Ακολουθούν μερικές γραπτές συνεντεύξεις με τις οποίες ο Raoul Vaneigem απάντησε στις ερωτήσεις ενός γαλλικού τύπου σε μεγάλη σύγχυση και ελλειπή ως προς τα σημεία αναφοράς τόσο για να τα κατανοήσει όσο και για να τα ανακτήσει. Διάφοροι προβληματισμοί προκύπτουν χρήσιμοι για την αυθεντική συζήτηση – και όχι για εκείνη την θεαματική και πατερναλιστική που διοργανώνεται εδώ και μήνες από τη εξουσία – που βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη στη Γαλλία μέσα, επάνω και πέρα από τα Gilets jaunes-κίτρινα Γιλέκα.
Sergio Ghirardi (μεταφραστής)
Συνέντευξη στον Raoul Vaneigem για το Ballast
1) Γράψατε στις αρχές της δεκαετίας του 2000 πως οι λέξεις «κομμουνισμός», «σοσιαλισμός» και «αναρχισμός» δεν είναι πλέον τίποτα περισσότερο από «κενά και οριστικά ξεπερασμένα περιτυλίγματα». Ωστόσο αυτές οι τρεις λέξεις επέτρεψαν στα ανθρώπινα όντα να καταστήσουν δυνατή τη χειραφέτηση και το τέλος της εκμετάλλευσης. Πώς να τις αντικαταστήσουμε;
Μέχρι το 2000 ήταν ήδη από πολύ καιρό που η ιδεολογία, της οποίας ο Μαρξ είχε καταγγείλει τον ψευδή-αναληθή χαρακτήρα, είχε αδειάσει από την ουσία τους έννοιες που, αφού εξορίστηκαν από τη συνείδηση των προλετάριων και σφυρηλατήθηκαν από τη βούληση για χειραφέτηση, δεν ήταν παρά τα περιτυλίγματα που ανεμίζονταν από τους πρωταγωνιστές μιας συνδικαλιστικής και πολιτικής γραφειοκρατίας. Οι αγώνες εξουσίας είχαν αντικαταστήσει γρήγορα την υπεράσπιση του εργατικού κόσμου. Ξέρουμε πως ο αγώνας για το προλεταριάτο έχει καταλήξει σε μια δικτατορία στο όνομά του εναντίον του. Ο κομμουνισμός και ο σοσιαλισμός ήταν η απόδειξη. Ο αναρχισμός της ισπανικής επανάστασης δεν πήγε πίσω – σκέφτομαι τις φράξιες της CNT και της FAI συνενόχων της καταλανικής Generalità-Γενικότητας-Ασάφειας.
Κομμουνισμός, σοσιαλισμός, αναρχισμός ήταν έννοιες ήδη αρκετά κατεστραμμένες όταν ο καταναλωτισμός κατέστησε μηδενική μέχρι και την ιδεολογική τους περικάλυψη. Η πολιτική δραστηριότητα κατέστη πελατειακή σχέση, οι ιδέες έχουν γίνει άρθρα των οποίων τα φυλλάδια σούπερ μάρκετ τονώνουν την προωθητική πώληση. Οι τεχνικές διαφήμισης νίκησαν την πολιτική ορολογία ανακατεύοντας όπως γνωρίζουμε, δεξιά και αριστερά. Όταν βλέπουμε αφενός την γελοιότητα εκλογών να καπαρώνονται από μια ολοκληρωτική δημοκρατία που περνάει τους ανθρώπους για χαζούς και από την άλλη το Κίνημα των κίτρινων Γιλέκων- Gilets jaunes που χλευάζει τις ιδεολογικές ετικέτες, θρησκευτικές και πολιτικές και απορρίπτει ηγέτες και εκπροσώπους που δεν κατονομάστηκαν από την άμεση δημοκρατία των συνελεύσεων επιβεβαιώνοντας την αποφασιστικότητά του να προωθήσει έναν ανθρώπινο τρόπο, έχουμε λόγο να λέμε ότι για όλο αυτό το ιδεολογικό χάος που έχει προκαλέσει τόσο πολύ αίμα χυμένο, αποκομίζοντας το πολύ κοινωνικές κατακτήσεις που έχουν εξαφανιστεί πλέον, μηδενιστεί, τώρα πια δεν μας νοιάζει τίποτα!
2) Το τελευταίο σας βιβλίο αφορά τα gilets jaunes-κίτρινα γιλέκα. Αυτό το κίνημα φάνηκε σε εσάς σαν μια «χαρά» και μια «τεράστια παρηγοριά». Τι υποδηλώνει αυτός ο ενθουσιασμός;
Δεν εκφράζει τίποτε περισσότερο ή λιγότερο από αυτό που αναφέρω επακριβώς στην Έκκληση προς τη ζωή – Appello alla vita [1]: ”Είναι από το Κίνημα των καταλήψεων του μάη 1968 που φαίνομαι στα μάτια και των φίλων μου σαν έναν ανίατο αισιόδοξο του οποίου οι στοχασμοί έχουν ζαλίσει το κεφάλι του. Κάντε μου τη χάρη να πιστέψετε πως δεν με νοιάζει καθόλου να έχω δίκιο όταν ένα κίνημα εξέγερσης (και όχι ακόμα επανάστασης, μακριά από εμένα) επιβεβαιώνει την εμπιστοσύνη που πάντα έδινα στη λέξη ελευθερία τόσο κακοποιημένη, διεφθαρμένη και ουσιαστικά σάπια. Γιατί η παθιασμένη μου προσκόλληση στην ελευθερία θα έπρεπε να φορτώνεται με σωστό και λάθος, με νίκες και ήττες, με ελπίδες και απογοητεύσεις όταν πρόκειται ανά πάσα στιγμή να την σύρω μακριά από τις ελευθερίες του εμπορίου και της αρπαγής που την σκοτώνουν και να την επιστρέψω στη ζωή από την οποία τρέφεται;”
Ονειρεύομαι αυτή τη στιγμή από τότε που ήμουν έφηβος. Πάνω από 50 χρόνια πριν, ενέπνευσε, τη Συνθήκη της γνώσης για ζωή προς χρήση των νέων γενεών – il Trattato del saper vivere a uso delle giovani generazioni [2]. Δεν θα μου αφαιρέσετε την ευχαρίστηση να χαιρετίσω αυτά τα Gilets jaunes που πραγματικά δεν χρειάστηκαν να διαβάσουν τη Συνθήκη για να απεικονίσουν την ποιητική της εφαρμογή. Πώς μπορούμε να μην τα ευχαριστήσουμε στο όνομα της ανθρωπότητας που αποφάσισαν να απελευθερωθούν από κάθε βαρβαρότητα;
3)Εσείς αντιπαραθέτετε στην κοινοβουλευτική δημοκρατία την άμεση δημοκρατία βασισμένη σε οργανωμένες συνελεύσεις. Αυτό προφανώς μας κάνει να σκεφτόμαστε τον Murray Bookchin – αν και η Καταστασιακή Διεθνής- IS [3] τον περιέγραφε ως «ανόητο μπερδεψάκια-κονφουζιονιστή» το 1967! Ωστόσο τουλάχιστον δύο σημεία σας χωρίζουν: η αρχή και η έννοια της εξουσίας που εσείς απορρίπτετε ολοκληρωτικά. Ο Bookchin δήλωνε, αντιθέτως, ότι μόνο ο νόμος της πλειοψηφίας επιτρέπει την δημοκρατία και ότι η αναζήτηση της συναίνεσης οδηγεί σε έναν «ύπουλο αυταρχισμό» και σε «εξόφθαλμες χειριστικές καταστάσεις-μεθοδεύσεις». θεωρούσε επίσης ότι η προσπάθεια κατάργησης της εξουσίας είναι εξίσου «παράλογη» όπως το να θέλεις να τελειώνεις με την βαρύτητα: «Απλά πρέπει να της δώσουμε μια συγκεκριμένη θεσμική μορφή χειραφέτησης». Πώς εξηγείτε την άρνησή του;
Ήταν λάθος να υποτιμήσουμε τον Bookchin και τη σημασία της οικολογίας. Δεν υπήρξε το μοναδικό μου λάθος ούτε το μοναδικό της IS. Ωστόσο το σφάλμα αυτό έχει μια αιτία. Αυτή βρίσκεται στη σύγχυση (της οποίας η Συνθήκη δεν εξαιρείται) μεταξύ της πνευματικότητας και της συνειδητοποίησης του Εγώ και του κόσμου, μεταξύ της νοημοσύνης της κεφαλής και της ευαίσθητης νοημοσύνης του σώματος. Τα πρόσφατα γεγονότα συμβάλλουν στην αποσαφήνιση της έννοιας της πνευματικότητας.
Τα Gilets jaunes-κίτρινα Γιλέκα που φωνάζουν εν χορώ πεισματικά στο πρόσωπο του Κράτους «είμαστε εδώ, είμαστε εδώ» κάνουν τις πνευματικές ελίτ όλων των χρωμάτων να τρέμουν, εκείνες που, προοδευτικές ή συντηρητικές, αποδίδουν στους εαυτούς τους την αποστολή να σκέφτονται για τους άλλους. Δεν μας εκπλήσσει το γεγονός ότι οι ακόλουθοι του gauchismo-αριστερισμού και της κριτικής- κριτικής έχουν δεσμευτεί να τους χλευάζουν από την κορυφή της αυτάρκειας τους!
Ποια είναι τέλος πάντων αυτά τα ζωντόβολα που κτυπούν το πεζοδρόμιο; κουφιοκέφαλοι, δίχως σχέδια ούτε ιδέες. Γεια σας! Αυτοί οι εργάτες, αγρότες, μικροέμποροι, τεχνίτες, επιχειρηματίες, συνταξιούχοι, δάσκαλοι, άνεργοι, εργαζόμενοι εξουθενωμένοι από την αναζήτηση ενός μισθού, φτωχοί χωρίς στέγη, σπουδαστές χωρίς σχολείο, αυτοκινητιστές για φορολόγηση που τους βάζουν να πληρώνουν τα διόδια, δικηγόροι, επιστημονικοί ερευνητές. με λίγα λόγια, όλοι αυτοί και όλες εκείνες που είναι απλά αηδιασμένοι από την αδικία και την αλαζονεία των ζωντανών νεκρών που μας κυβερνούν. Άνδρες και γυναίκες κάθε ηλικίας έχουν σταματήσει απότομα να στριμώχνονται σε μια αγελαία μάζα, έχουν εγκαταλείψει τα βελάζοντα σμήνη της σιωπηλής πλειοψηφίας. Δεν είναι άνθρωποι δίχως σημασία, είναι άνθρωποι που τους κατάντησαν ένα τίποτα και το συνειδητοποιούν και έχουν ένα σχέδιο: να καθιερώσουν την υπεροχή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας καταστρέφοντας το σύστημα του κέρδους που καταστρέφει τη ζωή και τον πλανήτη.
Το έδαφος τους είναι η ζωντανή πραγματικότητα, αυτή ενός μισθού, μιας πενιχρής κοινωνικής προσφοράς, μιας ανεπαρκούς σύνταξης, μιας ολοένα και πιο επισφαλούς ύπαρξης στην οποία το μέρος της πραγματικής ζωής γίνεται σπάνιο. Μια τέτοια πραγματικότητα συγκρούεται με μια γυμναστική των αριθμών που ασκείται στις υψηλές σφαίρες. Εάν η λεπτότητα των υπολογισμών πρέπει να μας κάνει να χάσουμε το νόημα, το τελικό αποτέλεσμα είναι αντιθέτως μιας υποδειγματικής και ανησυχητικής απλότητας: αρκεστείτε με την ελεημοσύνη που παρέχεται από τις δημόσιες εξουσίες (που χρηματοδοτούνται από εσάς) και βιαστείτε να πεθάνετε σαν πολίτες που σέβονται τα στατιστικά στοιχεία που λαμβάνουν υπόψη τον υπερβολικό αριθμό γριών, γέρων και άλλων κρίκων που καθιστούν την αλυσίδα της κερδοφορίας εύθραυστη.
Αυτό το χάσμα μεταξύ της ζωής και της αφηρημένης εκπροσώπησης της μας επιτρέπει να κατανοήσουμε καλύτερα ποια είναι η πνευματικότητα σήμερα, η διανόηση. Αντί να αποτελεί στοιχείο εγγενές στη φύση του ανθρώπινου όντος αυτή είναι αποτέλεσμα της αλλοίωσης του, της μετουσίωσης του. Απορρέει από ένα ιστορικό φαινόμενο, το πέρασμα από μια κοινωνία βασισμένη σε μια οικονομία συλλογής σε ένα κυρίως αγροτικό σύστημα που ασκεί την εκμετάλλευση της φύσης και του ανθρώπου από τον άνθρωπο.
Η εμφάνιση των Πόλεων- Κρατών και η ανάπτυξη κοινωνιών δομημένων σε κυρίαρχες και κυριαρχούμενες τάξεις υπέβαλαν το σώμα στην ίδια διαίρεση. Ο ιεραρχικός χαρακτήρας του κοινωνικού σώματος, αποτελούμενος από άρχοντες και σκλάβους, διατηρείται, με την ακολουθία των αιώνων, με μια κατάτμηση που προσβάλλει το σώμα του άνδρα και της γυναίκας. Η κεφαλή – ο ηγέτης – καλείται να κυβερνά το υπόλοιπο σώμα. Το Πνεύμα, ουράνιο και χερσαίο, εξημερώνει, ελέγχει και καταστέλλει τις ζωτικές παρορμήσεις-ένστικτα έτσι όπως ο ιερέας και ο πρίγκιπας επιβάλλουν την εξουσία τους στον σκλάβο. Το κεφάλι αναλαμβάνει την πνευματική λειτουργία – προνόμιο των αρχόντων – που υπαγορεύει τους νόμους της στη χειρωνακτική λειτουργία, δραστηριότητα που προορίζεται για τους δούλους. Εξακολουθούμε να πληρώνουμε τους φόρους τιμής αυτής της χαμένης ενότητας, αυτής της ρήξης που παραδίδει το ατομικό και σαρκικό σώμα σε έναν πόλεμο ενδημικό στον εαυτό του.
Κανείς δεν διαφεύγει από αυτή την αλλοτρίωση. Από όταν η φύση, που έχει καταντήσει ένα εμπορικό αντικείμενο, έχει γίνει (όπως και η γυναίκα) ένα εχθρικό, τρομακτικό, περιφρονητικό στοιχείο, είμαστε όλοι θύματα αυτής της κατάρας που μπορεί να εξαλειφθεί μόνο από μία αποκαταστατική εξέλιξη της φύσης, από μιαν ανθρωπότητα σε συμβίωση με όλες τις μορφές ζωής. Μήνυμα για εκείνους και εκείνες που έχουν βαρεθεί από τις ανοησίες του οικολογισμού!
Εξαφανίστηκαν, σε ένα πρόσφατο παρελθόν, εργατιστές αρκετά ηλίθιοι και στρεβλοί ώστε να δοξάζουν το καθεστώς του προλετάριου σαν να μην χαρακτηρίζονταν αυτό από το σημάδι μιας ανεπάρκειας από την οποία μόνο μια αταξική κοινωνία θα καθιστούσε δυνατή την χειραφέτηση τους.
Ποιους βλέπουμε σήμερα να γελοιοποιούνται με αυτή την πνευματική λειτουργία [την λειτουργία του διανοούμενου] που είναι ένας από τους κύριους λόγους για την υπαρξιακή μιζέρια δυστυχία και παρανόηση του εαυτού τους και του κόσμου; Τα λαγωνικά, τα κυνηγόσκυλα που έχουν στήσει ενέδρα για μια εξουσία που θέλουν να ασκήσουν, τους υποψήφιους για το ρόλο του ηγετίσκου, τους υποψήφιους για το ρόλο του γκουρού.
Όταν ένα κίνημα διεκδικεί μια ριζοσπαστική απόρριψη των ηγετών και των εκπροσώπων που δεν έχουν επιλεγεί από τα άτομα που συγκροτούν μια συνέλευση άμεσης δημοκρατίας, δεν ξέρει τι να κάνει με αυτούς τους διανοούμενους που είναι περήφανοι για τη διανοητικότητα τους. Δεν πέφτει στην παγίδα του αντι-πνευματισμού που διακηρύσσουν οι διανοούμενοι του λαϊκισμού φασιστικής στάμπας (το «όταν σκέφτομαι τη λέξη κουλτούρα, βγάζω το πιστόλι» δεν κάνει τίποτα άλλο από το να αποκρυπτογραφεί το διανοούμενο κόμμα του σκοταδισμού και της μαχητικής άγνοιας, τόσο πολύ αγαπημένα στον θρησκευτικό φονταμενταλισμό και τους νεοναζί στρατευμένους).
Δεν υπάρχει λόγος να καταγγείλουμε τους ηγέτες που μηχανεύονται στις συνελεύσεις αυτοδιαχείρισης, αλλά να εναρμονιστούμε με τον εξέχοντα ρόλο στην αλληλεγγύη, στο ανθρώπινο συναίσθημα, στην συνειδητοποίηση της δυνητικής μας δύναμης και της δημιουργικής μας φαντασίας. Φυσικά, η σκόπιμη υλοποίηση ενός μεγαλύτερου σχεδίου εξακολουθεί να είναι αβέβαιη και συγκεχυμένη αλλά τουλάχιστον είναι ήδη η έκφραση ενός υγιούς και ήρεμου θυμού που διατάζει: πλέον κανείς δεν θα μου δίνει εντολές, κανείς πλέον δεν θα γαβγίζει εναντίον μου!
Όσον αφορά το ζήτημα της πλειοψηφίας και της μειοψηφίας έχω εξηγηθεί πολλές φορές σχετικά με αυτό το θέμα. Κατά τη γνώμη μου, η ψηφοφορία σε μια αυτοδιαχειριζόμενη συνέλευση δεν μπορεί να περιοριστεί στην ποσότητα, στον μηχανικό. Ο νόμος των αριθμών δεν συμφωνεί με την ποιότητα της επιλογής. Γιατί θα έπρεπε μια μειοψηφία να γονατίσει μπροστά σε μια πλειοψηφία; Δεν σημαίνει ίσως ότι θα πέσουμε πίσω στον παλιό δυϊσμό της δύναμης και της αδυναμίας; Βήματα για καταστάσεις στις οποίες το επείγον ορίζει την αποφυγή ατελείωτων συζητήσεων και υπεκφυγών, αλλά ακόμη και εάν πρόκειται να αποφασίσουμε για μια ασήμαντη υπόθεση χωρίς σοβαρές συνέπειες, η διαβούλευση, η συνεννόηση, ο διάλογος, η συμφιλίωση, η εναρμόνιση των απόψεων, να το πούμε διαφορετικά η υπέρβαση των αντιθέτων, είναι σίγουρα προτιμότερη από τη σχέση εξουσίας που συνεπάγεται η δικτατορία των αριθμών. Ας προσπαθήσουμε να μην πρέπει να «δουλέψουμε επειγόντως».
Πολύ περισσότερο, ακόμη και αν υιοθετηθεί με μεγάλη πλειοψηφία, θεωρώ απαράδεκτη μια απάνθρωπη απόφαση – μια τιμωρία, μια θανατική ποινή, για παράδειγμα. Δεν είναι τα ανθρώπινα όντα που πρέπει να τεθούν σε θέση να μην βλάψουν, αλλά ένα σύστημα, οι μηχανές της εκμετάλλευσης και του κέρδους. Η ανθρώπινη αίσθηση-λογική ενός ατόμου θα έχει πάντα το πάνω χέρι επί της βαρβαρότητας πολλών.
4) Ο καθένας αναγνωρίζει τον εαυτό του, αυτοπροσδιορίζεται με μια επικράτεια ή μια γλώσσα, Εσείς γράψατε, απογδύνεται από τη ζωτικότητα και την ανθρωπιά του. Ωστόσο, να είσαι χωρίς ρίζες και δίχως μητρική γλώσσα, δεν είναι ίσως μόνο η μοίρα των ρομπότ;
Περίεργη εναλλακτική λύση να πρέπει να επιλέξεις ανάμεσα στο ανήκειν σε μια γεωγραφική οντότητα και τις περιπλανήσεις του εξορίστου. Από την πλευρά μου, η πατρίδα μου είναι η γη. Να ταυτοποιούμαι με το ανθρώπινο ον στα σκαριά – εκείνο που προσπαθώ να είμαι – με απαλλάσσει από το να χυθώ μέσα στον εθνικισμό, τον τοπικισμό, τον εθνοτικό κοινοτισμό, τον θρησκευτικό, τον ιδεολογικό, από το να υποκύπτω σε εκείνες τις αρχαϊκές και νοσηρές προκαταλήψεις που ο παραδοσιακός ρομποτισμός των συμπεριφορών διαιωνίζει. Εσείς επικαλείστε τον μαφιόζικο διεθνισμό της παγκοσμιοποίησης. Στοιχηματίζω σε μια διεθνή του ανθρώπινου είδους και έχω μπροστά στα μάτια μου την επιμονή μιας ειρηνικής εξέγερσης που να την συγκεκριμενοποιεί.
5) Καλείτε τον κόσμο να μην συνεργάζεται πλέον με το Κράτος γιατί δεν είναι παρά ο υπηρέτης «των τραπεζών και των πολυεθνικών εταιρειών». Για να το πω ξεκάθαρα: να μην πληρώνουν πλέον τους φόρους. Πολλοί εξακολουθούν να σκέπτονται, μέσα στο αντικαπιταλιστικό κίνημα, ότι αυτό που ο Bourdieu ονόμαζε «αριστερό χέρι» του κράτους – δημόσιες υπηρεσίες, για παράδειγμα – αξίζει ακόμη να σωθεί. Πρέπει λοιπόν να κόψουμε τα δύο χέρια δίχως πλέον να διστάζουμε;
Να διασώσουμε τις κοινωνικές κατακτήσεις; Έχουν ήδη χαθεί. Τα τρένα, τα σχολεία, τα νοσοκομεία, οι συντάξεις οδηγούνται στην κατεδάφιση από την Κρατική μπουλντόζα. Η εκκαθάριση συνεχίζεται, το ξεπούλημα. Το μηχάνημα κέρδους του οποίου το Κράτος δεν είναι παρά ένα ασήμαντο γρανάζι, δεν θα κάνει μπρος πίσω. Οι ιδεώδεις συνθήκες θα ήταν για το Κράτος να διατηρήσει ένα κλίμα εμφυλίου πολέμου με το οποίο να τρομάζει τα πνεύματα και να καταστήσει το χάος κερδοφόρο. Τα χέρια του κράτους χειρίζονται μόνο τα χρήματα, το γκλομπ και το ψέμα. Πώς να μην εμπιστευόμαστε περισσότερο τα χέρια που στα σταυροδρόμια, στα σπίτια του λαού, στις συνελεύσεις άμεσης δημοκρατίας, ενεργοποιούνται για να ανοικοδομήσουν το δημόσιο αγαθό;
6) Εσείς είστε υπέρ μιας «μηνιαίας συνεισφοράς» – αυτό που άλλοι ονομάζουν βασικό εισόδημα ή καθολικό εισόδημα. Χωρίς το Κράτος πώς θα θεσπιστεί αυτό;
Η αρχή να χορηγηθεί κάτι τις σε όλους και όλες για να μην βυθιστούν κάτω από το όριο της φτώχειας ξεκινούσε από μια καλή πρόθεση. Την εγκατέλειψα μπροστά στο προφανές. Ήταν ένας τρόπος για να εξαπατήσουμε τον εαυτό μας σχετικά με τη νοημοσύνη που ίσως δεν είχε ακόμη εγκαταλείψει εντελώς τα κεφάλια των κυβερνώντων. Ένας κάποιος Tobin είχε προτείνει να πραγματοποιήσει στην οικονομική φούσκα, που απειλούνταν με αποπληξία, μια εξυγιαντική ανάληψη περίπου 0,001 τοις εκατό που θα επέτρεπε την αποφυγή της οικονομικής κατάρρευσης και να επενδύσει το ποσό του φόρου για την προστασία των κοινωνικών κατακτήσεων. Η επιταχυνόμενη αποσύνθεση των εγκεφάλων των κρατικών ελίτ αποκλείει πλέον ένα μέτρο το οποίο εξάλλου ούτε τα τελευταία απομεινάρια του σοσιαλισμού δεν είχαν τολμήσει να υιοθετήσουν.
Το Κράτος τώρα δεν είναι παρά ένας Λεβιάθαν που κατάντησε να λειτουργεί μακάβρια σαν χωροφύλακας. Όλα ξεκινούν από τη βάση. Εκεί θα πάμε να μάθουμε να προστατεύουμε τους εαυτούς μας από τις επιπτώσεις της μεγάλης κρατικής Αγυρτίας και από τον σχεδιασμό να μας εμπλέξει στην κατάρρευση της. Αν βλέπετε τόσους πολλούς κοινωνιολόγους, πολιτικούς επιστήμονες και φιλοσοφικά μηδενικά να βγαίνουν από τα λαγούμια τους, δεν είναι μήπως επειδή το σκάφος βυθίζεται;
Όλα πρέπει να ξαναχτιστούν, αν θέλεις να τα επινοήσουμε από την αρχή: διδασκαλία, θεραπείες, επιστήμες, πολιτισμό, ενέργεια, permaculture-«permanent culture», μεταφορές. Η συζήτηση, ο διάλογος, οι προβληματισμοί βρίσκονται σε αυτό το έδαφος, όχι στις αιθέριες σφαίρες της οικονομικής, ιδεολογικής πνευματικής κερδοσκοπίας!
Δεν εναπόκειται σε εμάς να ανακαλύψουμε ένα νόμισμα ανταλλαγής και μια αλληλέγγυα τράπεζα που προετοιμάζοντας την εξαφάνιση των χρημάτων θα επέτρεπε σε όλους και σε όλες να έχουν ένα αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο;
7) Εσείς προβάλλετε το ζαπατίστικο Τσιάπας και την Rojava του κομουναλισμού. Αυτές οι δυο εμπειρίες βασίζονται, εν μέρει, επάνω σε έναν στρατό: το EZLN και τις YPG / J. Με ποιον τρόπο η έκκληση σας να «εδραιώσετε εδάφη» απελευθερωμένα από την κεντρική εξουσία και την παγκόσμια αγορά τοποθετείται επάνω στο κρίσιμο ζήτημα της αυτοάμυνας, δεδομένου ότι το Κράτος θα καταλήξει, αργά ή γρήγορα, να στείλει τους χωροφύλακες ή το στρατό του;
Είναι αυτονόητο ότι κάθε κατάσταση παρουσιάζει μια ιδιαιτερότητα που απαιτεί κατάλληλη αντιμετώπιση, που να ανταποκρίνεται στις περιστάσεις. Η Notre Dame des Landes δεν είναι Ροζάβα. Ο ELZN δεν είναι ένα προϊόν εξαγωγής. Σε κάθε έδαφος που βρίσκεται στη διαδικασία της απελευθέρωσης αντιστοιχούν οι ιδιαίτερες μορφές αγώνα. Οι αποφάσεις ανήκουν σε εκείνες και εκείνους που βρίσκονται στο επίκεντρο.
Ωστόσο, είναι καλό να το επαναλάβουμε: ο τρόπος αντιμετώπισης των όντων και των πραγμάτων ποικίλλει ανάλογα με την προοπτική που υιοθετήθηκε. Ο προσανατολισμός που δίνεται στον αγώνα έχει σημαντική επίδραση στη φύση και τις συνέπειές του. Η συμπεριφορά ποικίλλει εντελώς εάν μαχόμαστε στρατιωτικά την βαρβαρότητα με τα όπλα ή αν της αντιτάσσουμε σαν τετελεσμένο γεγονός εκείνο το απεριόριστο δικαίωμα στη ζωή που μερικές φορές υποχωρεί-παλινδρομεί αλλά ποτέ δεν ηττάται και ξεκινά πάλι ασταμάτητα.
Η πρώτη επιλογή είναι αυτή του ανταρτοπόλεμου. Ο παραστρατιωτικός αριστερισμός έδειξε με τις ήττες του ότι κατεβαίνοντας στο έδαφος του εχθρού σήμαινε να υποκύπτουμε στη στρατηγική του και να υποκείμεθα στο νόμο του. Η νίκη των συγκρούσεων με την απαίτηση της χειραφέτησης έχει κάνει ακόμη χειρότερα. Η εξεγερσιακή εξουσία γύρισε τα όπλα της εναντίον εκείνων που της είχαν επιτρέψει να θριαμβεύσει.
Στο βιβλίο το Κράτος δεν είναι πλέον τίποτα, εξαρτάται από εμάς να είμαστε τα πάντα [4], αποτόλμησα τη φόρμουλα «ούτε πολεμιστές ούτε μάρτυρες». Αυτή δεν δίνει καμία απάντηση αλλά εγείρει απλά το ερώτημα: πώς να κάνουμε τη θέληση να ζήσουμε και την ανθρώπινη συνείδηση ένα όπλο που δεν σκοτώνει, ένα απόλυτο όπλο;
Δεν θα μπορούσε η ενέργεια που σπαταλούν οι casseurs αγωνιστές σε εμπρησμούς σκουπιδιών και στις σπασμένες τζαμαρίες να ήταν ίσως πιο ορθολογική στην υπεράσπιση των ZAD (χώρων προς υπεράσπιση) σε αγώνα ενάντια στην βλαβερή παραγωγή και την άχρηστη κερδοφορία; Παρόμοια ερώτηση ισχύει και για τους διαδηλωτές οι οποίοι μερικές φορές κουβαλούν δεξιά κι αριστερά την ψευδαίσθηση πως θα μπορέσουν να κερδίσουν την λήψη μέτρων υπέρ του κλίματος. Τι να περιμένουμε από Κράτη που είναι οι πλανόδιοι πωλητές της ρυπογόνου οικονομίας; Η μαζική παρουσία των διαδηλωτών θα ήταν πιο επιθυμητή εκεί όπου αυτή η οικονομία δηλητηριάζει μια περιοχή, μια επικράτεια. Η συνάντηση μιας τυφλής βίας με την ήρεμη αλλά αποφασισμένη θέληση δεν θα είχε ίσως κάποια ελπίδα να δημιουργήσει ένα είδος εξεγερσιακού πασιφισμού του οποίου η επιμονή θα μπορούσε να σπάσει σταδιακά το ζυγό του Κράτους των κερδών;
8) Έχετε επανειλημμένα υποδείξει ότι «η παράβαση είναι φόρος τιμής στην απαγόρευση». Ότι η καταστροφή (στα γαλλικά, la casse) δεν εξυπηρετεί την χειραφέτηση. χειρότερα, πως αυτή «αποκαθιστά» τη τάξη. Η ανταρσία των Gilets jaunes έχει μετατρέψει πολυάριθμους «μη βίαιους» σε συμπαθούντες των Black Bloc. μόνο η βία (στα γαλλικά, le casse), λένε ουσιαστικά, έκανε την εξουσία να αντιδράσει. μόνο η φωτιά πέτυχε να κάνει τον Macron να τρέμει. Είναι ψέμα;
Τι όμορφη νίκη να κάνεις ένα τεχνοκράτη που έχει τον εγκέφαλο μιας ταμειακής μηχανής να τρέμει! Το Κράτος δεν υποχώρησε σε τίποτα, δεν μπορεί, δεν το θέλει. Η μόνη του αντίδραση ήταν να υπερεκτιμήσει τη βία προσφεύγοντας στον σωματικό και επικοινωνιακό ξυλοδαρμό για να εκτρέψει την προσοχή από τους πραγματικούς casseurs-χούλιγκανς, εκείνους που καταστρέφουν το δημόσιο αγαθό. Όπως έχω ήδη πει, οι θρυμματισμένες βιτρίνες τόσο αγαπητές στους δημοσιογράφους, είναι η έκφραση μιας τυφλής οργής. Ο θυμός είναι δικαιολογημένος, η τύφλωση δεν είναι! Το βαλς των χιλίων χρόνων του λιθόστρωτου-pavé και των δακρυγόνων κάνει surplace. Τα όργανα της κυβέρνησης βρίσκουν εκεί το λογαριασμό τους.
Αυτό που είναι νικηφόρο είναι η ανάπτυξη της ανθρώπινης συνείδησης, η όλο και πιο σταθερή απόφαση, παρά την κόπωση και τις αμφιβολίες που λαμβάνονται υπόψη από το φόβο και την επικοινωνιακή μικροπρέπεια. Η δύναμη αυτής της αποφασιστικότητας δεν θα σταματήσει να αυξάνεται επειδή δεν ενδιαφέρεται ούτε για τη νίκη ούτε για την ήττα. Διότι χωρίς ηγέτες ούτε αντιπρόσωπους αυτή είναι εκεί, παρούσα, και αναλαμβάνει από μόνη της – για όλες και για όλους – την ελευθερία πρόσβασης σε μια αυθεντική ζωή.
Να είστε σίγουροι: η δημοκρατία βρίσκεται στην πλατεία, στους δρόμους, όχι στις κάλπες.
9) Το 2003, με το «Le Chevalier, la Dame, le Diable et la mort», Εσείς αφιερώσατε όμορφες σελίδες στο ζήτημα των ζώων που στη συνέχεια επιβλήθηκε σχεδόν καθημερινά στη δημόσια συζήτηση. Μιλήσατε πρόσφατα για έναν «νέο πολιτισμό» που πρέπει να δημιουργηθεί. θα είναι αυτός σε θέση να γυρίσει τη σελίδα στις καθημερινές σφαγές θηρίων οι οποίες εξακολουθούν να αυξάνονται στις κοινωνίες μας;
Οι κατεστραμμένοι βιότοποι, τα φυτοφάρμακα, οι σφαγές των μελισσών, των πουλιών, των εντόμων, η θαλάσσια πανίδα που πνίγεται από την έκχυση πλαστικών στη θάλασσα, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης αναπαραγωγής των θηρίων, η δηλητηρίαση της γης, του αέρα, του νερού όπως πολλά εγκλήματα που η κερδοσκοπική οικονομία διαιωνίζεται με ατιμωρησία, με κάθε προκατασκευασμένη νομιμότητα. Στους αγανακτισμένους που φωνάζουν πως «η ανθρωπότητα πρέπει να σωθεί από την καταστροφή», τα πτώματα που μας κυβερνούν αντιπαραθέτουν το θέαμα απαράδεκτων και μη τηρούμενων υποσχέσεων. Θα επαναλάβουν κυνικά την αμετάκλητη φύση του διατάγματος τους: πρέπει να σώσουμε την οικονομία, την κερδοφορία, το χρήμα και να πληρώσουμε, για αυτό το ευγενικό ιδεώδες, το αντίτιμο της φτώχειας και του αίματος.
Ο κόσμος τους δεν είναι ο δικός μας: το ξέρουν και δεν τους νοιάζει. Είναι στο χέρι μας να αποφασίσουμε για τη ζωή και το περιβάλλον μας. Στο χέρι μας να κοροϊδέψουμε τις γραφειοκρατικές, νομικές, αστυνομικές υποχρεώσεις συμμόρφωσης τους σπάζοντας αυτή την απόπειρα στη βάση, όπου και αν βρισκόμαστε, εκεί όπου μας πνίγει. Όπως έλεγαν οι αβράκωτοι το 1789: «Μας βαρεθήκατε;» Δεν θα βαριέστε για πολύ ακόμη! »
Κινούμαστε προς έναν τρόπο ζωής που βασίζεται σε μια νέα συμμαχία με το φυσικό περιβάλλον. Είναι μέσα σε μια τέτοια προοπτική που η μοίρα των ζώων θα προσεγγιστεί, όχι με ένα φιλανθρωπικό ή συμπονετικό πνεύμα αλλά υπό τη γωνία μιας επανένταξης-αποκατάστασης: εκείνη της ζωτικότητας που μας συγκροτεί και εκμεταλλευόμαστε, βασανίζουμε, καταπιέζουμε με τον ίδιο τρόπο όπως κακομεταχειριζόμαστε, καταπιέζουμε, κακοποιούμε εκείνους τους κατώτερους αδελφούς μας που είναι και οι εσωτερικοί αδελφοί μας.
10) Στο τελευταίο σας γραπτό, ωστόσο, εσείς καλείτε να «αποκαταστήσουμε την υπεροχή του ανθρώπου». Πώς να υιοθετήσουμε τη μοναδικότητα του Homo Sapiens υπενθυμίζοντας του στην εποχή του ανθρωπόκαινου ότι θα πρέπει να γίνει μικρότερος καθώς αντιπροσωπεύει μόνο το 0,01% της βιομάζας;
Ήρθε η ώρα τα ya basta, βαρεθήκαμε, μας πρήξατε, φτάνει πια! να εφαρμοστούν σε εκείνο το δόγμα που κατασκευάζεται από ένα σύστημα εκμετάλλευσης το οποίο, κάνοντας το κομμάτι του στους κυρίους διέδιδε την πίστη στην ανοησία και την έμφυτη αδυναμία του ανθρώπου. Δεν σταματήσαμε ποτέ να χαμηλώνουμε αυτό τον φτωχοδιάβολο. Δεν πέρασε καιρός από τότε που ένας θάνατος των Θεών, αλέστηκε σύμφωνα με τη γεύση των ιδιοτροπιών τους. Τον φορτώσαμε με μια οντολογική κατάρα, μια φυσική δυσπλασία, μια παιδαριώδη μόνιμη κατάσταση που καθιστούσε αναγκαία την προστασία ενός κυρίου. Σήμερα τελειώνει σε ένα σκουπιδότοπο μέσα στον οποίο μειώνεται σε ένα αντικείμενο, σε μια τζίφρα, σε μια στατιστική, σε μια εμπορική αξία.
Όλα εκτός από το να του αναγνωρίσουμε μια δημιουργικότητα, έναν δυναμικό πλούτο, μια υποκειμενικότητα που φιλοδοξεί και εκφράζεται ελεύθερα. Συνεχίστε εσείς να κηρύττεται την αγωνία των απεριόριστων χώρων του γιανσενιστή Pascal, ενώ μια επανάσταση της καθημερινής ζωής ωφελεί τον άνθρωπο και τον ξεκινά σε μια αλληλεγγύη ικανή να τον απελευθερώσει από τον εγωιστικό υπολογισμό και από τον ατομικισμό στον οποίο τον κλείδωνε η αγελαία κοινωνία. Όταν άνδρες και γυναίκες βάζουν τα θεμέλια μιας ισότιμης και αδελφικής κοινωνίας, το κήρυγμα που αναμασιέται αδιάλειπτα από τους προπαγανδιστές της εθελοντικής δουλείας εξακολουθεί να βρίσκει εκπρόσωπους!
Οι μόνοι άπειροι χώροι που με διεγείρουν είναι εκείνοι που ανοίγει μπροστά μας η τεράστια έκταση μιας ζωής που έχουμε να ανακαλύψουμε και να δημιουργήσουμε. Φωνάζαμε χθες «Κάτω οι υποκινητές βασιλιάδων και βικάριων!» Είναι οι ίδιοι σήμερα, αναπροσαρμόστηκαν. Κάτω οι προαγωγοί της αγοράς.
[1] L’Appel à la vie Η Έκκληση στη ζωή είναι μια σύντομη σύνθεση που μόλις δημοσιεύτηκε στην Γαλλία σε συνέχεια του Για την αυτοδιαχείριση της καθημερινής ζωής – συνεισφορά στην επείγουσα ανάγκη απελευθερωμένων περιοχών από την εμπορική και κρατική επιχείριση Sull’autogestione della vita quotidiana – contributo all’emergenza di territori liberati dall’’impresa statale e mercantile, Derive Approdi, Roma 2019.
[2] R. Vaneigem, Trattato del saper vivere ad uso delle giovani generazioni – Πραγματεία-Συνθήκη της γνώσης για το πώς να ζήσουν προς χρήση των νέων γενεών, Castelvecchi, Roma 2006.
[3] Internazionale situazionista – Καταστασιακή Διεθνής στην οποίαν ο Vaneigem συνεισέφερε σε μεγάλο βαθμό.
[4] R. Vaneigem, Lo Stato non è più niente, sta a noi essere tutto – Το Κράτος δεν είναι πλέον τίποτα, εξαρτάται από εμάς-είναι στο χέρι μας να είμαστε τα πάντα, Nautilus Torino 2010.
Tra le rovine del vecchio mondo e i vagiti di una nuova civiltà. (Prima parte)
Marco Capoccetti Boccia
