτίας αυτών των αντιθέσεων, κάποια μέλη, άφησαν την οργάνωση, θεωρώντας πως οι πολιτικές συγκυρίες και οι κατασταλτικές δράσεις ανάγκαζαν εκ των πραγμάτων σε μια στρατηγική οπισθοχώρηση και σε μια στάση των στρατιωτικών επιχειρήσεων.[2]
όμως οι ένοπλες δράσεις δεν φαίνεται να ελαττώνονται. στο μέτωπο των εργατικών αγώνων, στις 21 σεπτεμβρίου 1979, σκοτώνεται στο Torino ο διευθυντής Fiat Carlo Ghiglieno, υπεύθυνος του τμήματος στρατηγικού Σχεδιασμού: εκτελείται με 7 χτυπήματα από πιστόλι 38 special, από μια ομάδα 4 ατόμων που τον πλησιάζει την ώρα που ετοιμάζεται να επιβιβαστεί στο αυτοκίνητο, για να πάει στην εργασία του και τον χτυπά θανάσιμα.[24]
τον νοέμβρη, ο αρραβώνας με τις Formazioni comuniste combattenti, έχει ήδη τελειώσει: αν και η λογική του ένοπλου αγώνα είναι όντως παρόμοια, οι διαφορές που έχουν να κάνουν με της σχέση με τις Brigate Rosse και γύρω από την διαχείριση της παρανομίας οδηγούν στον χωρισμό των δρόμων για τα δυο κινήματα.[14]
στις 11 δεκεμβρίου, ένας πυρήνας της Πρώτης Γραμμής εισβάλλει στο εσωτερικό της Σχολής εκπαίδευσης επιχειρηματιών, Scuola di formazione aziendale[25] καταλαμβάνοντάς την στρατιωτικά για 45 λεπτά: αφού συγκέντρωσαν φοιτητές και καθηγητές στο αμφιθέατρο της σχολής, οι αντάρτες διαβάζουν μια διακήρυξη στους παρόντες και, στην συνέχεια, σε ένα διπλανό δωμάτιο, στήνουν στον τοίχο πέντε καθηγητές και πέντε φοιτητές γαμποποιώντας τον καθένα με δυο χτυπήματα από το πιστόλι.[3]
το 1979 κλείνει με τον θάνατο ενός ακτιβιστή της PL. Στις 14 δεκεμβρίου, στην Rivoli(Torino)[4], η αστυνομία αιφνιδιάζει έναν πυρήνα της ΠΓ την ώρα που ετοιμάζει επίθεση στο εργοστάσιο μεταλλουργίας Elgat. στην διάρκεια της μάχης, κατά την οποίαν τραυματίζονται ο ταξίαρχος Massimo Osnaghi και ο αστυνομικός Giovanni Serra, σκοτώνεται ο μαχητής Roberto Pautasso, 21 χρόνων.[26]
§1980-1981: οι μετανιωμένοι και η πτώση
μέσα στο 1980, η ομάδα εγκαινιάζει επίσημα την ρωμαϊκή της εμπειρία, απαραίτητη σε εκείνη την λογική εξάπλωσης γεωγραφικής, που υπαγορεύεται από ανάγκες επιμελητείας λόγω της εντατικοποίησης της κατασταλτικής δράσης, όπως επίσης και για την εξάπλωση του πολιτικού μηνύματος του κινήματος. το νέο έτος βλέπει να υπερισχύει, στην εσωτερική διαλεκτική της ομάδας, την ριζοσπαστική πλευρά της PL και τις θέσεις που υποστηρίζουν την ριζοσπαστικοποίηση της σύγκρουσης η οποία, μέσα στον μήνα ιανουάριο, στο Συνέδριο του κινήματος στην Morbegno, θα κατοχυρωθεί στην συνέχεια ως κυρίαρχη κίνηση.[2]από αυτό τον προβληματισμό στην συνέχεια θα ωριμάσει, σύντομα, η επιχείρηση ενάντια στον Guido Galli, δικαστικό και καθηγητή Εκληματολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μιλάνο Στατάλε, magistrato e docente di Criminologia all’Università Statale di Milano.[4]
στις 5 φεβρουαρίου 1980 σκοτώνεται στην Monza, ο Paolo Poletti, υπεύθυνος παραγωγής στην ICMESA του Seveso, την εταιρεία που ήταν υπεύθυνη για το τοξικό σύννεφο διοξίνης, που δημιουργήθηκε το καλοκαίρι του 1976, nube tossica di diossina, nell’estate del 1976. ο Paoletti σκοτώνεται στις 8.15 το πρωί, την ώρα που πηγαίνει στην δουλειά του, με τρία χτυπήματα από πιστόλι που του ρίχνει ένας αντάρτης, ο οποίος στην συνέχεια απομακρύνεται με ένα Fiat 128 μεταλλικού γκρι χρώματος μαζί με έναν ακόμη άνδρα και μια γυναίκα.[15] η ανάληψη της ευθύνης για την εκτέλεση έγινε μετά από λίγο με ένα σύντομο τηλεφώνημα στο μιλανέζικο παράρτημα του πρακτορείουANSA:«καλημέρα δεσποινίς ήμαστε από την Πρώτη Γραμμή και αναλαμβάνουμε την ευθύνη για τον θάνατο του Paolo Paoletti, που έγινε σήμερα το πρωί στην Monza. θα ακολουθήσειανακοίνωση»[27]
στις 19 μαρτίου 1980 στο Milano, εκτελείται ο δικαστικός και εγκληματολόγος Guido Galli, από μια ομάδα φωτιάς της Prima Linea μέρος της οποίας ήταν οι Sergio Segio, Maurice Bignami, Michele Viscardi. χτυπημένος στην αρχή στην πλάτη, πέφτει στην γη, και οι αντάρτες τον αποτελειώνουν με δυο σφαίρες στον αυχένα. για εκτέλεση, που γίνεται στην αίθουσα 309 (που σήμερα είναι αφιερωμένη στην μνήμη του) dell’Università degli Studi di Milano, στο Πανεπιστήμιο του Μιλάνο, λίγο μετά τις 17,εκείνη την ίδια ημέρα, αναλαμβάνεται η ευθύνη στην Ansa με μια ανακοίνωση υπογεγραμμένη Πρώτη Γραμμή – Πυρήνας Φωτιάς Βαλέριο Τονίνι, Prima Linea – Nucleo di fuoco Valerio Tognini.[28]
| « ο Galli ανήκει στο ρεφορμιστικό και εγγυητικό τμήμα του δικαστικού σώματος, που ασχολείται σε πρώτο πρόσωπο στην μάχη για να χτιστεί από την αρχή το γραφείο εκπαίδευσης στο Μιλάνο σαν κέντρο αποτελεσματικής δικαστικής εργασίας, προσαρμοσμένο στις ανάγκες αναδιάρθρωσης, νέου καταμερισμού εργασίας του δικαστικού σώματοςappartiene » |
| (Volantino di rivendicazione omicidio Galli[29]) Φυλλάδιο ανάληψης ευθύνης της εκτέλεσης Γκάλλι |
μέσα στο 1980, στην διάρκεια μαχών εξ αιτίας ληστειών για χρηματοδότηση και επιχειρήσεων αφοπλισμού από πλευράς μαχητών piellinni, σκοτώνονται οι καραμπινιέροι, i carabinieri Antonio Chionna (3 ιουνίου), Ippolito Cortellessa, Pietro Cuzzoli (11 αυγούστου) και Filippo Giuseppe (28 νοεμβρίου).[15]
πάντα στο 1980, η οργάνωση διασχίζεται, εκτός από εσωτερικές διαφωνίες, και από τις πρώτες διασπάσεις και αποστασίες. όμως το 1980 είναι, κυρίως, η χρονιά των πρώτων εσωτερικών στην ομάδα μεταμελειών που σημειώνουν ένα σημείο δίχως επιστροφή προς το τέλος του κινήματος. θα είναι, όντως, κυρίως οι ομολογίες των διάφορων Sandalo (τον απρίλη), Donat-Cattin (τον μάη) και Viscardi (τον νοέμβρη) που συμβάλουν στο κύμα συλλήψεων οι οποίες, εκ των πραγμάτων, θα σημειώσουν την διάλυση και την εξάρθρωση του σχηματισμού.
γι αυτόν τον λόγο, το καλοκαίρι εκείνου του χρόνου, λαμβάνουν χώρα δυο Συνέδρια της οργάνωσης (στο Rimini και στην Senigallia) σαν αποτέλεσμα της εσωτερικής συζήτησης και του προβληματισμού για τα πιθανά αντισταθμιστικά μέτρα που έπρεπε να παρθούν και στην οποίαν, το θεμελιώδες πολιτικό ζήτημα, ήταν ο προβληματισμός για την δυνατότητα συνέχισης του ένοπλου αγώνα, υπό το φως της κατασταλτικής σκλήρυνσης και της αύξησης του φαινομένου της μετάνοιας, del pentitismo.[2]
μέσα σε αυτό το κλίμα υποψίας προς εν δυνάμει πληροφοριοδότες ή αισθήματα μετάνοιας αγωνιστών της οργάνωσης είναι που, στις 7 φεβρουαρίου 1980, η PL αποφασίζει να χτυπήσει ένα στέλεχός της, τον William Waccher, εμπλεκόμενο στην έρευνα για την εκτέλεση Alessandrini που κατηγορείται σαν πληροφοριοδότης και πως έδωσε αποκαλύψεις στους ερευνητές.[4]
στις 29 απριλίου, στην διάρκεια εφόδου των δυνάμεων της τάξης, συλλαμβάνεται ο Roberto Sandalo, από τα κορυφαία στελέχη της ηγετικής ομάδας ο οποίος, έναν μήνα μετά την σύλληψή του, ξεκινά μια διαδρομή συνεργασίας με τους ερευνητές, αποδεχόμενος ανάμεσα στα άλλα την συμμετοχή του στις εκτελέσεις Ghiglieno, Civitate e Mana.[30]οι ομολογίες του, μαζί με εκείνες του Michele Viscardi, επέτρεψαν στους αστυνομικούς να συλλάβουν, τον δεκέμβρη του 1980, 165 μέλη της PL (που στην πραγματικότητα σχεδόν εκμηδενίζεται) και να γνωρίσουν ονόματα και στελέχη της οργάνωσης όπως, για παράδειγμα, εκείνο του Marco Donat Cattin, γιου του Carlo, ήδη εξέχοντος στελέχους της Χριστιανικής Δημοκρατίας, Democrazia Cristiana και εκείνη την εποχή υπουργού Εργασίας και αναπληρωτή γραμματέα του κόμματος, ministro del Lavoro , e vicesegretario del suo partito.[3]
όπως αποκαλύπτεται στα έγγραφα της κοινοβουλευτικής επιτροπής έρευνας (στην συνεδρίαση της 29ης μαίου 1980), που αφορούν στην μαρτυρία του Carlo Donat Cattin, στις 24 απριλίου, λίγο πριν την σύλληψή του, ο Sandalo συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό, Francesco Cossiga ο οποίος, ύστερα από αίτημα του συναδέλφου του στο κόμμα, είχε τεθεί στα ίχνη του φυγόδικου γιού του .[31]οι ομολογίες του Sandalo διασταυρώθηκαν λοιπόν με εκείνες του Patrizio Peci, διοικητή της φάλαγγας των ερυθρών Ταξιαρχιών του Τορίνο, capo colonna delle Brigate Rosse di Torino, ο οποίος είχε συλληφθεί προηγουμένως στις 19 φεβρουαρίου και ο οποίος, την δεύτερη ημέρα της ανακρίσεώς του (στις 2 απριλίου), επιβεβαίωσε πως είχε μάθει πως ο Marco Donat Cattin είναι μαχητής της PL.[31]
στις 5 μαίου 1980, εκδίδεται το ένταλμα σύλληψης για τον Marco Donat Cattin για »συμμετοχή και οργάνωσης ένοπλης ομάδας με το όνομα Πρώτη Γραμμή», per «partecipazione e organizzazione di banda armata denominata Prima Linea«.[32] την ίδια ημέρα κατά την οποίαν η είδηση παρουσιάζεται από τις εφημερίδες, και πριν ακόμη συλληφθεί, ο Donat Cattin καταφέρνει όμως να το σκάσει στην Γαλλία, in Francia. η φυγή του υπήρξε αντικείμενο σκληρής διαμάχης στον πολιτικό κόσμο που συμπεριέλαβε τον πατέρα του και τον τότε πρωθυπουργό Κοσίγγα, il padre e l’allora presidente del ConsiglioFrancesco Cossiga, ο οποίος κατηγορήθηκε πως πληροφόρησε προληπτικά τον Carlo Donat Cattin όσον αφορά τις έρευνες για τον γιο του και πως μάλιστα τον διευκόλυνε στην φυγή του στο εξωτερικό. riguardo alle indagini sul figlio e di averne addirittura agevolato la fuga all’estero. οι μετέπειτα έρευνες δεν έδειξαν καμία ευθύνη από πλευράς Cossiga.[33]
στις 20 δεκεμβρίου 1980 ο Marco Donat Cattin τελικά εντοπίζεται και συλλαμβάνεται στο Παρίσι, a Parigi και στην συνέχεια εκδίδεται στην Ιταλία, τον φεβρουάριο του 1981. λίγες ημέρες νωρίτερα, στις 5 δεκεμβρίου, 95 μαχητές που παίρνουν μέρος στην Prima Linea διώκονται για ένοπλη ομάδα, χάρη στις αποκαλύψεις του μετανιωμένου Roberto Sandalo: ανάμεσα στους κατηγορούμενους φιγουράρουν οι Roberto Rosso, Susanna Ronconi, Marco Donat Cattin e Maurizio Bignami.[34]
το 1981 στο Barzio, στην επαρχεία του Κόμο, provincia di Como, λαμβάνει χώρα ένα νέο Συνέδριο,una nuova Conferenza της Οργάνωσης που αποφασίζει την διάλυση της Prima Linea και την γέννηση ενός νέου οργανωτικού πόλου, e la nascita del nuovo Polo Organizzato,[2] ένα δίκτυο προστασίας για τους μαχητές οι οποίοι αναζητούνται. στα δεύτερα μισά του ιδίου έτους, ενώ οι επιζήσαντες ατομικά συγκλίνουν στις ερυθρές Ταξιαρχίες, nelle Brigate Rosse, τα πιο γνωστά στελέχη, που βρίσκονται ακόμα ελεύθερα, καταφέρνουν να ανασυνταχθούν σε δυο ομάδες: i Nuclei comunisti combattenti, κομουνιστικοί μαχητικοί Πυρήνες οδηγούμενοι από τον Sergio Segio, και οι οργανωμένοι κομουνιστές για την προλεταριακή απελευθέρωση, Comunisti organizzati per la liberazione proletaria, ένας σχηματισμός που είχε για σκοπό την απελευθέρωση των κρατουμένων για ένοπλη μπάντα και για πολιτικά αδικήματα γενικότερα, οδηγούμενοι από την Giulia Borelli.[3]
§1982-1983: η διάλυση
στις 3 ιανουαρίου 1982, ο Segio, και άλλοι μαχητές, καταφέρνουν ν’ ανοίξουν ένα πέρασμα στον περιμετρικό τοίχο της φυλακής στο Rovigo και να ελευθερώσουν την συντρόφισσά του, Susanna Ronconi, η οποία δραπετεύει μαζί με 3 άλλες φυλακισμένες της Prima Linea. στην διάρκεια της έκρηξης, όμως, σκοτώνεται ένας περαστικός, ο Angelo Furlan.[15]
στην διάρκεια της δίκης της Prima Linea στην Firenze, το 1983, η απόφαση αυτοδιάλυσης ανακοινώνεται επίσημα. η απόφαση είχε επικυρωθεί σε Συνέδριο εσωτερικό της οργάνωσης που είχε γίνει στην φυλακή του Torino της άνοιξη-καλοκαίρι 1983, και που στην συνέχεια επεξηγήθηκε σε ένα μακρύ μανιφέστο με τίτλο »Είναι πως έχετε έναν καταραμένο τοίχο στο κεφάλι σας», “Sarà che avete nella testa un maledetto muro” (noto anche come Il Muro), [γνωστό και ως ο Τοίχος], στο οποίο θεσπίζεται η παραίτηση στα όπλα.[2]στο έγγραφο, με το οποίο οι μαχητές παίρνουν αποστάσεις τόσο από την ταξιαρχίτικη ορθοδοξία όσο και από τα φαινόμενα διάστασης των πρώτων μετανιωμένων, αναδύεται η λήψη απόστασης από την ένοπλη πάλη και, ταυτοχρόνως, η συνέχιση της πολιτικής δέσμευσης διαμέσου άλλων εργαλείων, »συγκρουσιακής διαμεσολάβησης», di «mediazione conflittuale«.
| « η παρτίδα που παίζεται είναι η ικανοποιητική ανάκτηση μιας επαναστατικής διαδικασίας τελικά απηλλαγμένης από κάθε ολοκληρωτική υπόθεση που θα πτωχοποιεί τον τεράστιο πλούτο και την πολυπλοκότητα των ανταγωνιστικών πρακτικών. πρέπει να αντιληφθούμε την βαθιά επιθυμία ελευθερίας, των προσωπικών και συλλογικών ελευθεριών που διατρέχει το σώμα της κοινωνίας και, οπότε, να συνδεθούμε με εκείνα τα κινήματα που διεισδύουν, διασχίζουν, τέμνουν το θεσμικό πλαίσιο της κοινωνίας, μεταφέροντας επίσης στο εσωτερικό του ριζοσπαστική κριτική, αλληλεπιδρώντας μαζί του για να επιβάλλοντας εκ νέου τροποποιήσεις ή αποσπώντας νίκες. […] είναι η περίπτωση μεγάλων δημοφιλών επιλογών σε θέματα κοινωνικών ελευθεριών και ανθρωπίνων ανθρώπινων πεπρωμένων, διαζύγιο, εκτρώσεις, πυρηνικοί σταθμοί, κλπ. » |
| (από το ντοκουμέντο »ο Τοίχος», ιούνιος 1983 – Dal documento “Il Muro”, giugno 1983[35]) |
στην ιστορία της, η Prima Linea ήταν παρούσα κυρίως σε Calabria, Campania, Emilia-Romagna, Lazio, Lombardia, Piemonte, Puglia, Toscana και Veneto και, στην δραστηριότητά της, ενεπλάκησαν 923 άνθρωποι.[2]
§γεγονότα που ακολούθησαν
στις 21 φεβρουαρίου 1987 (ακολουθώντας αυτό που είχαν ήδη κάνει οι Sergio D’Elia και Maurice Bignami) Federico Alfieri, Gianfranco Mattacchini, Adriano Roccazzella, Rosaria Roppoli, Paolo Zambianchi, Roberto Rosso, Liviana Tosi, Susanna Ronconi, Sergio Segio, Paolo Cornaglia, κρατούμενοι στην φυλακή του Torino και καταδικασμένοι για αδικήματα σχετικά με την ιδιότητα του μέλους τρομοκρατικής ομάδας, γράφονται στο ριζοσπαστικό κόμμα, si iscrivono al partito radicale[36] φέροντας εις γνώσιν τα ιδεολογικά κίνητρα με μια μακρά επεξηγηματική επιστολή γύρω από το θέμα : Le regole del gioco e la democrazia., »οι κανόνες του παιχνιδιού και η δημοκρατία». το κείμενο διακηρύσσει την εγκατάλειψη λανθασμένων επιλογών τόσο στις μεθόδους που είχαν χρησιμοποιηθεί όσο και στις οπτικές που είχαν επιλεγεί για την ανάλυση της ιταλικής πολιτικής και κοινωνικής κατάστασης εκείνου του καιρού.
| « όταν, πριν λίγο χρόνο, επιλέξαμε και ζητήσαμε την εγγραφή στο ριζοσπαστικό Κόμμα, το κάναμε ζητώντας την δεύτερη ταυτότητα, παρά το ότι δεν κατέχαμε την πρώτη. με αυτό θέλαμε να υπογραμμίσουμε την σύνεση, τις αμφιβολίες, ίσως και την συστολή μας, με την οποίαν πλησιάζουμε στο δύσκολο πρόβλημα των κανόνων του παιχνιδιού, της δημοκρατίας. πρόβλημα δύσκολο όχι μόνο για εμάς που το πλησιάζουμε αυτή την στιγμή σαν νεοφώτιστοι, έχοντας ανατρέψει τις παρελθούσες οπτικές […] εμείς δεν έχουμε να δώσουμε μεγάλους ορισμούς; έχουμε μόνο την ζωντανή ανάμνηση μιας εποχής που μόλις ολοκληρώθηκε, τελειώνοντας σαν τραγωδία […] θέλουμε λοιπόν η πρώτη ταυτότητα να εκφράζει τις αμηχανίες μας και τις δυσκολίες μας στο να πλησιάσουμε τα μεγάλα θέματα τα οποία ο παρόν χρόνος θέτει; με την δεύτερη ταυτότητα, που κοιτάζει προς το μέλλον, διακινδυνεύουμε, παραθέτουμε την διάθεσή μας για συμμετοχή και για συνάντηση στα πολλά επίπεδα που η πραγματικότητα αυτής της χώρας όπως και η διακρατική προσφέρουν με την ριζοσπαστικότητα που διαπερνά τις καταστάσεις . » |
| (Notizie Radicali n· 62 del 18 marzo 1987[37]), Ριζοσπαστικά Νέα |
την πρώτη μαίου 1987 η αντάρτικη οργάνωση επίσημα κηρύσσεται διαλυμένη παραδίδοντας τον εαυτό της στο Διακρατικό Ριζοσπαστικό Κόμμα, consegnandosi nelle mani del Partito Radicale Transnazionale
ο Sergio Segio, ένας από τους leader, αφού έχει εκτίσει ποινή 22 χρόνων, εργάζεται για την αποκατάσταση μειονεκτούντων της κοινωνίας συνεργαζόμενος σε αυτό με τον πατέρα, donLuigi Ciotti.[38] έχει δημοσιεύσει πολλά άρθρα γύρω από τις θεματικές της φυλακής και το 2005 βγήκε το βιβλίο του «Miccia Corta«, που μιλά για την ιστορία της PL.
ο Marco Donat-Cattin, ελεύθερος από τον μάιο του 1987, πέθανε στις 18 ιουνίου 1988, στον αυτοκινητόδρομο Serenissima, κοντά στα διόδια της Verona sud, αφού τον παρέσυρε αυτοκίνητο την ώρα που, έχοντας κατέβει από το δικό του, προειδοποιούσε τα αυτοκίνητα που διέρχονταν να κόψουν ταχύτητα για να αποφύγουν ένα ατύχημα στο οποίο και αυτός ο ίδιος είχε ελαφρά εμπλακεί.[39]
στις 10 απριλίου 2008 ο Roberto Sandalo συνελήφθη από τους Καραμπινιέρους της ROS και τους αστυνομικούς της DIGOS του Milano μετά από παραγγελία σύλληψης που είχε σχέση με επιθέσεις στα τζαμιά και στα πολιτιστικά ισλαμικά κέντρα του Μιλάνο που συνέβησαν τους μήνες που προηγήθηκαν.[40]
ο Sergio D’Elia, στις πολιτικές εκλογές του απριλίου 2006 εκλέχθηκε βουλευτής στην Camera dei deputati για την Rosa nel Pugno και στην συνέχεια ορίστηκε σαν γραμματέας στην Προεδρία της Κάμερας, ed è in seguito stato nominato segretario alla Presidenza della Camera. είναι Γραμματέας της ριζοσπαστικής ένωσης Nessuno Tocchi Caino, [σε ελεύθερη μετάφραση Κανείς να μην αγγίξει τον Κάιν], που ιδρύθηκε το 1993, με στόχο να καταργηθεί η ποινή του θανάτου. είναι επίσης μη βίαιος ακτιβιστής , un attivista nonviolento ενάντια στα βασανιστήρια, contro la tortura , e in difesa dei diritti umani in Italia e nel mondo, υπερασπιζόμενος τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ιταλία και σε όλον τον κόσμο.
§Esponenti di Prima Linea, κάποιοι από τους μαχητές
§Filmografia, ταινία
§Note, σημειώσεις
- ^ a b c Agasso, 2013, p. 18
- ^ a b c d e f g h i j k Prima linea: lo spontaneismo armato comunista su Arianna Editrice.
- ^ a b c d e f g h Movimentismo e militarismo. Prima Linea anima armata del ‘68 su Gnosis.
- ^ a b c d e Breve storia di Prima Linea su Settantasette.
- ^ Relazione della Commissione Parlamentare sul Terrorismo in Archivio ‘900
- ^ a b Agasso, 2013, p. 19
- ^ Schede/1976/Enrico Pedenovi su Associazione Italiana Vittime del Terrorismo.
- ^ Il delitto Pedenovi su Blog di Ugo Maria Tassinari.
- ^ È stato vittima di pazzi criminali Dopo i delitti sciavano al Sestriere su Archivio ‘900.
- ^ Schede/1977/Giuseppe Ciotta su Associazione Italiana Vittime del Terrorismo.
- ^ L’ex terrorista su Facebook: nella mia vita solo danni su il Corriere della Sera.
- ^ Caduti a Milano e in Lombardia per fatti di eversione e terrorismo tra il 1969 e il 1982 su Associazione Italiana Vittime del Terrorismo.
- ^ Giancarlo Niccolai insignito della medaglia d’onore su il Tirreno.
- ^ a b c d Agasso, 2013, p. 36
- ^ a b c d e f g Cronologia di Prima Linea su Renatadurando.com.
- ^ Galli, 2007, p. 139
- ^ Omicidio di Domenico Bornazzini, Carlo Lombardi e Piero Magri, 1º dicembre 1978 su Rete degli archivi.
- ^ Schede/1978/Domenico Bornazzini su Associazione Italiana Vittime del Terrorismo.
- ^ Agasso, 2007, p. 130
- ^ Galli, 2007, p. 145
- ^ Galli, 2007, p. 150
- ^ Ex terrorista confessa omicidio di un agente: reato prescritto in Il Corriere della Sera.
- ^ Agasso, 2013, p. 37
- ^ Cinquant’anni di bombe, terrorismo e violenza politica – 1979 su Aivit.
- ^ di Torino
- ^ Galli, 2007, p.158
- ^ 1980: il terrorismo in Brianza su Associazione culturale Storia&Territorio.
- ^ L’uccisione del giudice Guido Galli in il Fatto Quotidiano.
- ^ Cronologia di Prima Linea in «Renatadurando.com»
- ^ Biografia di Roberto Sandalo su il Corriere della Sera.
- ^ a b L’affare Donat Cattin su Fondazione Italiani.
- ^ AaVv, 1992, p. 906
- ^ Cossiga, Donat-Cattin e la rivelazione sul figlio terrorista in Il Corriere della Sera.
- ^ AaVv, 1992, p. 942
- ^ La Storia di Sergio D’Elia in Nessuno tocchi Caino
- ^ Notizie Radicali n· 62 del 18 marzo 1987 su Radio Radicale.
- ^ Notizie Radicali del 18 marzo 1987 in Radio Radicale
- ^ Sergio Segio. Militante politico su Archivio ‘900.[1]
- ^ Fermatevi fermatevi è un’auto l’ha falciato in la Repubblica.[2]
- ^ Attentati a moschee e centri islamici arrestato Sandalo (ex Prima Linea) in la Repubblica.[3]
- ^ Scamarcio e Mezzogiorno armati attraversano le strade di Adria in Il Resto del Carlino.[4]
§Bibliografia, βιβλιογραφία
- Sergio Segio, Miccia corta. Una storia di Prima Linea, Derive Approdi, 2005.
- Sergio Segio, Una vita in Prima Linea, Rizzoli, 2006.
- Diego Novelli, Vite sospese: le generazioni del terrorismo, Baldini Castoldi Dalai Editore, 2007.
- Renzo Agasso, Aula 309. Storia del giudice Guido Galli ucciso da Prima Linea, Sironi Editore, 2013.
- Giorgio Galli, Piombo Rosso, Baldini Castoldi Dalai Editore, 2007.
- Giuliano Boraso, Mucchio selvaggio. Ascesa apoteosi caduta dell’organizzazione Prima Linea, Castelvecchi, 2006.
- AaVv, Venti anni di violenza politica in Italìa 1969-1988, Isodarco, 1992.
