Ένα δοκίμιο του Samir Amin. Ματάφραση του Lorenzo Battisti για το Marx21.it
Το πολιτικό χάος που κυριαρχεί την σκηνή στη Μέση Ανατολή εκφράζεται, μεταξύ άλλων, στην βίαιη εμφάνιση του κουρδικού ζητήματος. Πώς μπορούμε να αναλύσουμε, σε αυτές τις νέες συνθήκες, την εμβέλεια της απαίτησης των Κούρδων (αυτονομία; Ανεξαρτησία; Ενότητα;); Και μπορούμε να συμπεράνουμε από την ανάλυση ότι αυτή η αξίωση πρέπει να υποστηρίζεται από όλες τις δημοκρατικές και προοδευτικές δυνάμεις στην περιοχή και τον κόσμο;
Μια μεγάλη σύγχυση κυριαρχεί στην συζήτηση για το θέμα αυτό. Ο λόγος είναι, κατά τη γνώμη μου, η ευθυγράμμιση των περισσότερων φορέων και των παρατηρητών πίσω από μια μη-ιστορική οπτική αυτού του θέματος, όπως και άλλων. Το δικαίωμα των λαών στην αυτοδιάθεση έχει ανυψωθεί σε απόλυτο δικαίωμα, το οποίο θα θέλαμε να διατηρείται σε ισχύ για όλους και ανά πάσα στιγμή (παρούσα και μελλοντική), καθώς επίσης και στο παρελθόν. Το δικαίωμα αυτό θεωρείται ως ένα από τα συλλογικά δικαιώματα από τα πιο θεμελιώδη,στο οποίο συνήθως δίδεται μεγαλύτερη σημασία από ό, τι σε άλλα συλλογικά δικαιώματα κοινωνικού εύρους (δικαίωμα στην εργασία, την εκπαίδευση, την υγεία, την πολιτική συμμετοχή, κλπ ..).
Από την άλλη πλευρά, τα υποκείμενα αυτού του απόλυτου δικαιώματος δεν ορίζονται με ακριβή τρόπο, το υποκείμενο αυτού του δικαιώματος μπορεί να είναι «μια κοινότητα» οποιαδήποτε, πλειοψηφική ή μειοψηφική εντός των συνόρων ενός κράτους ή μιας από τις επαρχίες του, αυτή η κοινότητα που αυτοπροσδιορίζεται ως «ιδιαίτερη» για την γλώσσα ή τη θρησκεία, για παράδειγμα, και διακηρύσσει, λανθασμένα ή σωστά, πως είναι θύμα διάκρισης , αν όχι καταπίεσης. Οι αναλύσεις μου και οι τοποθετήσεις μου εγγράφονται σε αντίθεση με αυτή την transhistorical οπτική των προβλημάτων της κοινωνίας και των «δικαιωμάτων», διαμέσου των οποίων εκφράζονται τα αιτήματα των κοινωνικών κινημάτων του παρελθόντος και του παρόντος. Ειδικότερα, αποδίδω κεφαλαιώδη σημασία στην θραύση που διαχωρίζει την ανάπτυξη του σύγχρονου καπιταλιστικού κόσμου από τους προηγούμενους κόσμους.
Η πολιτική οργάνωση αυτών των προηγούμενων κόσμων έχει ενδυθεί διάφορες μορφές, ακραίες, που κυμαίνονταν από την κατασκευή εξουσιών που ασκούνταν πάνω σε εκτεταμένους χώρους, που κατατάσσονταν δια τούτο ως «αυτοκρατορίες», με τις πιο μετριοπαθείς μοναρχίες περισσότερο ή λιγότερο συγκεντρωτικές, χωρίς να αποκλείεται σε ορισμένες περιπτώσεις ο ακραίος θρυμματισμός των εξουσιών που σχεδόν δεν υπερέβαιναν τον ορίζοντα ενός χωριού. Η εξέταση αυτού του ανόμοιου συνόλου των προηγούμενων πολιτικών μορφών της καπιταλιστικής νεωτερικότητας δεν είναι προφανώς το αντικείμενο του παρόντος άρθρου. Δεν θα αναφερθώ παρά σε μερικά από τα αυτοκρατορικά κτίσματα της περιοχής που μας ενδιαφέρει: την ρωμαϊκή και βυζαντινή αυτοκρατορία, τα αραβο-περσικά χαλιφάτα, την οθωμανική Αυτοκρατορία.
Η κοινή ταξινόμηση αυτών των περιορισμών – των αυτοκρατοριών – είναι πιο παραπλανητική παρά χρήσιμη, αν και μοιράζονται αμφότερα τα δύο γνωρίσματα: 1) αναγκαστικά μοιάζουν μεταξύ τους, για την γεωγραφική τους επέκταση, λόγω των λαών και των διαφορετικών κοινοτήτων στην γλώσσα, τη θρησκεία και τους τρόπους παραγωγής και κοινωνικής ζωής 2) οι λογικές που διοικούν την αναπαραγωγή της κοινωνικής και οικονομικής ζωής δεν είναι αυτές του καπιταλισμού, αλλά αναφέρονται σε αυτό που έχω περιγράψει ως οικογένεια των μεθόδων φυλετικής παραγωγής ( «φεουδαρχικής», στην πιο κοινή γλώσσα). Για το λόγο αυτό θεωρώ παράλογο να εξισώνουμε όλες αυτές τις αρχαίες αυτοκρατορίες (εκείνες που θεωρούνται εδώ, όπως και άλλες, σαν την Κίνα), από τη μία πλευρά, και από την άλλη αυτοκρατορίες που χτίστηκαν από τις μεγάλες καπιταλιστικές δυνάμεις, είτε είναι αποικιακές αυτοκρατορίες όπως αυτή της Μεγάλης Βρετανία και της σύγχρονης Γαλλίας ή των αυτοκρατοριών χωρίς επίσημες αποικίες όπως η αυτοκρατορία των Ηνωμένων Πολιτειών, υπό μια μοναδική μορφή αποκαλούμενη αυτοκρατορία. Η γνωστή θέση του Κένεντι για την «πτώση των αυτοκρατοριών» είναι μια από αυτές τις transhistorical κερδοσκοπικές φιλοσοφίες.
Eπιστρέφω πίσω σε εκείνη την αυτοκρατορία που ενδιαφέρει άμεσα το θέμα μας: την οθωμανική Αυτοκρατορία που χτίστηκε την στιγμή που η Ευρώπη αρχίζει την ρήξη με το παρελθόν της και εισέρχεται στην καπιταλιστική νεωτερικότητα. Η οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν, αυτή, προ-καπιταλιστική. Η κατάταξη της σαν τουρκική αυτοκρατορία είναι η ίδια ανακριβής και παραπλανητική. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι πόλεμοι κατάκτησης των ημι νομαδικών τουρκομάνων φυλών που ήρθαν από την κεντρική Ασία έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διπλή καταστροφή της βυζαντινής Αυτοκρατορίας και του Χαλιφάτου της Βαγδάτης, όπως και του κύριου εποικισμού της Ανατολίας και της ανατολικής Θράκης. Αλλά η εξουσία του Σουλτάνου της Αυτοκρατορίας επεκτείνονταν πολύ πέρα από στα εδάφη των αρμενίων και κούρδων, των αράβων, των ελλήνων και των σλάβων των Βαλκανίων. Το να κατατάξουμε αυτή την Αυτοκρατορία ως πολυεθνική οδηγεί σε μια εσφαλμένη προβολή στο παρελθόν μιας άλλης πραγματικότητας, των εθνικιστών (αντι-Οθωμανών) των Βαλκανίων και των αράβων που ήταν στην σύγχρονη μορφή τους τα προϊόντα της διείσδυσης του καπιταλισμού στην Αυτοκρατορία.
Όλοι οι λαοί της αυτοκρατορίας – Τούρκοι και άλλοι – ήταν εκμεταλλευόμενοι και καταπιεσμένοι με τον ίδιο τρόπο, με την έννοια ότι οι αγροτικές πλειοψηφίες υποβάλλονταν όλες στην ίδια αρχή μιας βαριάς φορολογικής επιβάρυνσης. Ήταν όλοι εξίσου καταπιεσμένοι από την ίδια αυταρχική εξουσία. Σίγουρα οι χριστιανοί ήταν προφανώς αντικείμενο ιδιαίτερων διακρίσεων. Αλλά εδώ δεν κοιτάζουμε μορφές καταπίεσης «εθνικές» ούτε προς τους χριστιανικούς λαούς, ούτε προς μουσουλμάνους μη τούρκους (κούρδους και άραβες). Η άρχουσα τάξη που σχετίζεται με την εξουσία του Σουλτάνου υπολόγιζε ανάμεσα στις τάξεις της τις αστικές αριστοκρατίες, στρατιωτικές και θρησκευτικές όλων των περιοχών της Αυτοκρατορίας, συμπεριλαμβανομένου του εμβρύου των νέων κομπραδόρικων αστικών τάξεων, ιδίως ελληνικών και αρμενίων, που παρήχθησαν από την καπιταλιστική διείσδυση.
Οι ειδικοί χαρακτήρες του οθωμανικού συστήματος που αναφέρονται εδώ δεν είναι χαρακτηριστικoί αυτής της ανατολικής Αυτοκρατορίας. Βρίσκουμε τέτοιες παρόμοιες εκφράσεις σε άλλες αρχαίες αυτοκρατορίες, όπως στις αυστρο-ουγγρικές και ρωσικές αυτοκρατορίας. Ή ακόμη στην Αιθιοπία του Ménélik και του Hailé Selassié. Η δύναμη του Βασιλιά των Βασιλέων, δεν συνδέθηκε με μια κυριαρχία Αμχάρα, οι αγρότες Αμχάρα δεν αντιμετωπίζονταν καλύτερα από τους άλλους, η άρχουσα τάξη επιλέγονταν από όλες τις περιοχές της αυτοκρατορίας (για παράδειγμα, υπήρχε ένα μεγάλο νούμερο καταγομένων από την Ερυθραία μεταξύ αυτών).
Τίποτα παρόμοιο στα σύγχρονα ιμπεριαλιστικά συστήματα. Οι αποικιακές αυτοκρατορίες (της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας) όπως η άτυπη αυτοκρατορία των ΗΠΑ χτίστηκαν συστηματικά επάνω στη βάση της διάκρισης μεταξύ των λαών των μητροπόλεων και εκείνων των αποικιών και των εξηρτημένων, στους οποίους τα πλέον στοιχειώδη δικαιώματα στερήθηκαν, αυτά που ήταν αναγνωρισμένα εις τους πρώτους. Κατά συνέπεια, η πάλη των λαών που κυριαρχούνταν από τον ιμπεριαλιστικό καπιταλισμό έγινε ένας αγώνας για την εθνική απελευθέρωση, αντι-ιμπεριαλιστικού χαρακτήρα αναγκαστικά. Πρέπει, επομένως, να είμαστε προσεκτικοί ώστε να μην συγχέουμε αυτό τον σύγχρονο αντι-ιμπεριαλιστικό εθνικισμό – που γι αυτό τον λόγο είναι προοδευτικός – από όλες τις άλλες εκφράσεις των μη αντι-ιμπεριαλιστικών εθνικιστικών κινημάτων, είτε πρόκειται για εθνικισμούς εμπνευσμένους από τις άρχουσες τάξεις των ιμπεριαλιστικών χωρών, ή από μη-αντι-ιμπεριαλιστικά εθνικιστικά κινήματα όπως ήταν εκείνο των βαλκανικών λαών για τους οποίους θα επανέλθω αργότερα. Το να πούμε πως είναι όμοιες οι δομές των αρχαίων αυτοκρατοριών και εκείνες οι συγκεκριμένες των ιμπεριαλιστικών αυτοκρατοριών του καπιταλισμού, να τις μπερδεύουμε μέσα σε μια ψευδο γενική έννοια της «Αυτοκρατορίας», καταγράφεται στο αντίθετο των βασικών αναγκών μιας επιστημονικής ανάλυσης των ιστορικών κοινωνιών.
Η εμφάνιση των ιδεολογιών του εθνικισμού είναι το επόμενο. Αυτές θα σχηματιστούν μόνο στον 20ο αιώνα στα Βαλκάνια, στη Συρία, μεταξύ των Αρμενίων, και αργότερα μεταξύ των Τούρκων της Ρωμυλίας ως αντίδραση στους άλλους. Δεν υπήρξε κατά τον χρόνο εκείνο το ελάχιστο σημάδι της ανάδυσης ενός κουρδικού εθνικισμού. Η εμφάνιση όλων αυτών των εθνικισμών συνδέεται στενά με την νέα αστικοποίηση και τον εκσυγχρονισμό των διοικήσεων. Οι ίδιοι οι αγρότες θα μπορούσαν να συνεχίσουν να μιλούν στη γλώσσα τους, αγνοώντας εκείνην της οθωμανικής διοίκησης που δεν εμφανίζονταν στην ύπαιθρο παρά μόνο για την είσπραξη των φόρων και την πρόσληψη-κατάταξη των στρατιωτών. Αλλά στις νέες πόλεις, και ιδιαίτερα μεταξύ των νέων μορφωμένων μεσαίων τάξεων, η γνώση της γραπτής γλώσσας έγινε μια καθημερινή αναγκαιότητα. Και είναι μεταξύ αυτών των νέων τάξεων που θα προσληφθούν οι πρώτες εθνικιστικές γενιές με τη σύγχρονη έννοια. Ο αγροτικός χαρακτήρας των ζωνών κουρδικής εποίκησης, όπως εκείνη της τουρκική κεντρικής Ανατολίας, εξηγεί τον καθυστερημένο σχηματισμό του τουρκικού εθνικισμού (κεμαλισμού) και ακόμα πιο καθυστερημένα του κουρδικού εθνικισμού.
Ένας παραλληλισμός με την Αυστρο-Ουγγρική Αυτοκρατορία θα βοηθήσει να γίνει αντιληπτή η φύση των διαδικασιών που θα πυροδοτήσει τελικά αυτές τις δύο αυτοκρατορίες, την Αυστρο-Ουγγρική Αυτοκρατορίας και την Οθωμανική. Η Αυστρο-Ουγγρική Αυτοκρατορία είχε συσταθεί πριν από την ανάδυση του ευρωπαϊκού καπιταλισμού, αλλά υπήρξε ο μεγαλύτερος γείτονας αυτού, και μερικές από τις περιοχές της (Αυστρία, Βοημία) ξαναχτίστηκαν επάνω στα νέα θεμέλια του καπιταλισμού. Το νέο εθνικό θέμα εδώ είναι, ως εκ τούτου που προέκυψε τον δέκατο ένατο αιώνα. Οφείλουμε στους αυστρομαρξιστές (Otto Bauer και άλλους) μια καλή ανάλυση αυτής της διάστασης της σοσιαλιστικής πρόκλησης, σαν προτάσεις στρατηγικών που θεωρώ ως τις πιο προοδευτικές μέσα στις συνθήκες εκείνου του καιρού: για να διαφυλαχθούν τα οφέλη ενός μεγάλου Κράτους, αλλά να επιταχυνθεί ο μετασχηματισμός του μέσω της σοσιαλιστικής προόδου (ριζοσπαστικής ή έστω σοσιαλδημοκρατικής), να χτιστεί ένας διεθνισμός των λαών βασισμένος σε αυστηρά θετική πολιτική αγωγή και μεταχείριση, με το ίδιο μέτρο, σε όλους, συνδεδεμένο με μιαν αυθεντική πολιτική πολιτιστικής αυτονομίας. Η εξέλιξη των γεγονότων δεν επέτρεψε την επιτυχία του σχεδίου, προς όφελος μέτριων αστικών εθνικισμών.
Οι βαλκανικοί εθνικισμοί και οι συρο- αραβικοί, εμφανίστηκαν αργότερα και στις μέτριες μορφές που συνδέονται με τον περιφερειακό καπιταλισμό στις εν λόγω περιοχές, θριάμβευσαν και συνέβαλαν στην εξαφάνιση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αλλά η εγγενής αδυναμία αυτών των εθνικισμών ανάγκασε τους υποστηρικτές τους να ζητήσουν την υποστήριξη των εξωτερικών δυνάμεων – της Βρετανία και / ή της Ρωσίας ιδίως – ενάντια στην οθωμανική εξουσία. Πλήρωσαν το τίμημα: τα νέα κράτη που δημιουργήθηκαν από αυτούς παρέμειναν στην ομάδα των κυρίαρχων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, της Βρετανίας και της Γαλλίας για τους άραβες, της Βρετανίας και της Γερμανίας για τους Βαλκάνιους.
Στην Αρμενία η εθνική ανανέωση (μιας και η Αρμενία γνώρισε έναν όμορφο εκπολιτισμό πριν ενσωματωθεί στην Οθωμανική Αυτοκρατορία) έγινε κομμάτια από την γενοκτονία του 1915. Ήταν ένας εθνικισμός διχασμένος ανάμεσα σε εκείνον της νέας αρμενικής αστικής τάξης που μετανάστευσε προς στις πόλεις Ρωμυλίας (Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη και άλλες), και που κατέλαβε σημαντικές θέσεις στο νέο επαγγελματικό και οικονομικό κόσμο, και εκείνον των προυχόντων και των αγροτών της αρμενικής γης. Η ενσωμάτωση ενός μικρού μέρους αυτών των εδαφών στη ρωσική Αυτοκρατορία (το έδαφος της σοβιετικής Αρμενίας που στη συνέχεια έγινε ανεξάρτητη), περιέπλεκε ακόμη περισσότερο τα πράγματα, δεδομένου ότι θα μπορούσε να προκαλέσει ανησυχία χειραγώγησης της Αγίας Πετρούπολης, ειδικά κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Ως εκ τούτου, η οθωμανική εξουσία επέλεξε το δρόμο της γενοκτονίας. Θέλω να αναφέρω και να θυμίσω εδώ ότι οι Κούρδοι συμπεριφέρθηκαν ως πράκτορες της σφαγής και είναι αυτοί που κυρίως ευνοήθηκαν από αυτήν: υπερδιπλασίασαν το μέγεθος της επικράτειας των εδαφών τους γενόμενοι κύριοι των κατεστραμένων αρμενικών χωριών.
Ο σύγχρονος τουρκικός εθνικισμός είναι ακόμη πιο πρόσφατος. Σχηματίστηκε πρώτα σε περιβάλλοντα σχετικά μορφωμένα του στρατού και της οθωμανικής διοίκησης των πόλεων της Ρωμυλίας (Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη, Θεσσαλονίκη), σε αντίδραση προς τους βαλκανικούς εθνικισμούς και τους συρο-αραβικούς, χωρίς να βρει μια πραγματική ηχώ μεταξύ των τούρκων αγροτών (και των Κούρδων ) της κεντρικής και ανατολικής Ανατολίας. Oι επιλογές του, που καθίστανται εκείνες του κεμαλισμού, είναι γνωστές: εξευρωπαϊσμός, εχθρότητα προς τον οθωμανισμό, επιβεβαίωση του τουρκικού χαρακτήρα του νέου Κράτους και του εκκοσμικευμένου στυλ του. Λέω ακριβώς εκκοσμικευμένου και όχι κοσμικού, επειδή ο νέος τούρκος πολίτης ορίζονταν μέσω της κοινωνικής συμμετοχής του στο Ισλάμ (οι ελάχιστοι επιζώντες της σφαγής των αρμενίων, οι έλληνες της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης, ως εκ τούτου, δεν είναι αποδεκτοί). Παρ ‘όλα αυτά το εν λόγω Ισλάμ μειώνεται στην ιδιότητα του δημόσιου φορέα που κυριαρχείται και χειραγωγείται από τη νέα εξουσία της Άγκυρας.
Οι πόλεμοι που διεξήχθησαν από τους κεμαλιστές 1919-1922 ενάντια στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις έχουν επιτρέψει την υιοθέτηση του νέου τουρκικού εθνικισμού από τις τουρκικές αγροτικές μάζες (και των κούρδων) της Ανατολίας. Οι Κούρδοι δεν διαχωρίζονταν τότε από τους Τούρκους: πολεμούσαν μαζί μέσα στον κεμαλικό στρατό. Ο κεμαλικός τουρκικός εθνικισμός γίνεται αντι-ιμπεριαλιστικός από την φύση των πραγμάτων. Καταλαβαίνει, ως εκ τούτου, ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία και το Χαλιφάτο δεν προστατεύουν τους λαούς της Αυτοκρατορίας (Τούρκοι, Κούρδοι και οι Άραβες), αντίθετα διευκόλυνε τη διείσδυση του δυτικού ιμπεριαλισμού και την ελάττωση της Αυτοκρατορίας στο καθεστώς της κυριαρχημένης καπιταλιστικής περιφερειακής περιοχής. Πράγμα που αρνείται αρνείται εκείνο που οι βαλκανικοί και οι αραβικοί εθνικισμοί της εποχής δεν είχαν καταλάβει: αυτοί ανοιχτά κάνουν έκκληση για υποστήριξη των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων ενάντια στην εξουσία της Υψηλής Πύλης. Ο κεμαλικός αντι-ιμπεριαλιστικός εθνικισμός στη συνέχεια δίνει την χαριστική βολή στον οθωμανισμό.
Ο αντι-ιμπεριαλιστικός χαρακτήρας του κεμαλικού συστήματος προέλευσης έπρεπε ακόμα να αποδυναμωθεί με ταχύτητα. Η επιλογή της προέλευσης υπέρ ενός καπιταλισμού του Κράτους εγωκεντρικού προσανατολισμού ανεξάρτητου έχανε τις αναπνοές του καθώς σιγά σιγά ένας τρόπος καπιταλιστικής ανάπτυξης περιφερειακός και εξαρτημένος. Η Τουρκία πλήρωνε το τίμημα της ψευδαίσθησης του αστικού εθνικισμού της , της σύγχυσης καταγωγής του. O κεμαλισμός πίστευε ότι είναι σε θέση να οικοδομήσει ένα τουρκική καπιταλιστικό έθνος σε εικόνα της προχωρημένης Ευρώπης, δεν αντιλαμβάνονταν ότι η υλοποίηση αυτού του έργου ήταν καταδικασμένη σε αποτυχία, στην Τουρκία, όπως και αλλού σε όλες τις περιοχές του περιφερειακού καπιταλισμού. Η εχθρότητά του προς τον σοσιαλισμό, σε συνδυασμό με τον φόβο της Σοβιετικής Ένωσης, οδήγησαν την Άγκυρα να ζητήσει την υποστήριξη των ΗΠΑ, η Τουρκία των κεμαλιστών στρατηγών – όπως η Ελλάδα των Συνταγματαρχών – εντάχθηκε αμέσως στο ΝΑΤΟ, και έχει γίνει μια από τα Κράτη πελάτες της Ουάσιγκτον. Η επιτάχυνση των διαδικασιών ανάπτυξης του περιφερειακού καπιταλισμού εκδηλώθηκε με την εμφάνιση μιας νέας καπιταλιστικής γεωργίας στην Ανατολία, προς όφελος μιας τάξης πλούσιων αγροτών, και μέσω της εφαρμογής των βιομηχανιών υπεργολαβίας.
Αυτές οι κοινωνικές εξελίξεις διέβρωναν τη νομιμότητα του κεμαλισμού. Οι πολυκομματικές εκλογές από το 1950, που προτείνονταν από την Ουάσιγκτον, ενίσχυαν την πολιτική εξουσία των νέων αγροτικών και κομπραδόρικων τάξεων, που εξέρχονταν από τον αγροτικό παραδοσιακό ανατολικό κόσμο και ήταν ξένες προς την κοσμική κεμαλική πολιτική της ρωμυλίας. Η ανάδυση του τουρκοκού πολιτικού Ισλάμ και οι μεθεπόμενες εκλογικές επιτυχίες του Akp ήταν το προϊόν. Οι εξελίξεις αυτές δεν ευνόησαν τον εκδημοκρατισμό της κοινωνίας, αλλά αντίθετα επιβεβαίωσαν τις φιλοδοξίες προς την δικτατορία του Προέδρου Ερντογάν και της αναγέννησης του χειραγωγημένου οθωμανισμού, όπως έκανε και ο προκάτοχός του, από τις μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, ιδιαίτερα των Ηνωμένων Πολιτειών σήμερα.
Ταυτόχρονα, αυτές οι ίδιες οι εξελίξεις είναι η αιτία της εμφάνισης του κουρδικού ζητήματος στην Τουρκία. Η αστικοποίηση της Ανατολικής Ανατολίας, η μαζική μετανάστευση των αγροτών που καταστράφηκαν του στις πόλεις της Δύσης, έχουν πυροδοτήσει την εμφάνιση του νέου κουρδικού ζητήματος στην Τουρκία, με την συνειδητοποίηση ότι δεν ήταν «τούρκοι του βουνού» αλλά που ξεχώριζαν με τη χρήση μιας άλλης γλώσσας της οποίας υποστήριζαν και αξίωναν την επίσημη αναγνώριση. Μια λύση του ζητήματος μέσω της επιλογής υπέρ μιας αυθεντικής πολιτιστικής αυτονομίας του τουρκικού Κουρδιστάν αναμφίβολα θα ήταν δυνατή εάν η νέα άρχουσα τάξη ήταν η ίδια εξελιγμένη προς μια δημοκρατική διάσταση. Αλλά αυτό δεν συνέβη, ούτε και σήμερα. Ως εκ τούτου, οι Κούρδοι αναγκάστηκαν, σε ορισμένες περιπτώσεις, να απαντήσουν στην σκληρή καταστολή των απαιτήσεών τους μέσω της ένοπλης πάλης. Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί στο σημείο αυτό ότι το PKK που ζωντανεύει τον αγώνα αυτό επικαλείται μια ριζοσπαστική σοσιαλιστική παράδοση, όπως προσδιορίζεται από το όνομά του (Κουρδικό Κόμμα εργαζομένων!), που πιθανώς σχετίζεται με την κατάταξη στις γραμμές του κόμματος του νέου προλεταριάτου των πόλεων της Τουρκίας. Θα μπορούσαμε να φανταστούμε ότι θα είχε επιλέξει μια πορεία δράσης διεθνιστική, και ότι θα είχε προσπαθήσει να συνδέσει το κουρδικό και τουρκικό προλεταριάτο ταυτόχρονα στον ίδιο αγώνα για τον σοσιαλισμό, για τη δημοκρατία και για την αναγνώριση του δυ-εθνικό χαρακτήρα του Κράτους. Αλλά δεν το έχει πράξει.
Παρά το γεγονός ότι ο κουρδικός λαός καταλαμβάνει μια περιοχή σε συνέχεια (ανατολική Ανατολία, μια μικρή λωρίδα των μακρών συριακών συνόρων, το βορειοανατολικό του Ιράκ, τα βουνά του Δυτικού Ιράν), το κουρδικό ζήτημα τίθεται με άλλους όρους στο Ιράν και στο Ιράκ σε σχέση με την Τουρκία.
Οι κουρδικό λαοί – οι Μήδοι και οι Πάρθοι (που έδωσαν το όνομά τους στον ποταμό Ευφράτη) της αρχαιότητας – μοιράζονταν με τους πέρσες γειτονικές ινδο-ευρωπαϊκές γλώσσες. Φαίνεται ότι, ίσως λόγω του γεγονότος αυτού, η συνύπαρξη των Κούρδων και των Περσών δεν είχε δημιουργήσει προβλήματα στο παρελθόν. Εδώ και πάλι το κουρδικό ζήτημα προέκυψε με την πρόσφατη αστικοποίηση της περιοχής. Επιπλέον ο σιιτισμός, η επίσημη γλώσσα στοΙράν, περισσότερο από ποτέ, είναι επίσης η προέλευση της ταλαιπωρίας που υπέστη η σουνιτική πλειοψηφία των Κούρδων του Ιράν.
Το Ιράκ, στα σύνορα που ορίζονται από την βρετανική εντολή, χώρισε τους Κούρδους στο βόρειο-ανατολικό τμήμα της χώρας από εκείνους της Ανατολίας. Αλλά εδώ πάλι υπήρχε με έναν τρόπο η συνύπαρξη των Κούρδων και Αράβων, χάρη, μεταξύ άλλων, ένα πραγματικό διεθνισμό ενός σχετικά ισχυρού Κομμουνιστικού Κόμματος στις πόλεις και μέσα στις γραμμές του πολυεθνικού προλεταριάτου. Η δικτατορία του Μπάαθ – που χαρακτηρίζεται από έναν αραβικό σοβινισμό – δυστυχώς έσπρωξε πίσω την πρόοδο που είχε σημειωθεί στο παρελθόν.
Το νέο κουρδικό ζήτημα είναι το προϊόν της πρόσφατης ανάπτυξης της στρατηγικής των ΗΠΑ που έχει θέσει ως στόχο της την καταστροφή του Κράτους και της κοινωνίας στο Ιράκ και στη Συρία, σε αναμονή της επίθεσης στο Ιράν. Η δημαγωγικό συζήτηση στην Ουάσιγκτον (δίχως καμία σχέση με την υποτιθέμενη δημοκρατία που επικαλείται) δίνει την υψηλότερη προτεραιότητα στην άσκηση του « δικαιώματος των κοινοτήτων». Οι ομιλίες των υπερασπιστών των «ανθρωπίνων δικαιωμάτων», που κάνουν την ίδια επιλογή, και στους οποίους αναφέρθηκα σε αυτό το άρθρο, κατ’ αυτό τον τρόπο πέφτουν στο κενό. Η ιρακινή κεντρική κυβέρνηση έχει ως εκ τούτου καταστραφεί (από τον aulaiter Βremen στα πρώτα χρόνια της κατοχής της χώρας) και οι ιδιότητες του του πραχωρήθηκαν σε τέσσερα ψευδο-κράτη, δύο εκ των οποίων ιδρύθηκαν επάνω σε σκοτεινές και φανατικές ερμηνείες των σιιτών και σουνιτών εκδόσεων του Ισλάμ, ενώ τα άλλα δύο βασίστηκαν στην υποτιθέμενη ιδιαιτερότητα των «κουρδικών φυλών» του Ιράκ! Η παρέμβαση των χωρών του Κόλπου, που υποστήριζαν – με τις Ηνωμένες Πολιτείες – το αντιδραστικό πολιτικό Ισλάμ που δημιούργησε το υποτιθέμενο Χαλιφάτο του Daesh (το Isis), συνέβαλε στην επιτυχία του σχεδίου της Ουάσιγκτον. Είναι διασκεδαστικό να σημειωθεί ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες υποστηρίζουν τους Κούρδους του Ιράκ στο όνομα της «δημοκρατίας», αλλά όχι εκείνους τους Τούρκους, έναν σημαντικός σύμμαχο του ΝΑΤΟ. Δύο σταθμά, δύο μέτρα, ως συνήθως.
Τα δύο πολιτικά κόμματα που ασκούν τις αρμοδιότητές τους στα διαφορετικά μικρά κομμάτια της επικράτειας του ιρακινού Κουρδιστάν είναι «δημοκρατικά», ή είναι το ένα καλύτερο από το άλλο; Θα ήταν αφελές να πιστέψουμε αυτές τις ανοησίες της προπαγάνδας της Ουάσιγκτον. Εδώ δεν μιλάμε για τίποτα άλλο από αβρότητες πολιτικών / πολεμικών αρχηγών (και οι οποίοι θα πρέπει να πλουτίζουν μέσα από αυτόν). Ο δικός τους υποτιθέμενος «εθνικισμός» δεν είναι αντι-ιμπεριαλιστικός, επειδή το να είσαι αντι-ιμπεριαλιστής σημαίνει να μάχεσαι την αμερικανική παρουσία στο Ιράκ, και να μην εγγράφεσαι σε αυτήν για να προωθείς κάποιο προσωπικό πιόνι.
Δεν θα μιλήσω εδώ για το σχέδιο κατοχής των ΗΠΑ στην περιοχή, για το οποίο έχω αναλύσει αλλού τους πραγματικούς στόχους.
Η ανάλυση που προτείνουμε μπορεί να σας βοηθήσει να κατανοήσετε καλύτερα τη φύση του (ή των) κουρδικών εθνικισμών που δρουν σήμερα, τα όρια που οι ίδιοι επιβάλλουν αγνοώντας την ύπαρξη ενός αντι-ιμπεριαλιστικού αγώνα στην περιοχή, τις ριζικές κοινωνικές μεταρρυθμίσεις που πρέπει να συνοδεύουν αυτόν τον αγώνα, όπως την ανάγκη του χτισίματος της ενότητας όλων ενδιαφερομένων των λαών (Κούρδοι, Άραβες, Ιρανοί) ενάντια στον κοινό τους εχθρό: τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους τοπικούς της συμμάχους (ισλαμιστές ή άλλους).
Μιλάω για κουρδικό εθνικισμό στον πληθυντικό. Καθώς μάλιστα οι στόχοι των κινημάτων (συχνά οπλισμένων) που δρουν σήμερα στο όνομά του δεν ορίζονται: ένα μεγάλο παν-κουρδικό ανεξάρτητο κράτος; Δύο ή τρεια ή τέσσερα ή πέντε Κουρδικά Κράτη; Μια δόση αυτονομίας εντός των Κρατών; Υπάρχει κάποιος λόγος που θα μπορούσε να εξηγήσει αυτή την ασάφεια που τον συνοδεύει; Κατά την άποψή μου ναι. Οι Άραβες και οι Πέρσες έχουν προχωρήσει σε έναν όμορφο εκσυγχρονισμό / ανανέωση των αντίστοιχων γλωσσών τους κατά τον 19ο αιώνα, οι Τούρκοι το έκαναν αργότερα, στη δεκαετία του ’20-’30. Οι Κούρδοι δεν έχουν τοποθετηθεί σε συνθήκες που θα απαιτούνταν! Έτσι, δεν υπάρχει μια κουρδική γλώσσα, αλλά γλώσσες σίγουρα κοντινές, αλλά πάντα ξεχωριστές και αναμφίβολα όχι ακόμη στο ύψος της αναγκαιότητας χρήσης τους στο σύγχρονο κόσμο. Η αδυναμία αυτή βρίσκει το αντιστάθμισμα της στην γλωσσική εξομοίωση των ελίτ, που έχουν υιοθετήσει τα περσικά, τα αραβικά ή τα τουρκικά, προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο!
Nota Σημείωση
https://cheirif.files.wordpress.com/2015/08/paul-kennedy-the-rise-and-fall-of-the-great-powers-19891.pdf
*https://en.wikipedia.org/wiki/Samir_Amin
1 oκτωβρίου 2016 – © Αναπαραγωγή δυνατή ΧΑΡΗ ΣΤΗΝ ΡΗΤΗ ΣΥΝΑΊΝΕΣΗ της ΣΥΝΤΑΞΗΣ του CONTROPIANO
Τελευταία τροποποίηση: 1 οκτωβρίου 2016, ore 9:24STAMPA
