Γεια σας φίλοι μου. Όπως καταλαβαίνετε από τον τίτλο, ήρθαμε εδώ για να μιλήσουμε για εκείνη την σπουδαία 15ετή περίοδο αγώνων, για τον Μάη που δεν ήθελε με τίποτα να σβήσει, για τον Μάη που σημάδεψε ανεξίτηλα την γείτονα χώρα, την ώρα μάλιστα που γίνεται σε όλο τον κόσμο μια τεράστια προσπάθεια αποσιώπησης του, ενώ εκθειάζεται με κάθε τρόπο, ανέξοδα μάλιστα, ο γαλλικός, ο οποίος κράτησε δεν κράτησε έναν μοναδικό μήνα, με τρόπο μάλιστα μουσιακό αντιμετωπίζεται, λες και ήταν μια πρόσκληση σε επίσημο γεύμα και όχι η έφοδος στον ουρανό της εξεγερμένης-οργισμένης νεολαίας, και όχι μόνο!
δεν είμαι πια κομουνιστής, μάλλον δεν είμαι πλέον τίποτα για την ακρίβεια, δηλαδή δεν ξέρω τι είμαι γιατί απλούστατα ξέρω τι δεν είμαι
αλλά δεν βρίσκομαι εδώ γι αυτό
βρίσκομαι εδώ για να σας μιλήσω για τότες που εγνώρισα για πρώτη φορά στη ζωή μου τους κομουνιστές, παλιούς και νέους. Παλιοί ήταν οι μεγαλύτεροι στην ηλικία, στην συντριπτικοί τους πλειοψηφία εγγεγραμμένοι στο κομουνιστικό κόμμα, εργάτες επίσης πάρα μα πάρα πολλοί, όλοι πρώην παρτιζάνοι, είχαν κάνει την αντίσταση και είχαν κρύψει τα όπλα διάσπαρτα σε διάφορα μέρη, πολλοί μικροαστοί επίσης, διανοούμενοι και άλλοι τέτοιοι πολλοί.
Οι καινούργιοι κομουνιστές ήταν όλοι νεαροί. Δεν είχαν ζήσει την αντίσταση, δεν είχαν υποστεί την πλύση εγκεφάλου της κομματικής προπαγάνδας, ήταν τέκνα της εσωτερικής μετανάστευσης που είχε επιβληθεί από την φτώχεια που επικρατούσε στον Ιταλικό νότο [ξέχασα να σας πω πως πολιτικοποιήθηκα στην Ιταλία όπου και βρέθηκα το μακρινό ’73 για να σπουδάσω] και βρέθηκαν να εργάζονται στις φάμπρικες του ιταλικού βορά ως ανειδίκευτο προσωπικό.
Σας τα λέω όσο πιο επιγραμματικά μπορώ για να μην σας ζαλίσω το έρωτα με τα πολλά λόγια. Μέχρι τώρα λοιπόν έχουμε ήδη αντιληφθεί τον πρώτο διαχωρισμό. Νέοι ανειδίκευτοι εναντίον μεγαλύτερων στην ηλικία ειδικευμένων. Χάσμα γενεών συν χάσμα στις απολαβές. Έχουμε ένα 2-0 καθαρό από τα αποδυτήρια. Προχωράμε.
Εμείς ήμασταν φοιτητές. Κάναμε παρέα με τους πάντες. Πολλοί ανάμεσα μας ήταν παιδιά που αναγκάζονταν να εργάζονται περιστασιακά, ότι μπορείς να φανταστείς έκαναν, και στα εργοστάσια παρτ τάιμ για να συμπληρώνουν το πενιχρό έμβασμα που έρχονταν απ’ τους γονείς τους. Το πρώτο που μας έλεγαν λοιπόν για την εργατική τους εμπειρία σε σχέση με τους παλαιότερους ήταν το εξοργιστικό εκείνο πως: »αυτοί αγαπούσαν το εργοστάσιο όπου δούλευαν και τις μηχανές που τους καταπίεζαν διαρκώς με τα χρονοδιαγράμματα, ενώ εμείς τα φτύναμε όλη μέρα αυτές τις παλιομηχανές που μας πίνουνε το αίμα»! Όταν λοιπόν άρχισαν τα πρώτα σαμποτάζ, οι άγριες απεργίες, η αμφισβήτηση των επίσημων συνδικαλιστικών οργανώσεων και η αυτοοργάνωση των εργατών, οι εσωτερικές πορείες στα εργοστάσια, παλιοί και νέοι βρέθηκαν αντιμέτωποι. Γιατί οι μεν συνέχιζαν να διεκδικούν καλύτερες συνθήκες εργασίας ενώ οι δε ήταν πλέον ενάντια στην ίδια την συνθήκη της εργασίας, αμφισβητούσαν την ίδια την εργασία υπό αυτές τις επικρατούσες συνθήκες της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης του εργάτη από το αφεντικό του, υπό την διαρκή επιτήρηση του επιστάτη.
Και να ήταν μονάχα αυτό. Δεν έφτανε που οι παλιοί κομουνιστές είχαν αποδεχτεί την οικονομική συνθήκη της εκμετάλλευσης της εργατικής τους δύναμης ικανότητας και αξίας από τους καπιταλιστές, τώρα ήθελαν να συνεργαστούν και στην κυβέρνηση με τους αστούς, αυτούς τους μπουρζουάδες που ήταν υπεύθυνοι χιλιάδων εγκλημάτων ενάντια στον κόσμο της εργασίας και όχι μόνο. Και δεν χρειάζονταν να πάμε πολλά χρόνια πίσω, παρά μόνο δυο τρία, στο όχι μακρινό ’69, τότε που οι μυστικές υπηρεσίες σε συνεργασία με τους φασίστες, σε αυτήν που ονομάστηκε περίοδος της στρατηγικής της έντασης δολοφονούσαν δεκάδες σε Ρώμη και Μιλάνο την ώρα που οι μπάτσοι εκπαραθυρώνουν αναρχικούς. Τι κομουνιστές τέλος πάντων ήταν αυτοί βρε παιδιά;
Αριστοκράτες στη δουλειά, συνεργάτες με τους επιστάτες στα εργοστάσια, λίγο αργότερα καταδότες στην αστυνομία των αγωνιστών και των μαχητών στα εργοστάσια και στις πλατείες, στα δικαστήρια και στις δημόσιες υπηρεσίες. Κανονικοί χαφιέδες. Απίστευτοι! Στην κρατική πολιτική γενικότερα, στην αρχή δειλά δειλά κάνουν πλάτες στην δεξιά, ολοένα και περισσότερο, μέχρι που με την ανοχή τους δεξιές κυβερνήσεις δένουν και ράβουν και ξηλώνουν και κάνουν ότι θέλουν και καταδικάζουν σε θάνατο έναν άνθρωπο, σίγουρα όχι αθώα περιστέρα, με το έτσι θέλω, απλά για να κάνουν το κέφι των ψευτο κομουνιστών της πλάκας που σήμερα όχι μόνο δεν υπάρχουν αλλά τους έχει καταδικάσει με όλες τις μπάντες η ίδια η ιστορία. Δεν λέω ότι εμείς φερθήκαμε έξυπνα. Στρατιωτικοποιήσαμε υπερβολικά τα πράγματα, [όχι πως δεν χρειάζονταν, όχι τόσο στο υψηλό επίπεδο- εκεί έφτανε και περίσσευε, σε χαμηλό έπρεπε να εξαπλωθεί ακόμη περισσότερο το αντάρτικο στις πόλεις ] , στην πορεία χάσαμε την μπάλα.
Και μας έπνιξε η ιστορία μέσα στα μπουντρούμια της »δημοκρατίας» ή μας εξαφάνισε στις εξορίες . Λέω απλά πως αν αυτοί έσκυβαν για λίγο επάνω μας ν’ ακούσουν κάτι τις, ν’ αφουγκραστούν το καινούργιο που άφριζε μέσα μας και έρχονταν με δύναμη απ’ την ανατολή με τα νοήματα του, τις ανατροπές που επιζητούσε, τις βουτιές προς το μέλλον, και την ορμή, την ζωντάνια του νεαρού της ηλικίας μας, τότε ναι, σήμερα τα πράγματα, ίσως, μάλλον, θα ήταν πολύ καλύτερα,
κι έτσι λοιπόν στο όνομα της συνεργασίας των τάξεων, [ που με απλά λόγια σημαίνει: εσείς δουλεύετε εμείς να κερδίζουμε, και εργαστείτε όλο γρηγορότερα]
και ανεμίζοντας τις μπαντιέρες της συνεργασίας όλων των δυνάμεων του »δημοκρατικού» τόξου, [που σημαίνει στα πόστα κλειδιά εμείς, εσείς στην βιτρίνα], φασιστών συμπεριλαμβανομένων, ‘σοσιαλιστές’ και ‘κομουνιστές’ όλων των αποχρώσεων, σε όλη την Ευρώπη, ακολουθώντας τα διδάγματα του Ενρίκο Μπερλινγκουέρ, με προεξάρχοντα τον Φρανσουά Μιτεράν και κάτι άλλα γερόντια με περίεργα ονόματα όπως Παπανδρέου, Σοάρες, Καρίγιο κλπ έπνιξαν ότι ωραιότερο ελεύθερο και αυθεντικά αυτόνομο εξέφραζαν κινήματα νεανικά που ποθούσαν μια κοινωνία διαφορετική όπου ο άνθρωπος δεν θα καταπατούσε άνθρωπο περιβάλλον φύση ζωντανά, και το κέρδος θα έμπαινε σε δεύτερη μοίρα, για να εξαλειφθεί σιγά σιγά. Ο καταναλωτισμός θα υποχωρούσε και στο κέντρο της ύπαρξης θα έρχονταν επιτέλους η ζωντανή αφιλοκερδής δημιουργία για την δημιουργία. Γιατί την ζωή φανταζόμασταν σαν δημιουργία και όχι σαν αυτό που σήμερα μοιάζει με κάτι εξωπραγματικό, ένας αγώνας ταχύτητας με στόχο ένα βραβείο που κατά βάθος δεν θέλει κανένας, μοιάζει κατάρα, μόνον κάποιοι ελάχιστοι που ζουν εις βάρος των απείρως περισσοτέρων επιθυμούν, ζέχνει δηλητήριο.
Αφού κατάφεραν λοιπόν να απαλλαγούν λίγο νωρίτερα στην Πορτογαλία από εκείνο το υπέροχο κίνημα των γαρυφάλλων που με αρχηγό τον ταγματάρχη Οτέλο Σαράιβα ντε Καρβάλιο έριξε τον δικτάτορα Σαλαζάρ, απαλλάχθηκαν και στην Ιταλία από ένα εξίσου πανέμορφο κίνημα που εδώ κράτησε δέκα με δεκαπέντε ολόκληρα χρόνια, ξεκίνησε με το θερμό φθινόπωρο του ’69 και τους μαζικούς εργατικούς αγώνες και συνέχισε με τον παρατεταμένο μάη που έφερε η θερμή άνοιξη της εργατικής αυτονομίας και του ανταρτοπόλεμου που τελείωσε στα μέσα της δεκαετίας του ογδόντα
εγώ τότε ήμουν νέος, σήμερα είμαι παλιός, περιμένω ένας νέος κάτι να μου γράψει, κάτι να μου πει, θα έχει κάτι να μου πει, κάτι να ψιθυρίσει στο αυτί μου αν θέλει
Μα ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Είναι το μακρινό 1973, 17μιση χρονών τότες, έχω τελειώσει το γυμνάσιο στην Καβάλα, Σεπτέμβρης μήνας και προσγειώνομαι στην Φλωρεντία γεμάτος όνειρα και ανησυχίες, για να σπουδάσω. Στην Φλωρεντία όπου βρίσκεται ήδη κάποια χρόνια νωρίτερα, για τον ίδιο λόγο, η αδελφή μου με τον φίλο της και μετέπειτα σύζυγο. Θα συγκατοικήσουμε για κάποιο διάστημα.
Ας ανοίξω μια μικρή παρένθεση. Είναι τα χρόνια της χούντας, σε μια μικρή πόλη της ελληνικής επαρχίας που έχω μεγαλώσει μέχρι εκείνη την στιγμή, από καπνούπολη με τεράστια αγωνιστική ιστορία μετατρέπεται σιγά σιγά σε μια πόλη δημοσίων υπαλλήλων και εμπόρων, μικρής κυρίως εμβέλειας, μια μικροαστική αντίληψη για την ζωή πνίγει αργά και βασανιστικά την καθημερινότητα του μέσου καβαλιώτη, ο πολιτικός διάλογος απουσιάζει πλήρως, κοιμόμαστε όρθιοι με λίγα λόγια.
Η φαντασία στην εξουσία!
Μες τις ψυχές μας βέβαια, πολλών από εμάς τους νεότερους, βράζει η ανάγκη για μιαν άλλη ζωή, για άλλες αξίες και συνήθειες, έχει προηγηθεί το Γούντστοκ, στιγμή σταθμός στην παγκόσμια νεολαίστικη ιστορία, η μουσική επανάσταση των νέων που έχει αγκαλιάσει όλη τους την ψυχοσύνθεση, και ήταν συνολική επανάσταση στον τρόπο που έβλεπαν και ζούσαν την ύπαρξη τους, στον τρόπο που έβλεπαν το μέλλον τους, έξω και μακριά από τον εκείνο που τους έδειχναν οι γονείς, οι μεγαλύτεροι γενικότερα, οι άρχοντες και οι κρατούντες. Η μουσική και ο κινηματογράφος είχαν σπάσει ήδη τα πρώτα ταμπού, είχαν εισέλθει αργά αλλά σταθερά στην ελληνική πραγματικότητα ταράζοντας τον ύπνο της μικροαστικής νιρβάνας στην οποίαν προσπαθούσαν, άκαρπα πλέον, να κρατήσουν υποταγμένους τους νεαρούς οι οπισθοδρομικοί καραβανάδες! Οι εικόνες με τους νεαρούς μαλλιάδες, με τα παρδαλά ρούχα, που μισούσαν τον πόλεμο στο Βιετνάμ και αγαπιούνταν όλοι μαζί στοίχειωναν την ελληνική αρχαϊκή κοινωνία που έκανε τα πρώτα βήματα εμπρός, έχοντας για αρωγούς τους δικούς της μουσικούς και κινηματογραφιστές να διαρρηγνύουν τα ιμάτια του κοντοκουρεμένου κατεστημένου.
Η παγκόσμια πολιτιστική επανάσταση της νεολαίας είχε λοιπόν ήδη αρχίσει να κατατρώει σαν το σαράκι την συντηρητική ελληνική κοινωνία, τα νεαρά ήθη και έθιμα κλωτσούσαν το παλιό για να το θέσουν στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Make love not war πρώτα, και η φαντασία στην εξουσία, έπειτα, είχαν συνταράξει για τα καλά την καθεστηκυία τάξη, και στην ελλαδίτσα μας.
Φαντάζεστε λοιπόν τον ενθουσιασμό μου όταν πρωτοπερπάτησα στους δρόμους της πρωτεύουσας της Αναγέννησης, τριγυρίζοντας μες τις σχολές του Πανεπιστημίου, μέσα σε εκείνη την αναταραχή που δεν σταματούσε ποτές, χωμένος ανάμεσα σε κείνο το νεαρόκοσμο, μέσα σ’ εκείνη την βουή και το μελισσομάνι, που συζητούσε για τα πάντα και αμφισβητούσε τα πάντα! Είχα ξεκινήσει ήδη να μαθαίνω την γλώσσα, ξημερωνοβραδιαζόμουν και στις συνελεύσεις του ελληνικού συλλόγου φοιτητών, ρουφούσα τις κουβέντες και τα λόγια εκείνα τα μεγάλα που για πρώτη φορά στη ζωή μου άκουγα έκπληκτος, την μια από τους ιταλιάνους νεαρούς που αποκαλούσαν τους διπλανούς τους συντρόφους, για την ολοκληρωτική επανάσταση, την ολική ανατροπή της κατεστημένης τάξης πραγμάτων και την εγκαθίδρυση μιας άλλης – δικαιότερης κοινωνίας των ίσων ανθρώπων. Λίγο πιο μπερδεμένα τα πράγματα στον ελληνικό σύλλογο.
Κεντρικό θέμα: ο αντιδικτατορικός αγώνας.
Εκεί ξεκαθάρισε πλήρως η εικόνα αυτού που τόσο καιρό με ενοχλούσε πίσω στην πατρίδα. Κάτι είχα ψυχανεμιστεί όταν έβλεπα τους μεγάλους να θέλουν να πουν κάποια πράγματα και να χαμηλώνουν τη φωνή τους κοιτάζοντας ερευνητικά γύρω ακόμη και όταν ήταν κλεισμένοι στο σπίτι, λέγοντας πως και οι τοίχοι έχουν αυτιά. Κάποια ονόματα ήταν απαγορευμένα! όπως και πολλά άλλα πράγματα, φώναξαν τη μάνα μου κάποια στιγμή στο σχολείο να της επιβάλλουν να μην με αφήνει να φορώ την κόκκινη μπλούζα που τόσο πολύ αγαπούσα! Τους αποστόμωσε αυτή λέγοντας πως δεν μπορούσε να μου απαγορεύσει να είμαι ολυμπιακός!
Δεν θα ξεχνούσα ποτέ εκείνο που μου συνέβη ένα βραδάκι όταν γυρνούσα σπίτι και πήδηξα μες τον ενθουσιασμό να φτάσω τη σημαία που ήταν κρεμασμένη έξω από ένα μαγαζί, να δω πόσο ψηλό ήταν το άλμα μου. Με σταμάτησε ένας αστυνομικός κάνοντας μου παρατήρηση, επειδή λέει βεβήλωνα το σύμβολο! Για τέτοια βλακεία μιλάμε! Και αναρωτιόμαστε σήμερα από που έχουν ξεφυτρώσει όλα αυτά τα φασιστόμουτρα! Όχι φίλοι μου, δεν υπάρχει παρθενογένηση!
Όλα καλά λοιπόν με τον αντιδικτατορικό αγώνα. Να βγάλουμε την χώρα απ’ τον γύψο!
Τα προβλήματα άρχιζαν με το ύστερα. Εκεί μέσα γίνονταν το έλα να δεις, σπαταλιόταν και όλη η ενέργεια. Ατέλειωτες διαμάχες για το πιο ήταν το καλύτερο μοντέλο, θα έμοιαζε η μεταδικτατορική ελλάδα με την αλβανία ή με την σοβιετική ένωση ή με την κίνα ή και με τι άλλο δεν ξέρω εγώ; ώρες ατέλειωτες ενέργειας και κουβέντας χαμένης την ώρα που για να πέσει η χούντα γίνονταν πολύ λιγότερα! Με κούρασαν πολύ γρήγορα. Ότι καλύτερο όμως, να το αναφέρω, μια συναυλία που διοργάνωσαν με τους χιλιανούς Inti Illimani που εκείνη την χρονιά βρέθηκαν στην Ευρώπη για συναυλίες, τους βρήκε ελεύθερους το πραξικόπημα, και δεν επέστρεψαν πίσω τριγυρνώντας τον κόσμο αγωνιζόμενοι με την μουσική τους να ελευθερώσουν την πατρίδα τους. Μια πανέμορφη συναυλία, συγκίνηση και οργή για το μεγάλο κακό, ενθουσιασμός για ένα καλύτερο αύριο ανακατωμένα με τον καλύτερο τρόπο.
Ο χρόνος περνούσε, οι συζητήσεις όλο στο ίδιο μοτίβο, με κούρασαν σας είπα, είχα ήδη οργανωθεί στον Ρήγα Φεραίο, γιατί εκεί; με είχαν κερδίσει εκείνα τα παιδιά για κάποιον λόγο που δεν μπόρεσα ποτέ να εξηγήσω, το θέμα ήταν τελείως προσωπικό, τα συμπάθησα περισσότερο, θέμα ιδιοσυγκρασίας, ο κομουνισμός ήταν ένας, πλέον, όπως σε όλους μας εκείνης της γενιάς, τα μαρξιστικά λενινιστικά βιβλία είχαν γίνει ένα με το είναι μας, αλλιώς τον έστηναν εδώ-αλλιώς εκεί, και οι φοιτητές μάλωναν για τον ποιος ήταν ο καλύτερος, όμως για μένα κανείς δεν ήταν ο καλύτερος μιας και ουδείς από αυτούς έδωσε την εξουσία στα σοβιέτ, όπως έπρεπε, αλλά στο κόμμα. Κι αν από εδώ υπήρχε η δικτατορία του κεφαλαίου, από εκεί του κόμματος, και ο λαός δεν ήταν πουθενά στην εξουσία για να μπορέσει να την καταργήσει και αυτήν και να ζήσει ελεύθερος από την καταπίεση της ατομικής ιδιοκτησίας και των άλλων μορφών υποδούλωσης του ανθρώπου από το χρήμα και το κέρδος και τις αγορές!
Άσε και το άλλο, τότες έσπασε το ήδη ραγισμένο γυαλί: μόλις λευθερώνονταν η ελλάδα από τους χουντικούς θέλαν να κατέβουν στις εκλογές! Να κάνουν τι στο κοινοβούλιο μέσα; στον ναό της μπουρζουαζίας και του κεφαλαίου; Για επανάσταση δεν μιλούσε ο μαρξισμός-λενινισμός; ήξερες κάποιον που κρατούσε τα ηνία στο χέρι να τα παραδίδει απ’ την καλή του την καρδιά στον καταπιεσμένο και εξεγερμένο; ήμαρτον πια!
Γίνεται και το πραξικόπημα στην Χιλή και δένει το γλυκό. Ο δημοκρατικός σοσιαλισμός του ηρωικού Σαλβαδόρ Αλλιέντε γκρεμίζεται από τις ερπύστριες των τεθωρακισμένων και τις βόμβες των αεροπλάνων, την ώρα, που στον αντίποδα, οι Βιετναμέζοι μαχητές, με τα όπλα στο χέρι, υπό την σοφή καθοδήγηση του στρατηγού Γιαπ και του μεγάλου Χο Τσι Μιν νικούν την τρίτη κατά σειρά αυτοκρατορία και τους ντόπιους λακέδες της στήνοντας το μεγαλύτερο πάρτι στη σύγχρονη ιστορία, στην απελευθερωμένη Σαϊγκόν και στις καρδιές όλων των απανταχού εξεγερμένων, όλων των απανταχού αριστερών!
Για να μην μιλήσουμε για την Κούβα, αυτή τη μικρή χώρα ακόμη περισσότερο σφηνωμένη με αγάπη στις καρδιές μας, πολέμησαν μια φούχτα αγωνιστές και κέρδισαν, εξάγοντας ταυτόχρονα την επανάσταση, ανάβοντας φωτιές, ορμώντας στις φωτιές εκεί που υπήρχαν, στην Αφρική και την Λατινική Αμερική, στην Αλγερία επίσης οι αντάρτες κέρδιζαν τον πόλεμο, ανταρτοπόλεμος λοιπόν και στην Ευρώπη, αυτή η λύση, φαίνονταν επίκαιρη και εφικτή, μιας και τα κομουνιστικά κινήματα ήταν πολύ μεγάλα και δυνατά, στο Νότο ειδικότερα, οι κομουνιστές συνειδητοποιημένοι σαν έτοιμοι από καιρό!
Είχα πρωτοδεί την εικόνα του ήρωά μου τυπωμένη σε μπλουζάκια και αφίσες στο Λονδίνο, κάποια χρόνια νωρίτερα που είχα βρεθεί για ενάμιση μήνα εκδρομή με ένα φροντιστήριο. Τότε δεν ήξερα ποιος είναι αλλά τον έβλεπα παντού. Τον ξανασυνάντησα στην Ιταλία δυο τρεια χρόνια αργότερα, και τότε έμαθα για το ανυπέρβλητο παράδειγμα που έδωσε στους απανταχού ανυπότακτους, που αγαπούν τον δρόμο και όχι την κατάληξη, τον σκοπό, την υπόθεση, και όχι την εξουσία!
Αυτά συζητούσαν φωνακτά οι ιταλοί, οι έλληνες μάλωναν για το μοντέλο, θέλαν να μετρήσουν την εκλογική τους δύναμη αντί να επικεντρώνονται σε άλλα, διάλεξα τους ιταλούς, μπήκα στην Avanguardia Operaia. Και εδώ διάλεξα από συναίσθημα, όχι λόγω της γραμμής, αυτούς γνώρισα, με αυτούς πήγα. Τους άφησα γρήγορα κι εκείνους, είχαν ξεκινήσει να συζητούν με αυτούς του Manifesto για κοινή κάθοδο στις εκλογές, πράγμα που έκαναν λίγο αργότερα, εγώ είχα ήδη αποχαιρετήσει μαζί με την Ροσσάνα τον αγαπημένο φίλο Αρτούρο, υπεύθυνο της ομάδας περιφρούρησης, εκεί πήρα τα πρώτα μαθήματα αμυντικής περιφρούρησης στις πορείες, με σταλιν [τα ξύλα που δένουμε τις σημαιούλες] και μπουκάλια.
Οι οργανώσεις της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς ήταν η απάντηση του ανταγωνιστικού κινήματος στον ρεβιζιονισμό της γερασμένης αριστεράς, και στην διστακτικότητα του συνδικαλιστικού κινήματος. Η εγκατάλειψη του επαναστατικού προσανατολισμού του ΚΚΙ είχε πλέον ολοκληρωθεί, το ενδιαφέρον του προσανατολίζονταν στην μεταρρύθμιση του ντόπιου καπιταλισμού, τον ρεφορμισμό, [ο οποίος με την χριστιανοδημοκρατία στηρίζονταν σε απαρχαιωμένους θεσμούς και στην συνεργασία με την μαφία και το παρακράτος], και χρειάζονταν νέες μορφές ταξικής συναίνεσης και »προοδευτισμού»για να περάσει την μετατροπή του από τον φορντισμό στις νέες μορφές αποκεντρωμένης, ευέλικτηςεργά παραγωγής, με την διάλυση της αλυσίδας και των μικρότερων, περισσότερο ευέλικτων μονάδων, όπου η εκμετάλλευση των εργατών επιτυγχάνονταν ευκολότερα. Η σύγχρονη σοσιαλδημοκρατία είναι πλέον γεγονός, και έχει το όνομα του μεγαλύτερου κομουνιστικού κόμματος του δυτικού κόσμου. Έτσι, υπό τις ευλογίες του Pci, και των υπ’ αυτό ελεγχόμενων συνδικάτων, περνούμε από τον εργάτη μάζα στον κοινωνικό εργάτη, της διάχυτης σε κάθε γωνιά της μητρόπολης παραγωγής υπεραξίας, και ταξικής υποδούλωσης. Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσο ανεπτυγμένη ήταν τότε η παραγωγή στο σπίτι, από νοικοκυρές, συνταξιούχους, άνεργους και πιτσιρικάδες! ανασφάλιστους!
Έτσι λοιπόν εκτινάσσεται η μαζικότητα των οργανώσεων της επαναστατικής αριστεράς, οι οποίες σε μια πρώτη φάση έχουν πολλά να δώσουν στην ανάπτυξη του ανταγωνιστικού κινήματος. Σιγά σιγά όμως μετατρέπονται σε μικρογραφίες-παρωδίες ενός σύγχρονου κόμματος, με όλες τις αντιφάσεις, τις μικρότητες και τον γραφειοκρατισμό που αυτό συνεπάγεται. Lotta continua, Potere operaio, Manifesto, Movimento Studentesco, Avanguardia operaia κάποιες από αυτές, με τις εφημερίδες τους πλέον να πουλιούνται στα περίπτερα σε πανιταλικό επίπεδο, ακόμη και στο πιο απομακρυσμένο χωριό της επικράτειας μπορούσες να βρεις την Lotta continua, το Quotidiano dei lavoratori, το Manifesto κλπ. Αυτό βέβαια σίγουρα συνέβαλε στην διάχυση της συζήτησης που αναπτύσσονταν μέσα στους χώρους του κινήματος και των οργανώσεων σε κάθε γωνιά της χώρας και σε κάθε σπίτι συντρόφου που ενδιαφέρονταν να ξεμπλέξει από τα γρανάζια της συγκατάθεσης στα σχέδια του συστήματος.
Τι είχε προηγηθεί της άφιξης μου στην πανέμορφη εκείνη, τόσο ενδιαφέρουσα, χώρα; Πολλά και θαυμαστά. Πρώτα καταλήψεις πανεπιστημίων και σχολείων με στόχους που στρέφονταν ενάντια στην ιεραρχία και το αλάθητο των καθηγητών, μεταστροφή των εκπαιδευτικών μαθημάτων προς προοδευτικότερα μονοπάτια, το άνοιγμα των σχολών προς την κοινωνία και των θεμάτων που την απασχολούν.
Έρχεται το θερμό φθινόπωρο του ’69, η μεγαλύτερη εργατική κινητοποίηση στη δύση, τεράστιες απεργίες, σημαντικές νίκες, υπό το σύνθημα: τι ζητάμε; τα πάντα! η τάξη διαρρηγνύεται, η εξουσία απειλείται.
Πως απαντά το κατεστημένο; με την Στρατηγική της έντασης: Βόμβα στην piazza Fontana στο Μιλάνο, τον Δεκέμβρη του ίδιου έτους, βόμβες στη Ρώμη, δεκάδες νεκροί, κύκλοι της αστυνομίας, παρακράτος, φιλοχουντικοί, στρατιωτικοί, κυβερνητικοί αξιωματούχοι και μυστικές υπηρεσίες σε αγαστή συνεργασία με τους φασίστες-εκτελεστικά όργανα δημιουργούν τη σφαγή, κατηγορούν τους αναρχικούς, εκπαραθυρώνουν τον Pinelli δολοφονώντας τον, με μοναδικό σκοπό την ανακοπή της δυναμικής της αριστεράς που αναπτύσσονταν ραγδαία και απειλούσε την εξουσία του κατεστημένου.
Οι ίδιοι κύκλοι οργανώνουν πραξικόπημα σαν το ελληνικό, σε συνεργασία με την δική μας χούντα, γίνονται γνωστά αυτά τα σχέδια στους κόλπους του κινήματος, κάποιοι ξεκινούν να οργανώνονται για να τα αντιμετωπίσουν αμεσότερα. Γεννιούνται οι ερυθρές Ταξιαρχίες.
Έχουν προηγηθεί οι Gap, Ομάδες παρτιζάνικης δράσης, με τον Giangiacomo Feltrinelliστο τιμόνι, δεν προλαβαίνουν όμως να έχουν τη δράση που θα ήθελαν γιατί ο τεράστιος αυτός άνθρωπος, γόνος μιας από τις πλουσιότερες οικογένειες της χώρας, που είχε ταξιδέψει στην Κούβα και είχε γνωριστεί προσωπικά με τον άλλον μεγάλο, τον Φιντέλ Κάστρο, είχε εκπαιδευτεί εκεί στον ανορθόδοξο πόλεμο, σκοτώνεται μιαν θλιβερή ημέρα του μάρτη ’72 κάτω από ένα στύλο υψηλής έντασης, την ώρα που συνέδεε έναν εκρηκτικό μηχανισμό, με σκοπό να νεκρώσει από ρεύμα το Μιλάνο.
Εν τω μεταξύ ξεπηδούν σαν τα μανιτάρια σε όλη την χώρα νεανικά κέντρα, νεολαίστικα, αυτόνομα, στέκια επιτροπές και κολεκτίβες που σκοπό έχουν να συγκεντρώσουν τους νέους, αποκλεισμένους, που παρατούν τρέχοντας τις οργανώσεις και θέλουν να συνεβρεθούν και να ζήσουν από κοινού την καθημερινότητα τους, άλλους που δεν πάτησαν το πόδι τους ποτέ σε αυτές, κυρίως στις γειτονιές της περιφέρειας, αγόρια και κορίτσια από τα προάστια των μεγάλων και των μικρότερων πόλεων, στα εργοστάσια στα σχολεία στις σχολές, όλοι εκείνοι που θέλουν μιαν άλλη πολιτική στράτευση, βασισμένη στην πεποίθηση ότι το πολιτικό είναι προσωπικό – και το προσωπικό πολιτικό, αγωνιστές που δεν μεταφέρουν πλέον εντολές κομματικών επιτελείων, μόνιμοι πρώην αφισοκολλητές, κάνουν πράξη στο σύνθημα που είχε ξεπηδήσει από τους κόλπους του Συνεχή αγώνα και έλεγε: »prendiamoci la città, να πάρουμε την πόλη», δημιουργώντας τις πρώτες μορφές αντιεξουσίας.
Mensa, φοιτητικό εστιατόριο. Εγώ βρίσκομαι πλέον εκεί, συχνάζω σε καθημερινή βάση στις συγκεντρώσεις της αυτόνομης κολεκτίβας, στις διαρκείς συνελεύσεις των φοιτητών που στήνονται αυθόρμητα στα σκαλιά του πανέμορφου μεσαιωνικού κτιρίου που στεγάζει τον χώρο, όπου για να φας και να πιεις έπρεπε να στηθείς στην ουρά, στις καλύτερες των περιπτώσεων διαρκούσε μιάμιση ώρα, έφτανε και τις δυο κάποιες φορές, και αυτό πάντοτε, και ενάντια σε αυτή την κατάσταση ξεκίνησαν αγώνες, που αποφασίστηκαν αυτόνομα σε εκείνες τις σκάλες, και κράτησαν πολύ, με υψηλότερης και χαμηλότερης έντασης στιγμές, πέρασαν μέσα από αντιθέσεις, ήττες, αλλά τελικά οδήγησαν στη μεγάλη νίκη.
Βρισκόμαστε πλέον στην εποχή του: creare organizzare contropotere proletario, να δημιουργήσουμε να οργανώσουμε προλεταριακή αντιεξουσία. Στα εργοστάσια και αλλού σαμποτάρουν μαζικά την παραγωγή, μπλοκάρουν τους μηχανισμούς εδώ και πολύ καιρό. Έχει ήδη πέσει και το σύνθημα για την επανακοικειοποίηση του παραγόμενου πλούτου και των απαλλοτριώσεων, και γίνεται καθημερινή πρακτική, μιας και η άρνηση της μισθωτής εργασίας φέρνει μαζί της και την πρακτική των αναγκών!
Εδώ ήμαστε! Έχουμε βρει αυτό που χρειαζόμασταν τόσο καιρό, σκεφτόμαστε οργανωνόμαστε και δρούμε αυτόνομα απ’ ότι μέχρι εκείνη την στιγμή είχε παράξει το παγκόσμιο ανταγωνιστικό κίνημα, μακριά από κομματικές εντολές κεντρικών επιτροπών και γραμματέων. Και η μεγάλη ανατροπή συνίστατο στο ότι, εδώ και καιρό πλέον, είχαμε τινάξει από επάνω μας την σκλαβιά των σταδίων μετάβασης,ζούσαμε τον κομουνισμό εδώ και τώρα! Δεν περιμέναμε να »ωριμάσουν οι συνθήκες», ζούσαμε το όνειρο μας κάθε στιγμή, και ήμασταν ευτυχισμένοι γιατί ήμασταν μαζί, και ήμασταν πολλοί, νιώθαμε επαγγελματίες επαναστάτες.
Στην πόλη υπήρχαν και άλλες αυτόνομες κολεκτίβες, στο πανεπιστήμιο, σε μια δυο γειτονιές, των μαθητών. Συναντιόμασταν συχνά, κουβεντιάζαμε για το σήμερα και το αύριο του κινήματος, οργανώναμε κοινές δράσεις, περιφρουρούσαμε μαζί τις πορείες, μιλούσαμε για σχέδια, εκστρατείες και στόχους.
Είχαμε και τους Nap στην πόλη, εκεί είχαν αναπτυχθεί περισσότερο, μάλλον, να πω πως σε εμάς είχαν γεννηθεί, στις Murate, στην φυλακή της πόλης, στην καρδιά της πόλης, σε εμάς και στις φυλακές και τις φτωχογειτονιές της Νάπολι ήταν που έγινε η ζύμωση ανάμεσα σε έγκλειστους πολιτικούς αγωνιστές και έγκλειστους προλετάριους του κοινού ποινικού κώδικα. Αυθόρμητοι και ενθουσιώδεις, υπέπεσαν σε παιδαριώδη λάθη μιας και συχνά απέφυγαν να τηρήσουν και τους πιο στοιχειώδεις κώδικες παρανομίας, αποδεκατίστηκαν πολύ σύντομα από τους κατασταλτικούς μηχανισμούς, κάποιοι δολοφονήθηκαν εν ψυχρώ, μέχρι αποφασίσουν να ενωθούν με τις Ταξιαρχίες, θέτοντας τέλος στην ανεξάρτητη πορεία τους.
Συχνές και οι συναντήσεις σε εθνικό επίπεδο, πλέον η Αυτονομία έχει οργανωθεί για τα καλά, και λόγω του εργατισμού που αγαπά σε θεωρητική βάση, παίρνει το όνομα εργατική Αυτονομία, έχοντας στις τάξεις της αγωνιστές απ’ όλα τα κοινωνικά στρώματα. Ο κοινωνικός εργάτης έχει βρει πλέον το σπίτι του, σαμποτάρει στα εργοστάσια, με τις απεργίες a gatto selvaggio, απροειδοποίητα, μπλοκάρει την παραγωγή και »τιμωρεί» τους capo reparto, απαλλοτριώνει τον πλούτο που ο ίδιος παράγει και το αφεντικό εκμεταλλεύεται, ταξιδεύει και δεν πληρώνει, διασκεδάζει και δεν πληρώνει, παράγει πολιτισμό, νέες αξίες, ζει και αγαπά και μαθαίνει.
Εν τω μεταξύ οι Br έχουν περάσει από την ένοπλη προπαγάνδα στον ανταρτοπόλεμο, πιστές στα χνάρια των θρυλικών Τουπαμάρος. Έχουμε πλέον να αναμετρηθούμε και μ’ αυτούς κανονικά, έχουν καταφέρει να αποκτήσουν μεγάλες συμπάθειες μες το κίνημα, κάποιοι λεν πως είναι σύντροφοι που σφάλλουν, κάποιοι επικροτούν κανονικά. Σ’ εμένα τρέφουν συμπάθεια. Θέλουν βέβαια να χτίσουν το μαχόμενο κόμμα, κάτι που είναι μακρινό στα δικά μας θέλω. Σίγουρα ήμαστε παιδιά του μαρξισμού-λενινισμού, ήμαστε την ίδια στιγμή και εγγόνια της παρισινής Κομμούνας, έχουμε επιρροές επίσης και από την Ισπανική επανάσταση, οραματιζόμαστε, θέλουμε να χτίσουμε τον λαϊκό στρατό κομουνιστικής απελευθέρωσης, τα πρώτα κύτταρα του νιώθουμε πως ήμαστε εμείς. Εμένα προσωπικά με θρέφει η ιστορία του χιλιανού Mir, για κάποιον λόγο που ξανά αδυνατώ να εξηγήσω, είναι αυτούς που έχω διαρκώς στο μυαλό μου.
Μπορεί να σκοτώθηκε ο μεγάλος Φελτρινέλλι, έχει προλάβει να χτίσει όμως σε όλη την χώρα έναν σπουδαίο εκδοτικό οίκο με ένα μεγάλο δίκτυο βιβλιοπωλείων, στα οποία μπορείς να βρεις ότι πιο ανατρεπτικό έχει εκδοθεί, συν μπροσούρες και κείμενα όλων των επαναστατικών οργανώσεων που βρίσκονται διάσπαρτες στον πλανήτη. Αυτό βοηθάει θαυμάσια στην ενημέρωση και τον διάλογο μεταξύ συντρόφων, εκεί βρίσκω κείμενα του Mir και έχω κατασυμπαθήσει την οργάνωση της οποίας ηγείται ο ανιψιός του Αλλιέντε, Μιγκέλ Ενρίκεζ.
Ο ένοπλος αγώνας δεν είναι πλέον μονοπώλιο της ΕΤΑ και του IRA στην Ευρώπη. Νέες οργανώσεις έχουν γεννηθεί και δρουν τόσο στην Ισπανία, αυτή που κάνει αίσθηση είναι η Raf στην Γερμανία. Ο διάλογος απλώνεται, οι επιρροές μεγαλώνουν, η κουβέντα παίρνει φωτιά. Σε εμάς έχουν ξεσπάσει καινούργια κινήματα που φέρνουν τα πάνω κάτω στην καθημερινότητα μας, ταράζοντας τα νερά του αγώνα όσο και ου συστήματος που βλέπει τα ταμπού να θρυμματίζονται το ένα μετά το άλλο. Το κίνημα των νέων που αγωνίζεται ανοικτά πλέον για την αποποινικοποίηση της μαριχουάνας και του χασίς, όπως και για έναν άλλο τρόπο να νοείται η οικογένεια, [είχε ξεκινήσει η αμφισβήτηση από το ’68]
οι νεολαίοι, αυτοί οι ασταμάτητοι, που μπουκάρουν σε θέατρα, κινηματογράφους, αίθουσες χορού, εστιατόρια, και δεν πληρώνουν ή πληρώνουν συμβολικά, αυτομειώνουν λογαριασμούς τηλεφώνου και ρεύματος, μια αναταραχή ανυπακοής που σαρώνει μεγάλα κομμάτια της κοινωνίας, οι αστοί τρέμουν, νιώθουμε ανίκητοι
– οι φεμινίστριες που χαλούν κόσμο και έχουν συνταράξει τις προσωπικές σχέσεις, ενάντια στον πατριαρχικό τρόπο να βλέπει ο άνθρωπος τη ζωή, την σεξουαλικότητα, το φύλλο!
Σπουδαίες ταινίες βοηθούν τον διάλογο για την ανατροπή, η μουσική ακολουθεί επίσης, αν δεν έχει κάνει εκείνη την αρχή. Έχει ενώσει παγκόσμια την νεολαία σε ένα νέο αξιακό σύστημα, τα γερασμένα νοήματα γκρεμίζονται στο σωρό, ένας νέος αέρας φυσά και γεμίζει τα πνευμόνια μας με ζωντάνια, καινούργια αρώματα μας συνεπαίρνουν. Το παλιό, το αρχαϊκό πνέει τα λοίσθια.
Όμως οι φασίστες το κράτος και το παρακράτος δεν έχουν καθίσει με σταυρωμένα χέρια όλο αυτό το διάστημα. Σύντροφοι δολοφονούνται στο δρόμο, στα σπίτια τους και στις πορείες από φασίστες ή αστυνομικές δυνάμεις. Βόμβες σκάνε σε πλατείες τρένα και σιδηροδρομικούς σταθμούς σκοτώνοντας δεκάδες. Και μέσα σε όλη την αναμπουμπούλα, οι κομουνιστές – που δεν είναι κομουνιστές, έχουν πλέον προτείνει επίσημα τον ιστορικό συμβιβασμό ανάμεσα στις δεξιές και »αριστερές» πολιτικές δυνάμεις για την συνδιαχείριση της εξουσίας και του κρατικού μηχανισμού, την διατήρηση του status quo, και θάβουν βαθιά στο χώμα κάθε ταξικό πρόσημο!
Εμείς τους αγνοούμε πλήρως. Μας αποκαλούν φασίστες και χουλιγκάνους και εγκληματίες, μας πορώνουν περισσότερο. Στους κινηματογράφους, στην διάρκεια ανατρεπτικών ταινιών είναι σαν να βρίσκεσαι σε πορεία της αυτονομίας, σε διαδήλωση, λείπουν μόνο οι συγκρούσεις! Βλέπουμε σπουδαίο κινηματογράφο, με θέματα ανυπακοής και ανατροπής, του κατεστημένου και της ζωής της ίδιας. Δεν θα σταθώ εδώ, όπως έχω κάνει και αλλού σε αυτό το κείμενο, ας ανάψει η συζήτηση, θα αναφέρω μοναχά δυο, που έπαιξαν ρόλο κλειδί στις αποφάσεις που ακολούθησαν, για πολλούς και εμένα προσωπικά: ο Αμερικάνος, υπό κατάσταση πολιορκίας, του Κώστα Γαβρά, με την υπέροχη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη, και η μάχη του Αλγερίου, του Gillo Pontecorvo. Η πρώτη διαπραγματεύεται την απαγωγή στην Ουρουγουάη αμερικανού εκπαιδευτή-βασανιστή από τους αντάρτες Τουπαμάρος και την εκτέλεση του ύστερα από την αποτυχία των διαπραγματεύσεων. Άριστα επενδυμένη με μουσική του Μίκη δημιουργεί αίσθηση. Η δεύτερη, άκρως ρεαλιστική κι ακόμη αληθοφανέστερη, δείχνει την άγρια πλευρά του ανταρτοπόλεμου στην κάσμπα της πόλης του Αλγερίου που αγωνίζεται να ελευθερωθεί από τους γάλλους και να δημιουργήσει μια νέα, σοσιαλιστική πραγματικότητα.
Η προοπτική του ένοπλου αγώνα στην καρδιά της μητρόπολης κερδίζει ολοένα περισσότερους, με έναν τρόπο πολύ διαφορετικό όμως από αυτόν της σκληρής παρανομίας των εΤ. Δεν είναι καθόλου εύκολη η ζωή με νέα ταυτότητα, αποκομμένος απ’ όλες τις μέχρι εκείνη την στιγμή γνωριμίες, η προσπάθεια να περνάς διαρκώς απαρατήρητος, για ένα νέο στα ντουζένια του. Θέλει καρύδια και θέληση μεγάλη, υπομονή, αυτοκυριαρχία, ψυχρό αίμα. Δεν είναι όλοι φτιαγμένοι για μια τέτοια καθημερινότητα, το ξέραμε πολύ καλά, το απορρίψαμε.
Όμως και η παλιά πολιτική στράτευση είχε φάει τα ψωμιά της. Η σύγκρουση στον δρόμο ολοένα δυσκολότερη, έχουν εμφανιστεί τα όπλα και στην δικιά μας την πλευρά, οι σύντροφοι δεν θέλουν να πέφτουν πλέον σαν τα κοτόπουλα από φασίστες κι αστυνομικούς. Τα προκαθορισμένα ραντεβού έχουν αποτύχει, οδηγούν σε σφαγές, σε επίπεδο χώρο έδαφος και περιβάλλον γνωστά εκ των προτέρων στον αντίπαλο, προκρίνουμε τον αιφνιδιασμό, δίχως να εγκαταλείψουμε την παρέμβαση στον δημόσιο χώρο και λόγο. Δυο, και τρία διαφορετικά επίπεδα είναι εφικτά αποφασίζουμε.
Δουλεύουμε πάντα μες τις κολεκτίβες, τις συνελεύσεις και τις επιτροπές. Δουλεύουμε όμως και με τους πιο αποφασισμένους συντρόφους σε άλλο επίπεδο, σε άλλους χώρους, μυστικά. Ζούμε στα σπίτια μας, δεν εξαφανιζόμαστε.Η άσκηση στα δάση με τους πολλούς συνεχίζεται πάντα, αδιάκοπα. Τώρα όμως οι λιγότεροι εκπαιδευόμαστε και σε άλλα πράγματα. Και αργά αλλά σταθερά προχωρούμε σε πιο σύνθετες καταστάσεις, μαθαίνουμε κι εμείς να εκπαιδεύουμε, με ένα πράγμα στο μυαλό σφηνωμένο: να αποφεύγεις παράπλευρες απώλειες, υλικές ή φυσικές.
Ζούμε πλέον στην ημιπαρανομία, μας βρίσκει το ’77, και είναι μια υπέροχη χρονιά, η εξέγερση είναι συντριπτική. Έχουν προηγηθεί καταλήψεις ενάντια στο νόμο Malfatti, μεταρρύθμισης στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση, αγώνες διαρκείς ενάντια στην πολιτική των θυσιών που είχε υιοθετήσει το Κκ, μάχες και εθνικές πορείες ενάντια στην καταστολή, ενάντια στο νόμο Reale που επιτρέπει στους αστυνομικούς να πυροβολούν με το αζημίωτο, δίχως δεύτερη σκέψη, χωρίς να απειλούνται πραγματικά, δίνει ζωή στην κατάσταση εξαίρεσης. Σκοτώνονται σύντροφοι, σκοτώνονται αστυνομικοί, ο υφέρπον εμφύλιος χαμηλής έντασης είναι πλέον γεγονός. Τον μάρτη του ’77 στη Ρώμη διαδήλωση 100 χιλιάδων νέων, ατέλειωτες γραμμές οπλισμένων με ότι θες αυτόνομων πορεύονται στην πόλη, είναι ώρες πολλές ανταρτοπόλεμου στους δρόμους με χιλιάδες εμπλεκόμενους συντρόφους και αστυνομικούς. Σπάζονται οπλοπωλεία, μοιράζονται όπλα, δέχονται επιθέσεις και πυρπολούνται αστυνομικά τμήματα, εκθέσεις αυτοκινήτων πολυτελείας, δικαστήριο, κομματικά γραφεία, γίνεται προσπάθεια επίθεσης στις φυλακές της πόλης αλλά αποτυγχάνει, η εξέγερση διαρκεί μέχρι αργά το βράδυ.
Τον σεπτέμβρη στη Μπολόνια το τετραήμερο συνέδριο του κινήματος μαζεύει ξανά εκατό χιλιάδες, δεν στέκομαι στις συζητήσεις, γυρνώ όλη μέρα στην πόλη, στα συμβάντα στους δρόμους και τις πλατείες, στην διαφορετικότητα, την ποικιλία. Αφήνω τις κουβέντες σε άλλους, ξέρετε, δεν έγινα αυτό που είμαι εξ αιτίας των βιβλίων, έγινα αυτό που είμαι ακούγοντας και διαβάζοντας εμπειρίες, αυτό με συναρπάζει
Η σχέση με την Αυτονομία ήταν σχεδόν ερωτική. Τώρα νιώθαμε ότι ζούσαμε, ολοκληρωτικά, δεν ήταν μια αυτοματοποιημένη αλληλουχία πράξεων, ήταν βίωμα, βιοτή, όχι ρουτίνα και επανάληψη, όπως η ζωή στην φάμπρικα ή στην καθημερινή συνήθεια. Ήμασταν ενθουσιασμένοι, γεμάτοι. Ολοκληρωμένοι!
Σε ανοιχτή αντίθεση και αντιπαράθεση με την λογική του παραδοσιακού κομουνισμού όπως επίσης και με εκείνη των Br, που μεταθέτουν στον «ήλιο του μέλλοντος», σε ένα μέλλον μακρινό και στις επόμενες γενιές, το ζήτημα του να ζήσουμε τον κομουνισμό, και όχι μόνο να αγωνιζόμαστε για να τον χτίσουμε. Και σε σύγκρουση με το Κκι, και το αριστερό συνδικάτο Cgil του Lama, που εκείνο το διάστημα προωθούσαν την γραμμή της πολιτικής των θυσιών, εκείνο το κίνημα, προκαλώντας, μιλούσε αντιθέτως για το δικαίωμα στο lusso, στην πολυτέλεια. Και ο φεμινισμός επίσης ήταν, από αυτή την οπτική γωνία, μια πολιτιστική επανάσταση, που δεν δέχονταν να εξαρτάται από μιαν μελλοντική και μακρινή κοινωνία η ριζοσπαστική μετατροπή των προσωπικών σχέσεων και φύλου, δεν δέχονταν δηλαδή να αναβάλουν για αργότερα αυτή την μετατροπή. Τότε αντιμετωπίζαμε τα όπλα σαν εργαλείο και δυνατότητα απελευθέρωσης, συνεπώς ευτυχίας.
Όμως κάτι αρχίζει να αλλάζει αργά αργά. Ασυναίσθητα στην αρχή. Ξεκινάς να αποτραβιέσαι χωρίς καλά καλά να το θέλεις, οι επαφές με τους συντρόφους των άλλων ομάδων ελαττώνονται δραματικά, στην αρχή είναι επώδυνο, μετά μαθαίνεις να ψάχνεις »ανώδυνες» παρέες, δεν πρέπει πλέον να δίνεις στο μάτι, θολώνεις διαρκώς τα νερά, το σπίτι δεν είναι πια ανοικτό σε όλους. Άσε που κάποιοι φίλοι εξαφανίζονται οριστικά γιατί έχουνε »καεί», αλλάζουν πόλη, ταυτότητα…καταλαβαίνετε.
Περνά ο καιρός και το παιχνίδι διαρκώς χοντραίνει. Ανεβαίνουμε επίπεδο καθημερινά. Έχει μπει το ’78 για τα καλά όταν απαγάγεται ο Άλντο Μόρο. Εδώ χτυπά καμπανάκι. Το κίνημα δεν έχει μάθει σε τέτοιο επίπεδο σύγκρουσης, η στρατιωτικοποίηση της κοινωνίας βαθαίνει μέρα με την μέρα, τα πράγματα θα αλλάξουν προς το χειρότερο με την αποτυχία των διαπραγματεύσεων και την εκτέλεση του. Ξεκινά το κυνήγι μαγισσών, ο έλεγχος και η καταστολή γίνεται αφόρητη.
Είχαν ζητήσει την άποψη μου-μας τόσο δημόσια όσο και ιδιωτικά. Σταθήκαμε ξεκάθαροι, αν η απαγωγή είχε ξεσηκώσει ένα πρώτο, αυθόρμητο κύμα ενθουσιασμού, σύντομα καταλάβαμε πως η χώρα δεν θα ήταν ποτέ ξανά η ίδια με την εκτέλεση του ομήρου. Ελεύθερος ο εκ των ηγετών της ιταλικής δεξιάς θα ήταν μια κινούμενη βόμβα στα θεμέλια, στους κύκλους της εξουσίας, η οποία δεν έχει μοναχά μια καρδιά για να της επιτεθείς! Οι ταξιαρχίτες διάλεξαν να εκτελέσουν τον κρατούμενο τους, ένας από τους πιο μισητούς ανθρώπους όσο ήταν ελεύθερος να δρα, είχε καταφέρει μέσα από τις τόσο ανθρώπινες επιστολές του, να καταστεί συμπαθής ύστερα από δυο μήνες κράτησης στην φυλακή του λαού, με την αξιοπρεπέστατη στάση του, πλήρως εγκαταλελειμμένος από τους πρώην φίλους, συντρόφους και συνεργάτες του. Τα γρανάζια της εξουσίας, ενισχυμένα από την αδιαλλαξία των »κομουνιστών» συνέτριψαν τον άνθρωπο πριν ακόμη τον εξουδετερώσουν οι Br, ανοίγοντας τους ασκούς του Αιόλου. Το σύστημα τον είχε εκτελέσει πριν τις εΤ.
Τίποτα δεν είναι όπως πριν. Το κοινό μέτωπο δεξιάς και ‘αριστεράς’, αντί να διαρραγεί, έγινε ισχυρότερο, το »μέτωπο της σταθερότητας» έγινε ακόμη πιο αδιάλλακτο, ο κύβος είχε ριχθεί. Η μεγαλύτερη καταστολή στην ιστορία της σύγχρονης Ιταλίας είχε ξεκινήσει.
Η PL θα συνεχίσει τις δράσεις με τις ομάδες της, το ίδιο και οι οργανωμένες μορφές της Αυτονομίας. Το ’78 που οδεύει προς το τέλος του είναι περίοδος προβληματισμού. Ο μιλιταρισμός δείχνει τα δόντια του, κερδίζει την μάχη, δέχεται στους κόλπους του όλο και περισσότερους συντρόφους, που είχαν εντυπωσιαστεί από την στρατιωτική ισχύ των »κομματικών». Ήταν όμως προετοιμασμένοι όλοι αυτοί οι αγωνιστές, όπως και οι παλαιότεροι, για μια σύγκρουση μακράς διαρκείας σε καθεστώς πλήρους παρανομίας;
Το μέλλον, που έρχονταν τρέχοντας, και ήταν ντυμένο στα μαύρα, απέδειξε το αντίθετο! Το ’79 είναι γεμάτο επιθέσεις, νεκρούς, και συλλήψεις. Έχει ήδη ξεκινήσει στους κόλπους μας η κουβέντα περί στρατηγικής υποχώρησης. Διασπάσεις. Οι περισσότεροι αποφασίζουν τη συνέχιση, μοιάζουν ολοένα περισσότερο με τους ταξιαρχίτες, αυτό οδηγεί σε αδιέξοδο. Δεν τους εγκαταλείπουμε, όμως η σχέση έχει ραγίσει, και στα μέσα της χρονιάς η οργάνωση σχεδόν εξολοθρεύεται πλήρως στην Φλωρεντία. Κάποιοι συνωμοτικοί κανόνες λειτουργούν και καταφέρνω να διαφύγω.
Τότε κατάλαβα πόσο βαθιά ριζωμένοι ήμαστε. Άλλαξα τρία τέσσερα σπίτια μέσα σε κάποιους μήνες, δεν γνώριζα ούτε έναν από αυτούς που με φιλοξενούσαν, μου φέρθηκαν άψογα, δεν ρώτησαν κουβέντα, δεν απαίτησαν ποτέ την αποχώρηση μου, μόνος μου ένιωθα τον κλοιό να στενεύει, πρόλαβα στο τέλος της χρονιάς να φύγω για Ελλάδα, με την Ροσσάνα, που και αυτή, αλλού είχε βρει καταφύγιο. Η ομάδα μας είχε λειτουργήσει όλο αυτό το διάστημα υποδειγματικά!
Καθίσαμε δυο μήνες στην Καβάλα μέχρις να ηρεμήσουν λίγο τα πράγματα, ετοιμαστήκαμε να επιστρέψουμε λίγο μετά τις γιορτές των Χριστουγέννων, θέλαμε να ασχοληθούμε με τους πρώην αιχμαλώτους φίλους και συντρόφους μας, ένα απρόοπτο γεγονός όμως, κυριολεκτικά την ύστατη στιγμή, μια προειδοποίηση από το πουθενά μας γλίτωσε από την σύλληψη στα σύνορα!
Λίγους μήνες αργότερα ξεκινούν η διώξεις στην Ελλάδα, έχει εκδοθεί διεθνές ένταλμα σύλληψης, πιάνουν πρώτα την Ρόσσα, την κλείνουν στην Κομοτηνή, την δικάζουν και αποφασίζουν την έκδοση της. Κάνουμε αμέσως έφεση και την στέλνουν στην Αθήνα. Τότε συλλαμβάνουν εμένα και με στέλνουν έγκλειστο στην Κομοτηνή. Ο Άρειος Πάγος επιβεβαιώνει την έκδοση της, και φεύγει οριστικά τέλη του ’80. Εμένα με δικάζουν το ’81, ύστερα από έναν χρόνο προφυλάκισης, και με αθωώνουν. Με ξανασυλλαμβάνουν ένα χρόνο αργότερα, έχουν εμπλουτιστεί οι κατηγορίες, αυτή τη φορά μένω έξω με περιοριστικούς όρους, με δικάζουν το ’85 και με αθωώνουν ξανά. Η Ρόσσα μέσα, στην Ιταλία, κάθισε συνολικά 7 χρόνια, αν θυμάμαι καλά.
Ενώ έχω δικαστεί εδώ, κατόπιν αίτησης των ιταλών, κάνουν το λάθος να με δικάσουν και εκεί. Τρώω ένα τσουβάλι χρόνια που μειώνονται ελάχιστα στο εφετείο. Αυτό θα με σώσει αργότερα, όταν επιχείρησα ένα ταξίδι στην Γερμανία, όπου με συνέλαβαν και με έκλεισαν στη φυλακή του Σταμχάιμ, έμεινα μέσα 40 ημέρες, όσες ακριβώς είχαν δικαίωμα να με κρατήσουν, ήθελαν να με εκδώσουν στην Ιταλία, δεν τα κατάφεραν, με έσωσε ακριβώς το γεγονός πως για τα ίδια αδικήματα είχα δικαστεί δυο φορές, σε δυο διαφορετικές χώρες, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο έγκυρη είναι μοναχά η πρώτη φορά! την γλίτωσα!
Παρακολουθούσα μέχρι το τέλος την κατάσταση από τις εφημερίδες. Μετανιωμένοι σύντροφοι οδηγούν σε τραγικά αποτελέσματα, διάσταση, οι αμετακίνητοι συνεχίζουν τον αγώνα, επιθέσεις, δολοφονίες ένθεν κακείθεν, απαγωγές, διασπάσεις, ώσπου τελικά το ’86, αν θυμάμαι καλά, οι ιστορικοί ηγέτες των εΤ διακηρύσσουν το τέλος της πολυετούς εμπειρίας του ένοπλου αγώνα. Η Πρώτη Γραμμή έχει κηρύξει την αυτοδιάλυση της νωρίτερα, διαχωρίζοντας την θέση της από την μέχρι τούδε πορεία της, αποκηρύσσοντας το παρελθόν και την ταυτότητα της, διασπώντας το μέτωπο των αιχμαλώτων συντρόφων. Λάθος τρομερό, εύκολο όμως να το λες όταν έχεις γλιτώσει παρά τρίχα την πολυετή κάθειρξη.
(20 χιλιάδες αγωνιστές διερευνήθηκαν για ένοπλο αγώνα, γύρω στους 6000 οι φυλακισμένοι, πάνω από 3000 με ποινές που ξεπερνούν τα 10 χρόνια, εκατοντάδες τα ισόβια, 200 από αυτούς βρίσκονται ακόμη κρατούμενοι, συνολικά 50.000 χρόνια φυλακής)
Υστερόγραφο: επειδή αυτοί, και πολλοί άλλοι, δεν σκοτώθηκαν χωρίς λόγο, αφιερωμένα τα παραπάνω
MATTEO CAGGEGI
BARBARA AZZARONI
Στις 6 μαρτίου ’79 μια βλοσυρή σιωπή τσακίζει το κέντρο της Bologna. Σημαίες, λουλούδια, ένα στεφάνι: Barbara era una di noi, una comunista. Η Barbara ήταν μια από εμάς, μια κομουνίστρια. Barbara Azzaroni, είκοσι εννέα χρόνων. Στρατευμένη στην Prima linea σκοτώθηκε μαζί με τον Matteo Caggegi, είκοσι χρόνων, εργάτη στην Fiat. Δυο χιλιάδες άνθρωποι συμμετέχουν στην κηδεία, προκαλώντας τους ελέγχους. Από ένα πεντακοσαράκι το μεγάφωνο μεταδίδει τον ύμνο του Potere operaio, και τα λόγια μιας μπροσούρας, με υπογραφή Il Movimento, το Κίνημα.
Το κίνημα του ανταρτοπόλεμου είναι μια συνιστώσα του επαναστατικού κινήματος. […] Για εμάς, συντρόφους της Bologna, η Barbara δεν ήταν με τίποτα μια παράνομη. Την γνωρίζαμε και την εκτιμούσαμε όλοι.
Ένας φωτογράφος αποθανατίζει τους συμμετέχοντες. Η εντολή είναι του κομουνιστικού Κόμματος. Ζωγραφισμένοι κύκλοι γύρω από τα πρόσωπα. Βέλη.
Στα είκοσι χρόνια της η Barbara έχει ήδη ένα παιδάκι. Το ’70 συναντά τον Maurice. Στρατεύονται στο Potere operaio, συχνάζουν στα στέκια της Αυτονομίας. Τον μάρτη του Εβδομήντα επτά είναι μέσα στο κίνημα, αλλά και στις Brigate comuniste, κομουνιστικές Ταξιαρχίες, τον παράνομο χώρο του περιοδικού «Rosso».
Το απόγευμα της 11 μαρτίου η Bologna είναι ένα πεδίο μάχης. Ένας καραμπινιέρος σκότωσε τον Francesco Lorusso, αγωνιστή της Lotta continua. Ο ξεσηκωμός συνεχίζεται για δυο ημέρες. Η Barbara βρίσκεται στο πανεπιστήμιο που προστατεύεται από τα οδοφράγματα. Τον σεπτέμβρη παίρνει μέρος στο συνέδριο ενάντια στην καταστολή σαν αγωνίστρια των Formazioni comuniste combattenti, κομουνιστικών μαχόμενων Σχηματισμών..
Μέχρι το Εβδομήντα οκτώ είναι δασκάλα σε έναν παιδικό σταθμό, παίρνει μέρος στους αγώνες των εργαζομένων, στο κίνημα. Μπαίνει στην παρανομία έγκαιρα για να αποφύγει ένα ένταλμα σύλληψης. Στρατεύεται στην Prima linea και συμμετέχει σε διάφορες ενέργειες.
Torino είναι κομουνιστική πόλη. Η Prima linea είναι ριζωμένη στα εργοστάσια. Όπως οι ερυθρές Ταξιαρχίες, le Brigate rosse. Για το Κκι αυτό είναι μη αποδεκτό. Τον φεβρουάριο του ’79 μοιράζει ένα ερωτηματολόγιο αντιτρομοκρατίας. Έξι ερωτήσεις. Η πέμπτη προσκαλεί να καταγγείλουν ανώνυμα τον γείτονα, τον σύντροφο στην δουλειά, στη βάση μιας υποψίας. Εκατό χιλιάδες τυπωμένα αντίτυπα. Τριάντα πέντε απαντήσεις στην πέμπτη ερώτηση. Η Prima linea αποφασίζει να επιτεθεί σε έναν από τους υπεύθυνους της πρωτοβουλίας.
Η Barbara και ο Matteo βρίσκονται σε ένα bar όταν εισβάλλει η αστυνομία. Αυτή πέφτει αμέσως, τραυματισμένη θανάσιμα. Αυτός ξεκινά μια μάχη σώμα με σώμα μέχρι που σωριάζεται χτυπημένος από έξι σφαίρες.
Barbara Azzaroni –Carla Rimini, 2 φεβρουαρίου 1950 – Torino, 28 φεβρουαρίου 1979
Mαχήτρια της Prima linea (Pl) σκοτώθηκε από την αστυνομία σε ένα μπαρ μαζί με ένα σύντροφο
Barbara Azzaroni
Το σώμα της Barbara Azzaroni στο μπαρ εστιατόριο dell’Angelo, βορά στους δημοσιογράφους
Εστιατόριο μπαρ “dell’Angelo”, Via Paolo Veronese 340, Torino Barbara Azzaroni και Matteo Caggegi, μαχητές της Prima Linea, μετά από ειδοποίηση ανώνυμη, αιφνιδιάζονται και σκοτώνονται από την αστυνομία.
Μαρτυρία που δόθηκε το 1980 από έναν μετανιωμένο αγωνιστή της PL:
«Εγώ και η Barbara βρισκόμασταν σε ένα bar, περιμέναμε τον ‘στόχο’ μας. Εγώ βγήκα διότι ήταν η σειρά μου να εξακριβώσω την άφιξη του στόχου. Μπήκε ο Matteo που ήθελε να πάρει πρωινό και να μείνει λιγάκι με την Barbara, για την οποία είχε ένα υψηλό επίπεδο προσωπικής συμπάθειας. Ο Matteo στη συνέχεια μάλωσε με τον ιδιοκτήτη του bar, ο οποίος τον κατηγόρησε πως είχε πάρει τον τηλεφωνικό οδηγό δίχως να ζητήσει την άδεια. Ήταν μια βίαιη διαμάχη, εκείνος κάλεσε την αστυνομία. Όμως ο Matteo παρέμεινε ήσυχος, καθισμένος, να μιλά με την Barbara. Έφτασαν τρία περιπολικά, της αστυνομίας, ενώ ο Matteo και η Barbara στέκονταν ακόμη στον πάγκο, για να πληρώσουν.
Ένας αστυνομικός σημάδεψε με το πιστόλι την Barbara, ο άλλος στον Matteo, που όμως άρχισε να παλεύει μαζί του. Ήρθαν και οι άλλοι αστυνομικοί που έριξαν ριπές με τα αυτόματα ενάντια στην τζαμαρία. Χτυπήθηκε η Barbara και έπεσε αμέσως, ο Matteo σκοτώθηκε από τον αστυνομικό με τον οποίο μάλωνε που τον πυροβόλησε έξι φορές στον θώρακα. Από στρατιωτική άποψη μιλάμε για μια πραγματική εκτέλεση. Παρακολούθησα την σκηνή προσωπικά μέχρι το τέλος. Οι αστυνομικοί έμοιαζαν μαστουρωμένοι, ίσως λόγω του φόβου ή της έντασης, εγώ στην πράξη βρισκόμουν εκεί στη μέση όλων, αλλά ήταν τόσο μεγάλη η αναστάτωση που κυριολεκτικά δεν μ’ έβλεπαν κι ας είχα τα χαρακτηριστικά τραβηγμένα και δάκρυα στα μάτια οπότε θα έπρεπε να είχαν καταλάβει ποιος ήμουν…».
Την πρώτη μαρτίου του 1979, μετά από τηλεφώνημα στην Gazzetta del Popolo, σε έναν τηλεφωνικό θάλαμο της πλατείας Solferino, βρίσκεται μια μπροσούρα της PL:
«Εχθές 28 φεβρουαρίου, έπεσαν από τα χέρια των μπάτσων της Digos, η σύντροφος Barbara Azzaroni – Carla, και ο σύντροφος Matteo Caggegi – Charlie. Είναι μαχόμενοι σύντροφοι της Prima Linea. Έπεσαν κατά τη διάρκεια μάχης σαν κομουνιστές, απαντώντας στα πυρά των σαράντα αστυνομικών που έφτασαν στο σημείο αποφασισμένοι να σκοτώσουν…».
Σάββατο 3 μαρτίου 1979, στο Orbassano, στην κηδεία του Matteo Caggegi, που πήραν μέρος πολλοί νεαροί, οι φίλοι του διανέμουν μια μπροσούρα με υπογραφή “Οι σύντροφοι του Orbassano”:
«Θα υπάρξουν αυτοί που θα πουν πως ήταν ένας παράνομος, κάποιος θα τον αποκαλέσει assenteista, ή αυτοί που θα σύρουν το χορό στην μαφία εξ αιτίας του πατέρα (καταδικασμένου σε ισόβια για φόνο): για εμάς, γι αυτούς που τον γνώρισαν και πάλεψαν μαζί του, ήταν ένας σύντροφος. Η επιλογή του, εκείνη της ένοπλης πάλης ενάντια στα αφεντικά, σίγουρα δεν επηρεάζει τον πόνο μας και τον θυμό μας για τον θάνατο του: δεν έχουμε σκοπό να κρυφτούμε, όπως κάνουν σήμερα πολλοί σύντροφοι, πίσω απ’ την σιωπή, επειδή σήμερα πέθανε με το πιστόλι στο χέρι αντί να θανατωθεί απ’ τους φασίστες…».
Στις 6 μαρτίου 1979, η κηδεία της Barbara Azzaroni, στην Bologna, μετατρέπεται σε μια μεγάλη πορεία συγγενών, φεμινιστριών, αγωνιστών της επαναστατικής αριστεράς, συγγενών πολιτικών κρατουμένων που παρελαύνει στους δρόμους του κέντρου. Παρόντες επίσης πολλοί πράκτορες της Digos και της αντιτρομοκρατικής των καραμπινιέρων.
Με την ευκαιρία διανέμεται ένα φυλλάδιο, υπογεγραμμένο “Il Movimento”, »Το Κίνημα», όπου μεταξύ άλλων διαβάζουμε:
«Το κίνημα του ανταρτοπόλεμου είναι μια συνιστώσα του επαναστατικού κινήματος στην Ιταλία, ακραία δύσκολο και διαρθρωμένο κίνημα, που έχει όμως μια δικιά του πραγματική ενότητα και όχι πλασματική στον εντοπισμό ενός κοινού εχθρού: αυτούτου Κράτους».
Κηδεία της Barbara Azzaroni. Οι φωτογραφίες έχουν τραβηχτεί από ψηλά, απ’ το Palazzo Re Enzo για να καταγραφούν οι συμμετέχοντες. Η εντολή είναι του Κομουνιστικού Κόμματος. Ζωγραφισμένοι κύκλοι γύρω από τα πρόσωπα. Βελάκια. Γραμμένα ονόματα δίπλα στις φιγούρες ή από πίσω.
Μόλις έγινε 200 χρόνων, αλλά για κάποιους είναι ακόμα νέος. Σίγουρα για τον Raoul Peck, του οποίου η ταινία για τον νεαρό Καρλ Μαρξ ξεχωρίζει αυτή τη στιγμή, μέσα στην πλημμύρα των άρθρων της σειράς και ακαδημαϊκών διασκέψεων, ως το καλύτερο αφιέρωμα στον γερμανό φιλόσοφο και επαναστάτη. Λέω «το καλύτερο», γιατί η ταινία όχι μόνο μας επιτρέπει να διαδώσουμε την φιγούρα και το έργο, αλλά και να παθιαστούμε, να βρούμε ξανά έναν πιο δικό μας Μαρξ, να οδηγηθούμε σε κάποια σκέψη γενικότερου χαρακτήρα, να πάρουμε κουράγιο και να δράσουμε. Δεν είναι λίγο, αυτούς τους καιρούς. Αλλά ας δούμε καλύτερα.
Η ιδέα και η πραγματοποίηση
Παραδέχομαι ότι η είδηση μιας ταινίας για τον Μαρξ μου έφερε τρεμούλα. Ο Μάρξ δεν είναι Γκεβάρα και ούτε καν Λένιν, δεν πυροβολεί και δεν αγορεύει ξεσηκώνοντας τα πλήθη από ένα τεθωρακισμένο, είναι δύσκολο να μεταφερθούν οι ιδέες του από κινηματογραφική άποψη, η περιπέτεια της ζωής του, περισσότερο συνδεδεμένη με διανοητικές διαμάχες παρά με επικές στιγμές. Δύο δυνατότητες: είτε ένα σύννεφο από σκόνη θέσεων, υπερδιδακτικό και βαρετό, ή κάποια μεταμοντέρνα εύρεση-έμπνευση για να μετατραπεί σε κάτι εμπορικά ευχάριστο. Από την άλλη πλευρά, έλεγα στον εαυτό μου, δεν είναι τυχαίο ότι μέσα σε εκατό χρόνια ιστορίας κινηματογράφου δεν υπήρξε ποτέ μια ταινία για ένα τόσο διάσημο υποκείμενο: δεν λειτουργεί. Ο Peck επιλύει επιδέξια το πρόβλημα με επίκεντρο τον νεαρό Μαρξ, ο οποίος μόλις μέσα σε πέντε χρόνια αλλάζει τέσσερις χώρες, δραπετεύει από άλλες τόσες αστυνομικές δυνάμεις, συναντά όλους τους πιο τρελούς επαναστάτες της εποχής, περνά από μια ευκατάστατη ζωή στη μιζέρια, φέρνει στον κόσμο ποικίλες κόρες, ιδρύει ένα »κόμμα» … με λίγα λόγια, η περιπέτεια δεν λείπει. Και ενώ οι σκηνές ακολουθούν η μία την άλλη η έκπληξη γίνεται: πώς είναι δυνατόν κανείς να μην έχει φτιάξει πριν, την ταινία; Να, όταν ένας δημιουργός κάνει να φαίνεται φυσικό κάτι που φαινόταν αδύνατο, κάνει να φαίνεται απαραίτητο κάτι που έλειπε μέχρι εκείνη την στιγμή, σημαίνει ότι η επιχείρηση επέτυχε.
Αλλά, πέρα από την ιδέα, υπάρχει η τεχνική πραγματοποίηση. Που είναι θεμελιώδης, γιατί οι σχέσεις μας με τις ιδέες είναι επίσης σχέσεις με τις ιστορίες, τις εικόνες, τα συναισθήματα που μας εμπνέουν. Και μια ταινία για τον Μαρξ που είναι χάλια είναι πιο ανησυχητική από μια ταινία που είναι απλώς χάλια. Ο Peck είχε ξεχωρίσει πριν από δύο χρόνια για ένα όμορφο ντοκιμαντέρ για τον James Baldwin, δεν είμαι ο νέγρος σας, I’m not your negro, πολύ έγκυρο και άξιο από πολιτική άποψη, στην επιλογή των συνεντεύξεων, στην επιμέλεια και το μοντάζ, στο soundtrack, αλλά ακριβώς: ένα ντοκιμαντέρ. Μια ταινία είναι ένα άλλο πράγμα, αν είναι και «ιστορική» απαιτεί μεγάλη παραγωγή. Και εδώ δεν υπάρχουν αμερικανοί. Αντίθετα, μια άλλη έκπληξη: τα περιποιημένα κοστούμια και οι εσωτερικοί χώροι, οι πολύ καλές σκηνογραφίες, οι καλλιεργημένες εικονογραφικές παραπομπές, η φωτογραφία που καταφέρνει να δώσει τον σωστό τόνο σε κάθε εννοιολογική διασταύρωση. Φυσικά, δεν είναι μια colossal, καμία μαζική σκηνή, τα γυρίσματα, οι λήψεις παραμένουν σφιχτές, αλλά οι οικονομίες δεν παρατηρούνται, επειδή το μοντάζ είναι δυναμικό, οι ηθοποιοί εκφραστικοί, το σενάριο επίμονο, έχει ρυθμό, πιέζει. Ναι, το σενάριο: γράφτηκε από τον Pascal Bonitzer, πτυχιούχο της φιλοσοφίας, ιστορικό συνεργάτη των Cahiers du cinéma, σίγουρα δεν είναι ο τελευταίος αφιχθείς λόγω της γνώσης του θέματος και του υποκειμένου. Και όντως η ιστορία δεν ψεύδεται, ούτε στην βιογραφία του Μαρξ ούτε στις έννοιές του, που εισήχθησαν κυρίως μέσα στους διάλογους με τους άλλους επαναστάτες. Αλλά πάνω απ ‘όλα, παρά το λίγα διδακτικά περάσματα, κρατά το ρυθμό, και θέλεις να μάθεις πώς τελειώνει ακόμα κι αν ήδη το γνωρίζεις. Δεν είναι εύκολο να ενθουσιάσεις χωρίς να μπορείς να παίξεις το τελευταίο σου χαρτί έχοντας αποτέλεσμα!
Ο Μαρξ που προκύπτει απ’ την ταινία και η επίδραση στο κοινό
Ο ρυθμός δίνεται επίσης από την αναγνώριση, την ταυτοποίηση, από την συμφωνία των χαρακτήρων με τον κόσμο του θεατή. Ο Μαρξ που τέθηκε στην οθόνη δεν είναι το μνημείο, ο γενειοφόρος άρχοντας της κλασσικής εικονογραφίας: είναι ένας νέος, ανήσυχος, αντικομφορμιστής, που γυρνά σε όλη την Ευρώπη, κάνει σεξ, υποβάλλεται σε συνεντεύξεις εργασίας, πληρώνεται καθυστερημένα, χαίρεται για ένα καλό γεύμα . Είναι ένας Μαρξ ανθρώπινος, ακατάστατος και λαμπρός, που δεν σέβεται την εξουσία, τις αρχές, ακόμη και εκείνη των ευγενών πατέρων του σοσιαλιστικού κινήματος, που κινείται σε έναν 19ο αιώνα τόσο παρόμοιο με την εποχή μας, εκείνον της επισφαλούς εργασίας, των συνοριακών ελέγχων, της ιδεολογικής σύγχυσης . Μια φιγούρα και ένας κόσμος, εν συντομία, όπου το κοινό μπορεί να αναγνωρίσει τον εαυτό του – με όλα αυτά που μπορούν να επακολουθήσουν …
Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί και η πολυγλωσσία της ταινίας: στο αρχικό κείμενο οι πρωταγωνιστές περνούν συνεχώς από τα γερμανικά στα γαλλικά στα αγγλικά, ανάλογα με τους τόπους όπου βρίσκονται, ανάλογα με τις αποχρώσεις του νοήματος που θέλουν να επικοινωνήσουν. Δεν είναι απλώς ένα τέχνασμα για να γίνει η σκηνογραφία πιο λαμπρή, ούτε υπάρχει η βούληση να ξαναχτιστεί φιλολογικά η ζωή του Μαρξ και του περιβάλλοντός του, del suo entourage, αλλά ένα στρατήγημα για να αγγιχτούν κάποιες χορδές στη γενιά Erasmus, η οποία μεγάλωσε κατά κάποιο τρόπο με μια συνείδηση ευρωπαϊκή, η οποία σε αυτά τα είκοσι χρόνια έχει πηδήξει από χώρα σε χώρα, αναμιγνύοντας τις γλώσσες, προσαρμόζοντάς τες στον εκφραστικό σκοπό. Ο Μαρξ, ο Ένγκελς και σύντροφοι και συνεργάτες, είναι οι ήρωες της πρώτης παγκοσμιοποίησης – και όχι συμπτωματικά ο Peck αναφέρει τις πρώτες σελίδες του Μανιφέστο για την παγκόσμια αγορά – που μιλούν στα παιδιά της τελευταίας παγκοσμιοποίησης χωρίς μεσάζοντες, μιλούν σαν κι αυτούς. Tο πλέγμα των γλωσσών γίνεται έτσι μια αναφορά, μια παραπομπή στον προλεταριακό διεθνισμό, ακόμη πιο αναγκαίο σήμερα.
Υπάρχουν όμως και άλλα δύο στοιχεία που λειτουργούν ως γέφυρα μεταξύ του κόσμου της ταινίας και του δικού μας. Το πρώτο: η προσοχή του Peck προς το ρόλο των γυναικών. Η φιγούρα της Jenny von Westphalen, της συζύγου του Μαρξ, καθώς και εκείνη της Mary Burns, συντρόφου του Engels, επιστρέφονται με όλη τους την ιστορική σημασία. Jenny και Mary είναι γυναίκες που επιλέγουν να χειραφετηθούν από την μοίρα που προβλέπεται για αυτές: η πρώτη τα σπάζει με την αριστοκρατική οικογένεια της, στρατεύεται, εργάζεται στο πλευρό των Μαρξ και Ένγκελς στη σύνταξη του Μανιφέστο, η Μαry αγωνίζεται στο εργοστάσιο, συνοδεύει τον Ένγκελς στις περιοχές της εργατικής τάξης για να καταρτίσει την πρώτη έρευνα σχετικά με τις κοινωνικές τάξεις, απορρίπτει το γάμο ως αστική σύμβαση. Οι φιγούρες τους αντιτίθενται με εκείνη της συζύγου του Arnold Ruge, που αντιθέτως υπηρετεί προσεκτικά το σύζυγό της και τον φιλοξενούμενο, συζητά όπως θα περίμενε κανείς, σύμφωνα με τις συμβάσεις, εκφράζοντας την αλήθεια της μπουρζουάδικης ύπαρξης τους, εκείνη την αλήθεια που ο Ruge κρύβει πίσω από μεγάλες και ασαφείς- άσκοπες διακηρύξεις υπέρ του σοσιαλισμού. Εάν η κατάσταση της γυναίκας είναι ο δείκτης επάνω στον οποίο θα μετρηθεί η πρόοδος μιας κοινωνίας πέρα από αυτό που λέει για τον εαυτό της, η Jenny και η Mary είναι η αλήθεια του Karl και του Friedrich, της προσπάθειάς τους να ξεσηκώσουν πραγματικά, να επαναστατήσουν τον κόσμο και τον εαυτό τους.
Ο κόσμος και αυτοί οι ίδιοι: αυτό είναι ένα άλλο στοιχείο που λειτουργεί ως γέφυρα μεταξύ των νέων στην οθόνη και των νέων στο ακροατήριο, στην πλατεία. Ο Peck μας δείχνει τον Μαρξ θύμα της αστυνομικής αλαζονείας- θρασύτητας, έναν κουρασμένο και πεινασμένο Μαρξ, με τους πιστωτές στην πόρτα, τον Μαρξ που τα έσπασε με τον καθωσπρέπει κόσμο, στον οποίο, με το ταλέντο του και την κατάρτιση του, θα μπορούσε άνετα να τακτοποιηθεί. Ο Peck μας υπενθυμίζει, δηλαδή, πως το να κάνεις πολιτική από την πλευρά της εκμεταλλευόμενων είναι μια ηθική επιλογή, η οποία καλύπτει όλη την συμπεριφορά και τον άνθρωπο, που μπορεί μια μέρα να πληρώσεις γι αυτήν, να έχεις συνέπειες, ακόμη και σκληρές, δεν μπαίνεις στα καλά σαλόνια με αυτήν, αλλά εκδιώκεσαι, λόγω αυτής μπορεί να μην γίνεις αγαπητός, αλλά περιφρονημένος και χλευασμένος από εκείνους τους λίγους που όμως κρατούν τα κλειδιά της γενικής άποψης και γνώμης. Το να είσαι κομμουνιστής δεν είναι μια ευχάριστη βόλτα, δεν είναι κάτι που στέκεται δίπλα σε άλλες επιλογές, μια προτίμηση, είναι μια επιλογή ζωής. Και εδώ ο δέκατος ένατος αιώνας πέφτει μέσα στο σήμερα δίχως διαμεσολαβήσεις: μετά από μια μακρά παρένθεση κατά την οποία το να είσαι κομμουνιστής δεν απαιτούσε να τροποποιήσεις, να μεταβάλλεις την ύπαρξη, αντιθέτως μπορούσε και να ανοίξει κάποιες πόρτες, να διευκολύνει μια καριέρα, έχουμε επιστρέψει στο έτος μηδέν, στον στιγματισμό, στο κυνήγι του εξτρεμιστή. Σαν να ήθελε να μας προειδοποιήσει η ταινία: αν ξεκινήσεις σήμερα, μην περιμένεις κάτι διαφορετικό από αυτό. Αλλά, ακριβώς για αυτό, επέλεξε να ξεκινήσεις.
Τους προβληματισμούς, τους στοχασμούς που μας επιτρέπει
Φτάνουμε εδώ στο πολιτικό ζουμί της ταινίας και στις πιθανές θεωρητικές και πρακτικές της καταβυθίσεις-στοχασμούς. Εδώ πιστεύω ότι η αξία του Peck δεν είναι τόσο να προσφέρει ένα είδος καινοτόμου ερμηνείας του Μαρξ, αλλά το ότι ανακτά τη δύναμη της πρωτότυπης-αυθεντικής του συμπεριφοράς-κίνησης την ώρα που ελευθερώνει κάποια κατακάθια που παρεμποδίζουν σήμερα τη δράση. Όπως και στην αρχαιολογία, όταν ξεθάβεις το αρχαίο οδηγείς σε μια νέα ανακάλυψη.
Ποια ανακάλυψη, για παράδειγμα; Αυτή πως το προλεταριάτο είναι με δυσκολία μια τάξη, πως είναι μάλλον μια διασπασμένη μάζα που αποτελείται από εκβιασμένους ανθρώπους, γεμάτους άγνοια, ζήλιες, όχι πιο ηρωική από άλλες. Η ταινία ανοίγει ακριβώς επάνω στη βία των αρχουσών τάξεων: η επίθεση της αστυνομίας σε ένα δάσος όπου άθλιοι συλλέκτες ξύλου «κλέβουν» τα ξηρά κλαδιά. Η δυστυχισμένοι το σκαν, ποδοπατούν ο ένας στον άλλο, δεν αρπάζουν τις πέτρες, δεν αντιστέκονται. Σφαγιάζονται. Ίδιο σκηνικό στη σύγχρονη Μάντσεστερ: οι εργάτριες διαμαρτύρονται επειδή μια από αυτές έχει χάσει δύο δάχτυλα στα μηχανήματα, η Μαry μπαίνει μπροστά και καταγγέλει τις συνθήκες εργασίας, ο πατέρας του Ένγκελς την απολύει: κανείς δεν την υπερασπίζεται, όλες σκύβουν το κεφάλι. Πού είναι η σημασία αυτών των σκηνών; Κατ ‘αρχάς στο ότι μας υπενθυμίζει, σε εμάς που σήμερα έχουμε την τάση να σκεφτόμαστε «μια φορά ναι οι άνθρωποι αγωνίζονταν, σήμερα αντιθέτως …», και ως εκ τούτου θλιβόμαστε, είναι καταθλιπτικό, νιώθουμε ότι ζούμε σαν κατώτεροι σε σύγκριση με ένα μυθικό παρελθόν, και ως εκ τούτου μας συμβαίνει να αποδεχόμαστε το άθλιο παρόν, που όχι, δεν είναι αλήθεια, κάποτε ήταν όπως τώρα, οι άνθρωποι χαμήλωναν το κεφάλι, και μόνο με αντίτιμο θυσίες, αγώνες, επίπονη συσσώρευση εμπειριών και ιστορίας, το προλεταριάτο κατάφερε να γίνει μια τάξη ικανή για χειρονομίες αυτές ναι ηρωικές όπως η Κομμούνα ή οι εργατικές εξεγέρσεις της κόκκινης διετίας.
Ο Peck αφαιρεί αμέσως κάθε ψευδαίσθηση σχετικά με τη φυσική καλοσύνη ή ελευθερία του ανθρώπου – ο κομμουνισμός δεν είναι ένας ιδεαλισμός, είναι ένας υλισμός: η καλοσύνη και η ελευθερία είναι ιστορικά κατασκευασμένες έννοιες και κοινωνικά παραγόμενες πρακτικές. Οι άνθρωποι συμπεριφέρονται καλά αν τεθούν σε θέση να το πράξουν, οι εργαζόμενοι αγωνίζονται εάν τεθούν ή τίθενται στη κατάσταση να το πράξουν. Ποια είναι αυτή η θέση, η κατάσταση, αυτή η προϋπόθεση; Η ενότητα, ως εκ τούτου η συνείδηση της συμμετοχής σε μιαν ίδια τάξη, και η οργάνωση, που συμπληρώνει το ένστικτο, εκείνο το ένστικτο που στην ταινία οδηγεί τις εργάτριες να σαμποτάρουν τα μηχανήματα ή τους οικοδόμους να βοηθήσουν τον Καρλ και τον Φρίντριχ στη διαφυγή τους από την αστυνομία , αλλά αυτό από μόνο του δεν αρκεί για να γίνει μια πραγματική δύναμη.
Σύγκρουση και οργάνωση: αυτό είναι το θεωρητικό νήμα που ακολουθεί ο Peck από την αρχή της ταινίας μέχρι την κορυφαία σκηνή. Εκείνη στην οποία ο Μαρξ και ο Ένγκελς κυριαρχούν- επιβάλλονται στο Κογκρέσο της Ένωσης των Δικαίων, και αλλάζοντας το όνομά της σε Ένωση των Κομμουνιστών και αλλάζοντας το σύνθημά της, που περνάει από ένα γενικό «Όλοι οι άνθρωποι είναι αδέλφια» στο διάσημο «Προλετάριοι όλου του κόσμου ενωθείτε ». Σε αυτή την κίνηση ο Peck αναγνωρίζει το γεγονός της γέννησης της σύγχρονης αριστεράς: από δίκαιοι σε κομμουνιστές, από ένα ηθικό στοιχείο-δεδομένο, ατομικό, σε ένα δεδομένο υλικό, συλλογικό, που σχετίζεται με τις σχέσεις παραγωγής. Από μια δήλωση αρχής, από την επίκληση της καλοσύνης-ευγένειας, σε μια ρεαλιστική ένδειξη λειτουργικού χαρακτήρα, που πρώτα απ’ όλα διαιρεί το κοινωνικό πεδίο – διότι οι «προλετάριοι» δεν είναι οι «όλοι» – και στη συνέχεια το επανασυνδέει στο «ενωθείτε»! …
Είναι σαφές ότι ο Peck τονίζει τη σκηνή για να αντιπαραθέσει εκείνη τη χειρονομία προς τη σημερινή αριστερά. Που όντως, εδώ και τριάντα χρόνια σε αυτά τα μέρη, έχει εγκαταλείψει ένα ταξικό όραμα-μια ταξική οπτική και δεν θέλησε ή δεν ήξερε πώς να σχεδιάσει μια γραμμή διάκρισης μεταξύ φίλων και εχθρών, υποχωρώντας σε θέσεις προηγούμενες του 1848, στις ανθρωπιστικές αφαιρέσεις, στον διανοουμενισμό ενός Bauer , στις ουτοπίες ενός Proydhon, στον μηδενισμό ενός Μπακούνιν. Έχει χάσει μια οργανική σχέση με τη ζωή της τάξης, και από εδώ προέρχονται οπορτουνισμός και σεκταρισμός, απoλύτως καταχρηστικοί. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το γεγονός, η δράση, η συμπεριφορά που αποθανατίζει ο Peck στην ταινία πρέπει σήμερα να επαναληφθεί ξανά.
Πώς; Με τρία πράγματα, φαίνεται να προτείνει η ταινία. Πρώτα απ ‘όλα με τη θεωρία. Απέναντι στον Wilhelm Weitling, ο οποίος μέσα στον επαναστατικό μυστικισμό του πιστεύει ότι αρκεί να κάνει έκκληση στο πνεύμα, στη διάθεση, ο Μαρξ φωνάζει ενάντια στην άγνοια. Οι εκμεταλλευόμενοι άνθρωποι χρειάζονται μια επιστημονική θεωρία, δεν χρειάζονται φλυαρία. Μια θεωρία λογικά σταθερή, που αναγνωρίζει την ιστορική δυναμική και επιτρέπει να καταγράψουμε τις ενέργειές μας μέσα σε αυτήν. Αλλά που να έχει – και εδώ η σημασία της έρευνας, της συμμετοχής στις εργατικές συναντήσεις, της παρουσίας των αγωνιστών στα εργοστάσια και στις γειτονιές – ένα εμφύτευμα στην πραγματικότητα. Ισχυρές κατηγορίες, σταθερές, συγκεκριμένη ανάλυση αλλά και σταθερή παρουσία μέσα στην τάξη, συναισθηματική και ζωτική σχέση-σύνδεση: αυτά είναι τα δύο παλαιά στοιχεία που σήμερα εμφανίζονται ολοκαίνουργια, όλα αυτά πρέπει να κατακτηθούν.
Αλλά η λεπτότητα του Peck φαίνεται να προτείνει επίσης ένα τρίτο στοιχείο: τη συνοχή της ηγετικής ομάδας. Οι Karl, Friedrich, Jenny, Mary, και οι σύντροφοι που περιστρέφονται γύρω τους δεν είναι επαγγελματίες πολιτικοί, αλλά νεαροί που κινούνται και εμπνέονται από μια επιθυμία αλλαγής και γι ‘αυτό μοιράζονται τα πάντα, δεν κρατούν κάτι για τον εαυτό τους. Επιτυγχάνουν στην αιφνιδιαστική επίθεση στην Lega των Δικαίων επειδή είναι ενωμένοι συμπαγείς, επειδή αγαπιούνται. Ο Peck συλλαμβάνει μια κίνηση που ενώνει αυτήν την περιπέτεια με άλλες ανάλογες: την ομάδα της Νέας Τάξης που θα ιδρύσει το PCI, τους κουβανούς barbudos, τους μαύρους πάνθηρες … Εμπειρίες δημιουργίας οργάνωσης που βασίζονται όχι μόνο σε μια θεωρία ή σε μια εσωτερικότητα στο υποκείμενο αναφοράς, αλλά και στη δύναμη των δεσμών, σε μια κοινή ζωή, σε μια φιλία με την υψηλή έννοια. Με έναν χαρακτήρα φιλοδοξίας χωρίς την οποία κάθε λειτουργία-επιχείρηση οργανωτικής κατασκευής παραμένει κρύα, αποστειρωμένη.
Ο Gramsci είχε μαντέψει, είχε νιώσει κάτι παρόμοιο στο Il nostro Marx, ο δικός μας Μάρξ, ένα άρθρο που έγραψε το 1918, με την ευκαιρία της πρώτης εκατονταετηρίδας του φιλόσοφου. Σύμφωνα με τον Γκράμσι, μέσα από τον Μαρξ, μπορούμε να γνωριστούμε καλύτερα και να συνειδητοποιήσουμε πόσο αξίζει η δική μας «ατομική βούληση, και πώς αυτή μπορεί να καταστεί ισχυρή από το γεγονός ότι, υπακούοντας, πειθαρχώντας στην ανάγκη, καταλήγει να κυριαρχεί επί της ίδιας της ανάγκης.» Αν ο Μαρξ ξεκαθαρίζει τις υλικές δυναμικές, επιμένει στην αντικειμενικότητα, δεν είναι για να υποδουλωθεί σε αυτήν, αλλά για να μας επιτρέψει να κυριαρχήσουμε επί αυτής και να είμαστε σε θέση να παράξουμε, με την συμπαγή ενέργεια -δράση μας, κάτι που φαινόταν αδύνατο. Επομένως, είναι λάθος να θεωρηθεί ως κάτι καθαρά αυθαίρετο να έχεις φιλοδοξίες: «Θέληση, μαρξιστική, σημαίνει συνειδητοποίηση του σκοπού, που με τη σειρά του σημαίνει ακριβής έννοια και αντίληψη της δύναμης σου και των μέσων για να την εκφράσεις σε δράση. Ως εκ τούτου, σημαίνει σε πρώτη φάση διάκριση, αναγνώριση της τάξης, ανεξάρτητη πολιτική ζωή από εκείνη της άλλης τάξης, συμπαγή οργάνωση και πειθαρχημένη για τους ιδιαίτερους σκοπούς και στόχους της, χωρίς παρακάμψεις και δισταγμούς. Σημαίνει ευθεία ώθηση, παλμό προς το μέγιστο αποτέλεσμα, δίχως βόλτες στα πράσινα λιβάδια της εγκάρδιας αδελφοσύνης, έχοντας μαλακώσει από τα πράσινα χορταράκια και από τις μαλακές δηλώσεις εκτίμησης και αγάπης …».
Απόρριψη μιας αφηρημένης αδελφοσύνης, ταξική γραμμή, σημασία μιας ταιριαστής οργάνωσης και αποφασισμένης, μέσα στην οποίαν όλοι θα αισθάνονται κοντά ο ένας με τον άλλον, συναίσθημα – τελικά – μιας ισχύος: δεν ξέρω αν ο Peck είχε διαβάσει αυτό το κείμενο του Gramsci, εκείνο που είναι βέβαιο είναι ότι στην ταινία του παίζονται ακριβώς αυτά τα σημεία. Που είναι κεντρικά, θεμελιώδη και για εμάς. Μόνο σε ένα πράγμα είναι νόμιμο να διαφωνούμε με τον Gramsci. Στο τέλος του άρθρου του, απεικονίζει τον Μαρξ ως έναν «απέραντο και γαλήνιο σκεπτόμενο εγκέφαλο», μια «ατομική στιγμή» ενός «πνεύματος» που αγωνίζεται εδώ και αιώνες για να εκδηλωθεί, αλλά που τελικά φαίνεται να έχει βρει τον δρόμο του. Από την άλλη πλευρά, ο Gramsci έγραφε την επομένη της επανάστασης του Οκτώβρη, ενώ ο σοσιαλισμός μεγάλωνε – λίγους μήνες αργότερα θα είχε συγκεντρώσει το 32% στις γενικές εκλογές – με την πεποίθηση ότι το μέλλον θα έπρεπε »μονάχα» να επιταχυνθεί …
Αυτός ο χεγκελισμός σε εμάς δεν επιτρέπεται. Η ηρεμία δεν γνωρίζουμε καλά τι είναι. Το μέλλον δεν ξέρουμε αν έλθει. Ο δικός μας Μαρξ είναι νέος, ενεργεί oρμητικά, αυθόρμητα, είναι ακόμη στην αναζήτηση ενός δρόμου. Για μας ακόμη όλα πρέπει να γίνουν. Η ιστορία είναι, και πάλι, στην εκκολαπτόμενη-αναδυόμενη κατάσταση.https://www.carmillaonline.com/2018/06/17/il-nostro-giovane-marx/
Λέει ότι δεν ξέρει να μιλά όπως τα αδέρφια του, όμως δεν θα σταματήσει να μιλά 90 χρόνια μετά από τη γέννηση του Τσε. Ο Ερνέστο Γκεβάρα Μαρτς, σπάει τη σιωπή του για να θυμηθεί τον πατέρα, που όπως ομολογεί, με τα γράμματά και τις συμβουλές του σμίλεψε την ψυχή του για μετά.
Δεν ήταν ούτε δύο χρονών όταν ο πατέρας του – με τα χέρια του δεμένα και χωρίς να εκφράσει την τελευταία του επιθυμία – πυροβολήθηκε με εντολές της CIA στο σχολείο της Λα Ιγιέρα στη Βολιβία, στις 9 Οκτωβρίου 1967.
Αυτό ήταν το πρώτο κίνητρο της επίσκεψή μας στον τελευταίο γιο του Ηρωικού Αντάρτη, τον δικηγόρο Ερνέστο Γκεβάρα, 52 ετών, ο οποίος μας δέχτηκε στο σπίτι του στην Αβάνα.
Μας λέει ότι δεν ξέρει να μιλάει όπως τα άλλα τρία αδέλφια του: Η Αλέιδα, παιδίατρος, ο Καμίλο, επίσης δικηγόρος και η Σέλια, κτηνίατρος, αλλά αποφάσισε να το κάνει τώρα, παραμονές των 90ων γενεθλίων του Τσε:
Φυσικά, όλοι μας υποφέραμε και πάντα λυπόμαστε για την πρώιμη φυσική απουσία ενός ανθρώπου σαν κι αυτόν, ωστόσο, είμαστε ευτυχείς που έχουμε το αίμα και τα γονίδιά του και αποτελούμε μια πολύ όμορφη οικογένεια. Ο πυρήνας μου (η γυναίκα μου και τα τρία μου παιδιά) είναι σήμερα μια από τις μεγαλύτερες χαρές μου.
Τα αδέρφια μου και εγώ, προερχόμαστε από ένα ζευγάρι που βρέθηκε στη μέση ενός απελευθερωτικού πολέμου στη χώρα μας. Τι όμορφο πράγμα! Η μητέρα μου συμμετείχε στον παράνομο αγώνα στη Σάντα Κλάρα. Είχε εντοπιστεί από τα κατασταλτικά όργανα της τυραννίας του Μπατίστα, ήταν δηλαδή “καμένη” και γι αυτό έπρεπε να βγει στο βουνό, στο Σιέρα ντε Εσκαμπρέι, όπου εκεί γνώρισε τον πατέρα μου.
Και οι δύο συμμετείχαν στον αγώνα στο κέντρο της χώρας. Και η κατάληψη της Σάντα Κλάρα ήταν ένα εξαιρετικό γεγονός, ένας κρίσιμος κρίκος για τον θρίαμβο της Επανάστασης.
Θέλω να σας διευκρινίσω ότι όταν ένας γιος μιλά για τον πατέρα χωρίς να μιλά για τη μητέρα, είναι δύσκολο να μην είναι λίγο άδικος . Γι αυτό θα την αναφέρω αμέσως τώρα, Αλέιδα ή Χοσεφίνα – Γιατρός (το όνομα της παρανομίας) και κάποιες φορές, απλά Μητέρα. Και τον πατέρα μου θα τον πω, Κομαντάντε Γκεβάρα, ή απλά Τσε.
Ξέρω ότι δίδαξε καλά τα τέσσερα παιδιά του. Με τα γράμματά του, με αυτή την εικόνα του Τσε σε εκατομμύρια ανθρώπους, μας άφησε μια Επανάσταση που έκανε και μας ζήτησε να σπουδάζουμε και να γίνουμε επαναστάτες.
Όπως εξηγεί η μητέρα μου, στο βιβλίο της Αναπόληση, η ζωή μου δίπλα στο Τσε, συνδέθηκε με το επαναστατικό κίνημα σαν μαχητής της παρανομίας στην παλιά επαρχία Λας Βίγιας, εκπληρώνοντας αποστολές μεταφοράς διάφορων συντρόφων στο βουνό. Επίσης, ανέβηκε στο Εσκαμπρέι μεταφέροντας 50.000 πέσος, τα οποία είχε τοποθετήσει στην πλάτη της με επιδέσμους, πράγμα που έκανε πολύ δύσκολο το περπάτημα μέχρι το Γκανιλάνες, το πρώτο στρατόπεδο που οργανώθηκε από τον Κομαντάντε Γκεβάρα στο ελεύθερο έδαφος της κεντρικής επαρχίας της χώρας.
Η Αλέιδα ήταν μητέρα και πατέρας, αυτό είναι ένα από τα πιο μοναδικά πράγματα στη ζωή μου. Και ο τρόπος που οδήγησε την οικογένεια, σαν μητέρα και πατέρας, είναι κάτι για το οποίο την ευγνωμονούμε και οι τέσσερις. Αυτή της η αυταπάρνηση με κάνει να μην μπορώ να αναφέρω τον Τσε χωρίς να μιλήσω γι αυτήν, αυτήν που σηκώνονταν πάντα στις πέντε το πρωί, πολλές φορές απλά για να μας αποχαιρετήσει όταν πηγαίνουμε για να εκπληρώσουμε διάφορα καθήκοντα, όπως για παράδειγμα να κόψουμε ζαχαροκάλαμο.
Έτσι λοιπόν, έχω την τιμή να είμαι γιος του Τσε, με μια τέτοια μητέρα! Τους ένωσε μια μεγάλη αγάπη, που φαίνεται και στα γράμματά τους, σημάδια μιας όμορφης συναισθηματικής σχέσης. Με ευχαριστεί ο τρόπος που γνωρίστηκαν, ερωτεύτηκαν και αγαπήθηκαν. Και εκμεταλλεύομαι αυτή την ευκαιρία, για να φανεί η μεγάλη ευαισθησία του απαιτητικού αυτού ανθρώπου, του γεμάτου τρυφερότητα.
Για παράδειγμα, γράφοντας της από το Κονγκό το 1965, λέει: ”Όταν άγγιξα το σημάδι που άφησε στο δέρμα σου ένας επίδεσμος, ξέσπασε μέσα μου μια πάλη ανάμεσα στον άψογο επαναστάτη και στον άλλον, τον πραγματικό Τσε”.
Στο στρατόπεδο στη Λα Βίγιας, στο Κεντρικό Πανεπιστήμιο, στο πρώτο μέρος που ήταν η Αντάρτικη Διοίκηση της επαρχίας,ο Κομαντάντε Γκεβάρα της έδωσε ένα τουφέκι Μ-1 και της δήλωσε ότι το κέρδισε. Αργότερα, την άφησε να μάθει για την ύπαρξη της Περουβιανής του συζύγου, της οικονομολόγου Ίλντα Γκαντέα και της κόρης του Ιλντίτα – Μπεατρίς.
Η Αλέιδα λέει στο βιβλίο της ότι στις 2 Γενάρη 1959, στο δρόμο για την πρωτεύουσα, στην πρώτη στάση για να βάλει καύσιμα στο τζιπ, στο Λος Αραμπος του Ματάνσας – άλλοι λένε στο Κολοσσαίο – ο Τσε της εκδήλωσε για πρώτη φορά την αγάπη του. Και στις 7 Γενάρη την παρουσίασε στον Φιντέλ και στην Σέλια (Σάντσες).
Η Χοσεφίνα [ Αλείδα Μαρτς ] αναφέρει ότι στις 12 Γενάρη της έδωσε να διαβάσει ένα γράμμα προς την Ιλντα, με το οποίο της ανακοίνωνε επίσημα τον χωρισμό τους, γιατί σκόπευε να παντρευτεί μια κουβανή κοπέλα που είχε γνωρίσει στον αγώνα.
Ο Ερνέστο επιμένει ότι παρά την προφανή σοβαρότητα και των δύο, αποτελούσαν ένα ζευγάρι με τεράστια ανθρώπινη ευαισθησία, έως και ποιητική.
Αυτό εμφανίζεται σε ένα σημείο του προαναφερθέντος βιβλίου Αναπόληση, στο οποίο η “Γιατρός” [ η μητέρα μου] γράφει ότι αυτόν τον αξέχαστο Γενάρη, όταν μπήκε στο δωμάτιό μου στο (κάστρο) Λα Καμπάνια ξυπόλυτος και σιωπηλός, ολοκληρώθηκε ένα γεγονός πέρα από την πραγματικότητα και ο Τσε με διάθεση χιούμορ το αξιολογεί ως “η μέρα της κατάληψης του κάστρου”. Χρησιμοποίησε αυτή την έκφραση σαν μια παροιμία, γιατί σε κάθε κάστρο, για να το καταλάβεις, πρώτα γίνεται η πολιορκία και μετά σιγά-σιγά, αφού μελετήσεις τα αδύνατα σημεία του, αποφασίζεται η επίθεση.
«Πράγματι, αυτό συνέβη», θυμάται η Αλέιδα Μαρτς, «γιατί εγώ ήμουν ερωτευμένη πολύ περισσότερο από όσο πίστευα , και απλά, παραδόθηκα χωρίς να αντισταθώ και χωρίς να δώσω καμία μάχη […].
Ο γάμος πραγματοποιήθηκε στις 2 Ιουνίου, στο κάστρο Λα Καμπάνια. Από αυτή την ένωση γεννήθηκαν η Αλειδίτα [Πέμπτη 24 Νοεμβρίου 1960], ο Καμίλο [Κυριακή 20 Μαΐου 1962], η Σέλια [Παρασκευή 14 Ιουνίου 1963] και ο Ερνέστο [Τετάρτη 24 Φεβρουαρίου 1965].
Σε ένα γράμμα, ο πατέρας μου ομολογούσε στην Αλέιδα “Έτσι, πέρασα ένα μεγάλο μέρος της ζωής μου, περιορίζοντας την αγάπη με άλλες σκέψεις και με τον κόσμο να πιστεύει ότι πρόκειται για ένα μηχανικό τέρας […] ”.
Και σε ένα τετράδιο με σημειώσεις που της στέλνει από πολύ μακρυά, της λέει:”Το παρελθόν έχει τελειώσει, είμαι το μέλλον καθ οδόν (…) αν μια μέρα νοιώσεις τη βία μιας ματιάς, μη γυρίσεις, μη σπάσεις το ξόρκι, συνέχισε να φτιάχνεις τον καφέ μου και άσε με να σε ζήσω στην αιωνιότητα της στιγμής”.
Η συμβουλή του πατέρα μου στα γράμματά του
Ο Ερνέστο αποφοίτησε από τη Νομική Σχολή στην ΕΣΣΔ, το 1987. Όπως εξομολογείται, έχει πραγματικούς φίλους εδώ και πολλά χρόνια, που τον έχουν συντροφέψει σε διάφορες στιγμές της ζωής του.
Στην αντίληψή μου ο αληθινός φίλος αποτελεί ζωτική δομή μιας κοινωνίας και μετατρέπεται σε μέλος της οικογένειάς σου. Φέρνω σαν παράδειγμα τον Χοσέ Ρικάρδο, γιο του Πάπι από τους αδερφούς Ταμάγιο, τον Καμίλο Σάντσες, γιο του Κομαντάντε Σάντσες Πινάρες, τον Παντόχα, γιο του καπετάνιου Όλο και άλλους, που κατά τον ίδιο τρόπο, είναι σαν αδέρφια για όλους εμάς…. Ο πατέρας μας στα γράμματά του μας σμίλεψε την ψυχή για μετά.
Εγώ , για παράδειγμα, θυμάμαι με αγάπη και τους φυλάω στη μνήμη μου, τους άνδρες της Προσωπικής Ασφάλειας, που μας πρόσεχαν κατά την απουσία του Τσε, όταν είμαστε παιδιά. Τον Φέλο, από το Πιναρ ντελ Ρίο, τον Νέστρορ, από την Αβάνα, τον Μισαέλ από την ανατολική επαρχία… Τους βλέπαμε σαν δάσκαλους ή και σαν γονείς μας… Σε μας τα αγόρια, μας έμαθαν μέχρι και πως κατουράμε. Από τους τρεις ζει μόνο ο Νέστρορ, ο μαύρος. Τους δύο που πέθαναν εδώ και καιρό, τους κηδέψαμε και τους πενθήσαμε σαν μέλη της οικογένειάς μας. Ο Ίσαελ μας έμαθε να πυροβολούμε με τα όπλα Brno 2 και Calibre 22.
Mεγαλώνοντας, παρουσιάστηκα στις Ειδικές Δυνάμεις του ΜΙΝΙΤ (ΥπΕσ) και έγινα υπολοχαγός, ήταν μια τιμή για μένα. Τότε ήμουν 23 ετών. Όταν πυροβολούσα με το όπλο στις ασκήσεις που κάναμε, ερχόταν στο μυαλό μου ο θρύλος του πατέρα μου.
Το 1990, σε μια Ακαδημία της Σοβιετικής Ένωσης, έγινα Αξιωματικός Επιχειρήσεων της Αντικατασκοπίας. Είχα πάντα μαζί μου τις συμβουλές του πατέρα μου στα γράμματά του.
Ο πατέρας μου όπως είναι γνωστό, έκανε το γύρο της Λατινικής Αμερικής με τον Αλμπέρτο Γρaνάδο (με την μοτοσυκλέτα La Poderosa). Και στη Σιέρα Μαέστρα έπρεπε να καταβάλει προσπάθειες να εκπαιδεύσει αντάρτες με χαμηλό πολιτιστικό επίπεδο, αγρότες πρακτικά αναλφάβητους.
Μου είπαν ότι έχεις φτιάξει μια επιχείρηση με ένα πολύ συμβολικό όνομα: “La Poderosa”;
La Poderosa; Nαι, διευθύνω αυτή την επιχείρηση, ειδικότερα ασχολούμαι με το κομμάτι του εξωτερικού. Είναι ένα ταξιδιωτικό γραφείο, τουριστικό, ειδικευμένο στις μοτοσυκλέτες, στη Harley Davidson, την πιο δυνατή, την πιο γνωστή και την πιο εμπορική στο εξωτερικό, αυτή που γενικά αρέσει πιο πολύ σαν μηχανή βόλτας. Εγώ πηγαίνω με μία από αυτές και ξεναγώ τους τουρίστες. Η μηχανή αυτή ονομάζεται “La Poderosa”, ως ένας φόρος τιμής σε εκείνη την Northon 500 με την οποία ο Τσε και ο Αλμπέρτο Γρανάδο διέσχισαν την Λατινική Αμερική…
Στη συνέχεια, η συνέντευξη πηγαίνει στο πως τα γράμματα του πατέρα του, σημάδεψαν τον τρόπο που θα έβλεπε το μέλλον.
Με τα γράμματά του στην οικογένειά μας, μας προετοίμασε για το μέλλον, μας προειδοποίησε για τη ζωή και μας έδωσε μαθήματα. Ήταν πεισμένος ότι θα μπορούσε να πεθάνει.
Α! και μια άγνωστη είδηση! Ποτέ η μητέρα μου Αλέιδα Μαρτς, δεν το έχει πει, και σήμερα εγώ θέλω να το πω, μπορώ να το αποκαλύψω μετά τόσα χρόνια. Αυτή ζήτησε από “το γέρο μου” να πάει να πολεμήσει στη Βολιβία, όταν θα το επέτρεπαν οι συνθήκες και αυτός υποσχέθηκε ότι έτσι θα γινόταν, αλλά τελικά δεν μπόρεσε να ανοίξει το δεύτερο μέτωπο που ήλπιζε να δημιουργήσει.
Ξέρω επίσης ότι είσαι διεθνιστής, όπως ο πατέρας σου …
Διεθνιστής; Ναι, ήμουν σχεδόν δύο χρόνια στην Αγκόλα, πρώτα στην Κάχαμα, μετά στη Μπενγουέλα, στο Λόμπιτο και σε άλλες πολεμικές ζώνες. Φυσικά, μάχιμος αλλά και ως Αξιωματικός Επιχειρήσεων της Στρατιωτικής Αντικατασκοπείας.
Σου αρέσει το σκάκι όπως στον Τσε;
Ήταν το αγαπημένο του άθλημα. Επειδή ήταν αυτό που έμοιαζε με τη στρατιωτική τέχνη, όπου ασκούσε τακτική και στρατηγική, την επίθεση, αντεπίθεση και τελικά την άμυνα με τα πιόνια όπως ο αξιωματικός, ο βασιλιάς , οι πύργοι, σαν να ήταν μέρος μιας μάχης με όπλα.
Δεν υπάρχουν και εκείνοι που προσπαθούν να αμαυρώσουν την ιστορία του πατέρα σου με συκοφαντίες;
Ο πατέρας μου ήταν πάνω απ όλα πολύ γενναιόδωρος και ανθρώπινος, παρά τις συκοφαντίες των εχθρών. Η καλύτερη απόδειξη γι αυτό, είναι ότι πήγε να πολεμήσει σε άλλες χώρες. Άφησε τα πάντα, την αγάπη μας, την αγάπη του λαού, για να μπορέσουν άλλα παιδιά, άλλοι νέοι και άνθρωποι, να έχουν υγεία, μόρφωση, ιατρική περίθαλψη, ανθρώπινα δικαιώματα και τελικά να ζουν καλά και να είναι ευτυχισμένοι.
Για να είσαι αυθεντικός επαναστάτης
Εμπνευσμένος από τη συζήτηση, ο Ερνέστο ξεκινά μια ιστορική αναδρομή. Θυμάται ότι, όταν τελείωσε την ιατρική ο πατέρας του, ξεκίνησε από το Μπουένος Άιρες στις 7 Ιούλιου 1953, το δεύτερο ταξίδι του στη Λατινική Αμερική.
Σε αυτή την περιοδεία, σημειώνει, ήρθε σε επαφή στη Βολιβία με τον αντίκτυπο της επανάστασης του 1952, στη Γουατεμάλα ήταν μάρτυρας της ανατροπής του Χάκομπο Άρμπενς, στην Κόστα Ρίκα, στη Γουατεμάλα και στο Μεξικό, έρχεται σε επαφή με τους επιζώντες κουβανούς επαναστάτες των γεγονότων της 26ης Ιουλίου 1953 (επίθεση στο στρατόπεδο Μονκάδα) και γνώριζει τον Φιντέλ Κάστρο. Εκεί αποφασίζει να ενταχθεί στο επαναστατικό κίνημα που ηγείται και μετά την απόβαση του Γκράνμα ξεκινά τον αγώνα στην Κούβα.
Στις 10 Δεκεμβρίου 1953, σε γράμμα του στη θεία του Μπεατρίς, από την Κόστα Ρίκα, ομολογεί ότι στη Γουατεμάλα θα τελειοποιούσε τον εαυτό του και θα κατακτούσε αυτό που χρειάζεται για να είναι ένας αυθεντικός επαναστάτης. Της λέει: “Εκτός από γιατρός, είμαι δημοσιογράφος και ρήτορας …. σε αγκαλιάζω και σε αγαπώ, ο ανιψιός σου με τη σιδερένια υγεία, το άδειο στομάχι και την ξεκάθαρη πίστη στο σοσιαλιστικό μέλλον. Chau, Chancho”.
Στις 12 Φεβρουαρίου 1954, στο τέλος άλλου γράμματος προς την Μπεατρίς, την αποχαιρετά με αυτό τον τρόπο: “Μια ατσάλινη αγκαλιά από τον προλετάριο ανιψιό σου”.
Στις 6 Ιουλίου 1956, σε γράμμα προς τους γονείς του από τη φυλακή στο Μεξικό, γράφει: «Ένας νέος κουβανός ηγέτης με κάλεσε να ενταχθώ στο ένοπλο απελευθερωτικό κίνημα της χώρας του, και φυσικά, δέχτηκα. Το μέλλον μου συνδέεται με την κουβανική επανάσταση. Ή θα θριαμβεύσω μαζί της ή θα πεθάνω εκεί. Πέρασα τη ζωή μου ψάχνοντας την αλήθεια μου μέσα στα παραπατήματα. Στον τάφο μου θα πάρω μόνο τη θλίψη ενός ανολοκλήρωτου τραγουδιού”.
Σε άλλο γράμμα, προς τη μητέρα του, γράφει: “Το επάγγελμά μου σήμερα, μοιάζει με του «σαλταδόρου», σήμερα εδώ, αύριο εκεί. Τα σημάδια είναι καλά, προμηνύουν τη νίκη. Αλλά αν κάνουν λάθος, τελικά, ακόμα και οι θεοί κάνουν λάθος. Η πορεία μου είναι ουσιαστικά μια περιπέτεια και ο αγώνας θα είναι με την πλάτη στον τοίχο, όπως στους ύμνους, μέχρι να νικήσω ή να πεθάνω…”.
Felix Savon, ο πιο νικηφόρος κουβανός πυγμάχος της ιστορίας.
“Η κυριαρχία του ρίνγκ είναι η έννοια της δέσμευσης, η έννοια των χορδών, η έννοια του χώρου, ποια είναι η θέση μου, ποια είναι η θέση σου, τι πρέπει να κάνω εγώ, τι πρέπει να κάνεις εσύ, ποια είναι η τακτική σου, ποια θέλω να ακολουθήσεις εσύ, και ποια τακτική αποφασίζω εγώ, και όποιος κάνει αυτό κερδίζει.”
Guillermo Vinent, καθηγητής του karate του Eide στο Santiago de Cuba.
Πολύ συχνά ο αθλητισμός, η λογοτεχνία και η πολιτική έχουν ανακατευτεί στην παραγωγή καλλιτεχνικών και πολιτιστικών αριστουργημάτων, πολλές φορές αυτό συνέβη στο πλαίσιο του Κέντρου και του Νότου της αμερικανικής ηπείρου, δημιουργώντας αξέχαστες σελίδες ικανές να δώσουν πίσω στον αθλητισμό την αρχική του ουσία, εκείνη την ονειρική και μαγική που βρίσκεται μέσα σε κάθε μορφή τέχνης και που στη σημερινή εποχή δυστυχώς βιάζεται μέσα στην λατρεία του χρήματος, στην εμπορευματοποίησή της. Ο πρόσφατα αποθανών Eduardo Galeano εξέφραζε τον εαυτό του με αυτό τον τρόπο σχετικά με το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1998 στη Γαλλία: «ένα άθλημα που μετατρέπεται σε πρόταση συλλογικής αλλοτρίωσης σε πλανητική κλίμακα, βασισμένης στην αντίθεση μεταξύ Βορρά και Νότου του κόσμου, μεταξύ Χωρών που εισάγουν παίκτες και άλλων που τους εξάγουν. »
Στο βιβλίο του «Ομορφιές και μιζέριες του παιχνιδιού του ποδοσφαίρου», ο Galeano αντιθέτως σκιτσάρει ένα διαφορετικό είδος ποδοσφαίρου, μέσα από ιστορίες που φέρνουν πίσω την ομορφιά του παιχνιδιού για το παιχνίδι, αρνούμενος, απορρίπτοντας το γεγονός μια τέχνη να γίνεται βιομηχανία και σχεδιάζει, παραδείγματος χάριν σελίδες όπως εκείνες που αφορούν το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1978, που παίχτηκαν στη στρατιωτική δικτατορία της Αργεντινής, όπου μέσα στις θάλασσες λίγα χιλιόμετρα μακριά από τις αθλητικές εγκαταστάσεις ρίχνονταν τα σώματα των εξαφανισμένων, των desaparecidos.
Ο Galeano ήταν ουρουγουανός, όπου το futbol είναι το εθνικό σπόρ. Στην Κούβα, σε μία από τις σημαντικότερες, αν όχι την πιο σημαντική χώρα της πρόσφατης αμερικανικής πολιτικής ιστορίας, είναι ένα άλλο άθλημα που κυριαρχεί και εμπνέει πολυάριθμα έργα, ντοκιμαντέρ, σκέψεις και προβληματισμούς μεταξύ του ρίνγκ και των δρόμων: η πυγμαχία. Και είναι ακριβώς για την κουβανική πυγμαχία που μας μιλάει το βιβλίο «Pugni e Socialismo, Γροθιές και σοσιαλισμός – Λαϊκή ιστορία του μποξ στην Κούβα, Storia popolare della boxe a Cuba», κείμενο που γράφτηκε από τους Giuni Ligabue και Chiara Gregoris, εκδόθηκε από την RedStar Press και συνοδεύεται από το «Gancho Swing», ένα docufilm αφιερωμένο στην πρακτική του μποξ στην Κούβα.
Η αθλητική δραστηριότητα στην Κούβα είναι εγγυημένη σε όλους, και είναι ελεύθερη, δωρεάν, όπως η εκπαίδευση και η υγεία, όπως στο ντοκιμαντέρ μας υπενθυμίζει ο τρεις φορές ολυμπιονίκης Felix Savon ο οποίος, με γνώμονα τις διδασκαλίες άλλων πρωταθλητών της Κούβας που προηγήθηκαν όπως ο Teofilo Stevenson και ο Alcide Sagarra, έβαλε μπροστά την αγάπη για τη χώρα του, τον λαό του και την επανάσταση στην επιτυχία και τα χρήματα που του προσφέρθηκαν επανειλημμένα από τις Ηνωμένες Πολιτείες στη διαβόητη, πρόστυχη αντι-κομμουνιστική δραστηριότητα της «αγοράς» των κουβανών πυγμάχων .
Αν είχαμε γεννηθεί στην Κούβα, όπως εξηγούν οι συγγραφείς μας, ακόμα κι αν δεν μας άρεσε η πυγμαχία, θα μπορούσαμε να μιλήσουμε γι ‘αυτή και να την συζητήσουμε με τον οποιονδήποτε. Στην πραγματικότητα, όλοι και όλες οι κάτοικοι του νησιού γνωρίζουν τις δόξες της κουβανικής πυγμαχίας, και όλες και όλοι γνωρίζουν πού να βρουν το γυμναστήριο της γειτονιάς. Το ντοκιμαντέρ των Chiara και Giuni μας κάνει να γνωρίσουμε έναν διαφορετικό κόσμο του αθλητισμού, στον οποίο αντιλαμβανόμαστε ότι δεν είμαστε συνηθισμένοι: φτιαγμένο όχι από ανταγωνισμό, χρήματα, επιθυμία για ταπείνωση και καταστροφή του αντιπάλου, αλλά πάθος, χαμόγελα και κοινότητα.
Στη χώρα μας μόνο τα τελευταία χρόνια ο κόσμος της πυγμαχίας ανακτά το χώρο του κάτω από τους προβολείς και στις καρδιές των ανθρώπων: θα προτιμούσαμε να το κάνει αυτό μέσω της γέννησης και της ανάπτυξης των λαϊκών γυμναστηρίων, παρά με τις συναντήσεις εκατομμυρίων που προβάλλονται στο ItaliaUno. Θα προτιμούσαμε «την κουβανέζικη σχολή» της πυγμαχίας από ένα ακόμη μέσο μαζικής αποσπάσεως της προσοχής που θα ήθελαν να μας προτείνουν οι ηγέτες μας της μοναδικής σκέψης, της φιλελεύθερης-καπιταλιστικής σκέψης. Στο βιβλίο και στο docufilm περιγράφεται η κοινωνική σημασία της πυγμαχίας, με την έννοια όχι της πυγμαχίας προς την κοινωνία, αλλά της κοινωνίας προς την πυγμαχία: δηλαδή μαθαίνουμε το πόσο η πυγμαχία και ο αθλητισμός εν γένει στην Κούβα είναι ένα απαραίτητο τούβλο της ατομικής και συλλογικής πορείας ζωής των κουβανών, δίπλα και εντελώς συνυφασμένο με την εκπαίδευση.
Οι αθλητές παρακολουθούνται από υπερ-εκπαιδευμένους τεχνικούς από πολύ νεαρή ηλικία, τόσο αθλητικά όσο και ψυχολογικά και σχολαστικά, κάθε δάσκαλος γνωρίζει και μελετά τόσο τα φυσικά όσο και τα σχεσιακά χαρακτηριστικά, όπως ο χαρακτήρας, η οικογενειακή και οικονομική κατάσταση κάθε αθλητή του. Επιπλέον, ο δάσκαλος ανησυχεί για την σχολική και ακαδημαϊκή του επίδοση, επειδή στην Κούβα μπορείς να έχεις όσο ταλέντο θέλεις αλλά δεν θα ανέβεις εκείνη που οι κουβανοί αποκαλούν «πυραμίδα», δηλαδή πρώτα το μονοπάτι της διδασκαλίας και στη συνέχεια της προπόνησης των κουβανών αστεριών, αν δεν έχεις αποδεκτά αποτελέσματα στο σχολείο.
Στην προσέγγιση αυτή γίνεται ορατό, στον αθλητισμό, το χέρι της κουβανικής Επανάστασης, που θέλησε να είναι η αθλητική δραστηριότητα μια διαδρομή βελτίωσης για όλα τα άτομα, το έπραξε για παράδειγμα μέσω της έννοιας της «προστασίας του αθλητή» που εκφράζεται, στην πυγμαχία, στην επιλογή της ερασιτεχνικής δραστηριότητας, κυρίως, παρά σε εκείνη την επαγγελματική. Αυτή η τελευταία στην πραγματικότητα θέτει σε κίνδυνο την υγεία των πυγμάχων σε αγώνες με εξαντλητικούς γύρους και χωρίς προστασία του κεφαλιού, και αποτελεί έκφραση του καπιταλιστικού αθλητισμού και συνδέεται αποκλειστικά με την αξία και το κέρδος.
Η «κουβανική σχολή» επικεντρώνει όλη τη διδασκαλία στην τεχνική και στην τακτική, σε ίσια και μακρά χτυπήματα, όχι στη δύναμη και το σκοπό της βλάβης του αντιπάλου. Δεν ανεβαίνει ο αθλητής στο ρινγκ μέχρι να μάθει να χτυπάει ευθεία, gancho και swing (uppercut και crochet) με μια καλή τεχνική.
Ενώ παρακολουθούμε το «Gancho Swing» αισθανόμαστε φωτισμένοι από τη διαφορετική προσέγγιση στο άθλημα που περιγράφουν οι μαθητές, οι δάσκαλοι, οι νέοι και οι παλιοί πρωταθλητές, αλλά και άνθρωποι που δεν το ασκούν αλλά το καθιστούν θέμα προβληματισμού και κουβέντας της καθημερινής ζωής. Εντυπωσιασμένοι από τις εικόνες που απεικονίζουν προπονήσεις και sparring, εικόνες που απλώνονται για να μοιραστούμε απλά πλάνα στα οποία οι αθλητές ζουν άλλες στιγμές που δεν σχετίζονται με την πυγμαχία ή μιλούν για στιγμές ζωής των «χαρακτήρων» που δεν πρωταγωνιστούν στο ρινγκ, όπως των οικογενειών των αθλητών, των οπαδών, κοινών ανθρώπων που είναι σε θέση να δώσουν μια βαθιά συμβολή στην περιγραφή αυτής της πραγματικότητας.
Σε αυτό το σημείο φαίνεται λογικό να αναρωτηθούμε γιατί στο στερέωμα του αθλητισμού γνωρίζουμε τους αμερικανούς μπασκετμπολίστες, τους ποδοσφαιριστές της Βραζιλίας, αλλά κανέναν από τους Κουβανούς πυγμάχους. Θα είναι ένα είδος αντικομουνιστικής λογοκρισίας ακόμη και στον τομέα του αθλητισμού; Ίσως επειδή είναι μέρος ενός μη επαγγελματικού κυκλώματος και επομένως λιγότερο «επιρρεπείς στο κέρδος»; Το γεγονός είναι ότι οι κουβανοί πυγμάχοι είναι εκείνοι που έχουν κερδίσει περισσότερο στον κόσμο και, τόσο για όσους γνωρίζουν ήδη τις πράξεις τους, όσο για εκείνους που αγνοούν, που βρίσκονται στο σκοτάδι, σίγουρα δεν είναι σπαταλημένος χρόνος εκείνος που προορίζεται στην ανάγνωση του «Pugni e Socialismo, Γροθιές και Σοσιαλισμός «και στην προβολή του» Gancho Swing, Άπερκατ Κροσέ «!
Φυσικά η κατάσταση στη Νικαράγουα εξομαλύνεται, αλλά η διαδικασία που ξεκίνησε με τις ημέρες του απριλίου δεν έχει τελειώσει. Τα δημοσιευμένα στοιχεία, από την άλλη πλευρά, πιστοποιούν τον αριθμό των θανάτων σε 45 και 200 τραυματιών τις ημέρες μεταξύ 18 και 30 απριλίου. Οι περισσότεροι αυτών φοιτητές. Σχεδόν όλοι οι θάνατοι αποδίδονται στις δυνάμεις δημόσιας ασφάλειας και τις ομάδες σύγκρουσης, γνωστές ως «νέοι σαντινίστας». Οι συγκρούσεις έχουν σταματήσει αλλά οι διαμαρτυρίες συνεχίζονται. Πώς τοποθετούνται αυτές οι διαμαρτυρίες στο σενάριο της περιοχής; Ποιες διεκδικήσεις διατύπωσε το κίνημα που ξεκίνησε από την διαμαρτυρία ενάντια στην συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση; Ποιο είναι το βάρος που έχουν η Εκκλησία και οι ΗΠΑ;
I comandanti invecchiano sempre male. Sulle proteste in Nicaragua.
Λατινική Αμερική, ο 21ος αιώνας και ο σοσιαλισμός“[…]Los estudiantes no quieren imágenes que simbolicen el autoritarismo. En las calles han comprendido el sentido de la vida: instantánea, frágil y absurda.”
Περίπου δύο χρόνια πριν, πολλοί παρατηρητές στην Ευρώπη και τη Νότια Αμερική, άρχισαν να παρίστανται σε μια μεταβολή της τάσης στη νοτιοαμερικανική ήπειρο, μια αναστροφή που έβλεπε μια αποδυνάμωση και έναν προοδευτικό τερματισμό των κύκλων των μεγάλων προοδευτικών κομμάτων και των σοσιαλιστικών οργανώσεων της ηπείρου.
Αυτοί οι κύκλοι άρχισαν το δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’90 με μια σειρά μαζικών κινημάτων και αγώνων, διαφοροποιημένων, αντιφατικών, αυτόνομων, με αντι-νεοφιλελεύθερη έννοια, που οδήγησαν στην εκλογή σοσιαλιστικών κομμάτων τα οποία πολύ σύντομα κατάπιαν τις πιο ανεξάρτητες τάσεις και χαρακτηρίστηκαν, έστω και με τις δικές τους εδαφικές ιδιαιτερότητες, από την κρατική παρέμβαση ως μέσο οικονομικής αναδιανομής και κοινωνικής προστασίας, από την καταπολέμηση της φτώχειας με οικονομικές πολιτικές αντιφατικές μεταξύ τους σε κάποια σημεία, από την κοινωνική δικαιοσύνη ως θεμελιώδη αξία, από την κεντρική φιγούρα του αρχηγού σωτήρα της χώρας, όλα αυτά με μια ισχυρή λατινοαμερικανική κλίση.
Το τέλος αυτής της ακολουθίας οδήγησε σε μια επακόλουθη ενίσχυση των εθνικών δεξιών, παραδείγματα μεταξύ άλλων είναι η κρίση της Βενεζουέλα, η αποτυχία της προσπάθειας δημοκρατικής μετάβασης των FARC, οι δυσκολίες του Μοράλες στη Βολιβία για την προσαρμογή των μεταρρυθμίσεών του στις πραγματικές ανάγκες των αυτόχθονων λαών, η παράνομη κατάκτηση της εξουσίας του Temer στη Βραζιλία και οι επιθέσεις εναντίον του πρώην Προέδρου Λούλα, οι φρικτές μεταρρυθμίσεις του Macrì στην Αργεντινή και το αμφιλεγόμενο αποτέλεσμα των πολιτικών εκλογών της Ονδούρα, που χαρακτηρίζονται πάντα από αδελφοκτόνους αγώνες για την εξουσία, με την εκλογή του Χουάν Ορλάντο Χερνάντεζ, Juan Orlando Hernàndez, παρά τη συνταγματική απαγόρευση μιας νέας επανεκλογής του.
Ωστόσο, δύο χρόνια αργότερα, μπορούμε να δούμε πώς αυτή η ανατροπή της τάσης είναι κάθε άλλο παρά αιφνίδια και ανώδυνη, και οι δεξιές αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην πορεία τους εξαιτίας της πολιτικής ανικανότητας, της σκληρότητας των μεταρρυθμίσεων, την έλλειψη δημοτικότητας και την ασυμβατότητα του δυτικού νεοφιλελεύθερου μοντέλου με τις τοπικές δομές και ίσως ακόμη και μια ελαφρά μείωση της πολιτικής πίεσης της αμερικανικής κυβέρνησης, που ασχολείται με άλλες περιπτώσεις, μετά την κρίση της Βενεζουέλα του 2017. Επιπλέον, η σταδιακή παρακμή των προαναφερθέντων αριστερών πραγματικοτήτων δεν σημαίνει τον τερματισμό των συγκρούσεων ή της πολιτικής συμμετοχής στην πλατεία, στον δρόμο, ή τη δυσπιστία στις σοσιαλιστικές ιδέες όπως θα μπορούσε να προβλεφθεί, αντιθέτως, σε πολλές περιπτώσεις ανοίγει το δρόμο για μια νέα συνειδητοποίηση στον πληθυσμό, είναι ένα άνοιγμα αν όχι μια προσπέλαση από αριστερά των πλατειών που πρώτα πνίγονταν από τις δυσκίνητες προοδευτικές δομές, χάρη και στην εμπειρία που ωρίμασε και αποκτήθηκε στα πρώτα είκοσι χρόνια αυτού του αιώνα. Κινήματα που γεννήθηκαν από τα κάτω, δομημένα με τρόπο πιο ρευστό και αυτόνομο από την άκαμπτη οργάνωση των κομμάτων, συχνά αυθόρμητα, φορείς αναφορών και αιτημάτων ριζοσπαστικών και φεμινιστικών γεννήθηκαν σε ολόκληρη την ήπειρο, αμφισβητώντας δεξιές και αριστερές, απαιτώντας δικαιώματα και συμμετοχή, αύξηση του εισοδήματος και των υπηρεσιών, καταπολέμηση της διαφθοράς, βελτίωση της εκπαίδευσης, καταπολέμηση της φτώχειας.
Φθάνει να σκεφτείτε, όσον αφορά την Αργεντινή, τις ωκεανικές διαδηλώσεις εναντίον του προέδρου Macrì, προς τον οποίον η συναίνεση καταρρέει και ο οποίος τις τελευταίες ημέρες έχει ανακοινώσει ακόμη μια αίτηση για υποστήριξη στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο λόγω της υποτίμησης του αργεντίνικου πέσο και των αγώνων των ντόπιων ιθαγενών Mapuche. Την επίθεση στο Κογκρέσο της Παραγουάη μετά την προσπάθεια συνταγματικής μεταρρύθμισης του προέδρου για να επιτραπεί η επανεκλογή του, τις συγκρούσεις και τις διαμαρτυρίες στην Ονδούρα λόγω παρόμοιων αιτιών για τις επαίσχυντες εκλογικές αδικίες που έχουν ήδη αφήσει 30 νεκρούς στους δρόμους, και η κατάσταση είναι κάθε άλλο παρά ειρηνευμένη. Στο Μεξικό η αυτόχθον υποψήφια Marichuy που υποστηρίζεται και από φοιτητικές συνιστώσες και διανοούμενους, η οποία θεωρείται η υποψήφια των Ζαπατίστας, προσπαθεί να καταφέρει να ανασυνθέσει τους αυτόχθονες λαούς για έναν ριζοσπαστικό μετασχηματισμό της μεξικανικής κοινωνίας. Οι κοντινές εκλογές στη Βενεζουέλα και την Κολομβία, ίσως, θα μπορέσουν να μας δώσουν και άλλες γραμμές των τάσεων σχετικά με τις κοινωνικοπολιτικές διαδικασίες που βρίσκονται σε εξέλιξη.
Μέσα σε πολλά από τα κινήματα ένα κεντρικό στοιχείο είναι η ενότητα που αντιπροσωπεύουν ορισμένοι αυτόχθονες λαοί που επικεντρώνονται σε αιτήματα για δικαιώματα και αυτονομία, καθιστώντας τους εαυτούς τους φορείς ενός πολιτιστικού φαντασιακού »αποαποικιοκρατικού», μιας απόρριψης του μοντέλου δυτικού πολιτισμού ξεκινώντας από τη γλώσσα, από τις χρήσεις, τα έθιμα, την παιδεία, την οικονομία, την πολιτική, σε μια προσπάθεια να δοθεί αξιοπρέπεια και σεβασμός στους λαούς τους, συχνά εκριζωμένους από τη γη τους, τον πολιτισμό τους, την ιστορία τους, τη γλώσσα τους.
Ενδιαφέρουσα από αυτή την άποψη είναι η εργασία της συλλογικότητας Grupo Modernidad / Colonialidad, που συγκεντρώνει διεπιστημονικούς διανοούμενους που τις τελευταίες δεκαετίες προσπαθούν να αναπτύξουν μια αποαποικιοκρατική προοπτική ξεκινώντας από τις σχέσεις εξουσίας που εδραιώνονται στην ήπειρο και που βλέπει στον ρατσισμό και την προσπάθεια επιβολής του δυτικού και ευρωκεντρικού κοινωνικο-πολιτιστικού μοντέλου τη βάση της καπιταλιστικής αναπαραγωγής στην ήπειρο. (Να σημειώσουμε μεταξύ άλλων, το έργο της Catherine Walsh σχετικά με τις «αποαποικιοκρατικές παιδαγωγικές δραστηριότητες», το οποίο έχει το πλεονέκτημα ότι δεν δίνει εύκολες απαντήσεις αλλά αναζητεί ένα νήμα οδηγό που ενώνει εγκάρσια τις διάφορες εμπειρίες σε όλη την ήπειρο που προσπαθούν να πειραματιστούν με μια διαφορετική επιστήμη της εκπαίδευσης από εκείνη την κυρίαρχη δυτική).
Ένας άλλος παράγοντας σ ‘αυτούς τους αγώνες είναι ο πρωταγωνισμός και η επέκταση των φεμινιστικών κινημάτων στην ήπειρο, που παρασύρονται από το κίνημα ni una menos, ο machismo είναι πολύ ισχυρός σε όλη τη Νότια Αμερική, σε ορισμένες αγροτικές περιοχές η κατάσταση φθάνει στο σημείο να γίνεται δραματική όσον αφορά την παράνομη εμπορία απαχθέντων ανθρώπων, γάμους και πρώιμες εγκυμοσύνες · το ποσοστό της γυναικοκτονίας εξακολουθεί να είναι πολύ υψηλό και η άμβλωση συνεχίζει να θεωρείται ως ταμπού σε μεγάλο μέρος της Λατινικής Αμερικής, καθώς και έγκλημα σχεδόν σε όλες τις εθνικές νομοθεσίες. Η Εκκλησία και η θρησκεία είναι σίγουρα οι κύριοι υπεύθυνοι για τη δυσκολία στην πολιτιστική αλλαγή με αυτή την έννοια.
Οι πρόσφατες διαμαρτυρίες στη Νικαράγουα παρουσιάζουν όλες αυτές τις ιδιαιτερότητες και τοποθετούνται σε αυτό το δυναμικό, αντιφατικό μάγμα γεννημένο μέσα σε αγώνες, αιτήματα, διαμαρτυρίες και πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές.
Πως εξελίχθηκε η διαμαρτυρία;
Στις 16 απριλίου του 2018, η κυβέρνηση ανακοίνωσε μια νέα μεταρρύθμιση του Εθνικού Ινστιτούτου κοινωνικής Ασφάλισης η οποία επιδεινώνει την κατάσταση του εργαζόμενου πληθυσμού της Νικαράγουα.
Την Τετάρτη 18 απριλίου, οι πορείες που συγκλήθηκαν αυτόνομα από φοιτητές και άλλους πολίτες, σε διαφορετικά μέρη της χώρας, πολιορκήθηκαν και δέχτηκαν απειλές από την αστυνομία. Η εθνική κατάσταση κατέστη πιο περίπλοκη, σε σημείο πολλά τηλεοπτικά μέσα να λογοκριθούν, αλλά πλέον ήταν πολύ αργά, την πέμπτη 19 απριλίου, η καταστολή εντατικοποιήθηκε και οι πρώτοι φοιτητές σκοτώθηκαν.
Ο πρώτος νεκρός ήταν ένας νεαρός που ονομάζονταν Darwin Urbina, θύμα ανταλλαγής πυροβολισμών κοντά στο Πολυτεχνείο κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων της 19 απριλίου. Σύμφωνα με την οικογένεια, επέστρεφε σπίτι μετά από μια μέρα δουλειάς στο σούπερ μάρκετ.
Η αντιπρόεδρος Murillo, σύζυγος του προέδρου Daniel Ortega, ιστορικού διοικητή του Frente Sandinista de Liberación Nacional που νίκησε τη δικτατορία του Σομόζα, δήλωσε ότι το χτύπημα είχε φύγει μέσα από την πανεπιστημιακή περίμετρο, όπου είχαν ταμπουρωθεί πολλοί φοιτητές. Εκείνη την ίδια ημέρα, η πρώτη κυρία διαβεβαίωσε ότι η κυβέρνησή της δεν είχε κρατούμενους πολίτες και ότι οι υπεύθυνοι για τη βία ήταν «ομάδες γεμάτες μίσος».
Καθώς περνούσαν οι μέρες, η πραγματικότητα διέψευσε την αντιπρόεδρο. Η οικογένεια του Urbina κατηγόρησε την αστυνομία ότι έριξε πραγματικές και όχι καουτσούκ σφαίρες. Στις 20 απριλίου, τα θύματα και οι διώξεις κατά πανεπιστημιακών φοιτητών άρχισαν να αυξάνονται. πολλοί έχουν εξαφανιστεί. Οι διαδηλώσεις διαμαρτυρίας πυροδοτήθηκαν, οι διασυνδέσεις μεταξύ των πόλεων έγιναν πιο δύσκολες, ακολουθούμενες από συγκρούσεις, οδοφράγματα, μολότοφ, ένοπλες μάχες, λεηλασίες από την πλευρά του πληθυσμού και εκείνες που ενορχηστρώθηκαν από άτομα που διείσδυσαν στο κίνημα, φιλοκυβερνητικές ένοπλες ομάδες, ειρηνικές διαδηλώσεις, το θάρρος μιας γενιάς. Αντιμέτωποι με την αύξηση της λαϊκής και διεθνούς πίεσης, η κυβέρνηση αναγκάστηκε να απελευθερώσει δεκάδες φυλακισμένους την τρίτη 24 απριλίου, οι οποίοι ανέφεραν, κατήγγειλαν ότι ξυλοκοπήθηκαν και βασανίστηκαν στα κελιά των αστυνομικών κέντρων. Οι «μικροσκοπικές ομάδες» μετατράπηκαν στον πυρήνα της γενικευμένης διαμαρτυρίας που μπόρεσε να μεταβάλει ολόκληρη την πολιτική πορεία της Νικαράγουα.
Η ροτόντα του Jean Paul Genie, κοντά στα Πανεπιστήμια, υπήρξε τόπος όπου οι νέοι ξαγρυπνούσαν σχεδόν κάθε βράδυ. Ακριβώς εδώ, οι διαδηλωτές ανέτρεψαν δύο από τα εκατοντάδες «δέντρα της ζωής» που κοσμούν το αστικό τοπίο της πρωτεύουσας: τεράστιες σιδερένιες κατασκευές που φωτίζονται από led και μιμούνται τα δέντρα και θέλουν να είναι φορείς ευημερίας, όπως είπε η Rosario Murillo, Πρώτη Κυρία της Νικαράγουα και Αντιπρόεδρος, η οποία θέλησε την κατασκευή και το στήσιμο τους. Οι νικαραγουανοί τα γνωρίζουν ως «los chayopalos» (η Murillo είναι γνωστή με το ψευδώνυμο «La Chayo«). Η πτώση τους μετατράπηκε σε εικονική φωτογραφία της εξέγερσης μιας νέας γενιάς: σε μια στιγμή, η πτώση των chayopalos συνδέθηκε, στα κοινωνικά δίκτυα, με την κατεδάφιση του αγάλματος του Σομόζα. Εκατοντάδες από αυτές τις κατασκευές κοσμούν την πρωτεύουσα της Νικαράγουα και πολλά από αυτά υπέστησαν φθορές και τώρα φέρουν τις πληγές των διαμαρτυριών. Όπου υπήρχαν πριν τα chayopalos, οι διαδηλωτές φύτευσαν αληθινά δέντρα με τα ονόματα δεκάδων νέων που σκοτώθηκαν. Η αγρυπνία έχει γίνει μιας έκφραση αρμονίας όλων των οικονομικών και κοινωνικών στρωμάτων, μιας έκφρασης που ενώνει όλα τα κοινωνικά στρώματα.
Στις 28 απριλίου, δέκα μέρες μετά την πρώτη διαμαρτυρία, δεκάδες χιλιάδες νικαραγουανών έκαναν πορεία από διαφορετικά σημεία στη Μanagua για να βρεθούν στον Καθεδρικό Ναό, την πορεία διοργάνωσε η καθολική εκκλησία.
Οι διαδηλωτές όχι μόνο έδειξαν ότι δεν φοβόταν το Κράτος αλλά του έκλεψαν και τις σημαίες του. Όλες. Και τις ανεμίζουν μαζί με τις αξίες του, ακόμη και εις βάρος των μηνυμάτων που, στις προθέσεις των καθολικών διοργανωτών, θα έπρεπε να μεταφέρει η πορεία. Τραγούδησαν τα τραγούδια της επανάστασης, γκρέμισαν chayopalos για να φυτεύσουν δένδρα, απήγγειλαν τα ποιήματα του Ernesto Cardenal [μία από τις φιγούρες σύμβολο της θεολογίας της απελευθέρωσης] και τραγούδησαν τα τραγούδια των αδελφών Mejía Godoy [τραγουδοποιών σύμβολα της Επανάστασης] αναλαμβάνοντας τα μεγάλα σαντινιστικά θέματα.
Είναι αυτό που καθιστά την κατάσταση πολύπλοκη για τον Ortega και αντιφατική στα εξωτερικά μάτια: οι αντίπαλοί του θεωρούν τους εαυτούς τους sandinistas. «Sandinistas, no orteguistas» διαφορά που, εδώ και κάποιο διάστημα, τα μέλη της νεολαίας Sandinista είχαν αρχίσει να υπογραμμίζουν. Ένα άλλο σημαντικό γεγονός, μεταξύ των πρώτων που συμμετείχαν στις διαμαρτυρίες υποστηρίζοντας τους φοιτητές της πρωτεύουσας, ήταν οι κάτοικοι του Monimbó, στην Masaya, γηγενή περιοχή, αυτόχθονων, γη των παρτιζάνων και των μαγίστρων, πρώτη πόλη που απελευθερώθηκε στη δεκαετία του 70, κοιτίδα και προπύργιο της επανάστασης των Σαντινίστας. Ήταν η πόλη όπου κατασκευάζονταν σπιτικές βόμβες, αυτοσχέδιες, που επαναχρησιμοποιήθηκαν κατά τις διαδηλώσεις στην πόλη, σημάδι της μετάδοσης των εργαλείων της εξέγερσης από γενιά σε γενιά. Και εκεί είχαμε νεκρούς στις 19 απριλίου. «Επανάσταση ή θάνατος, Θα Κερδίσουμε» έλεγε ένα πανό στην πορεία της 28ης απριλίου, κοντά στις σημαίες της Νικαράγουα και του Βατικανού. «Μπορείτε να σκοτώσετε έναν επαναστάτη, αλλά όχι την επανάσταση», έλεγε ένα άλλο. Οι πόλεις στις οποίες έχουμε τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις, όχι τυχαία, είναι εκείνες στις οποίες ιστορικά το Frente υπήρξε ισχυρότερο και από όπου η επανάσταση, πριν από σαράντα χρόνια, είχε εξαπλωθεί, ενώ ήταν ασθενέστερη αν όχι απούσα στις πόλεις παραδοσιακά πιο συντηρητικές, όπου κατοικούν περισσότερα κεφάλαια και οι άνθρωποι είναι πιο εχθρικοί στην επανάσταση.
Η αντιπρόεδρος, στη συνέχεια έκανε έκκληση για συμφιλίωση και τώρα γιορτάζει τις νεκρικές αγρυπνίες αλλά οι διαδηλωτές ζητούν την παραίτησή της και αυτή του συζύγου της, του προέδρου Ortega. Ο αρχηγός του κράτους υποστήριξε ως επί το πλείστον μια συζήτηση στην οποία τα φοιτητικά αιτήματα συνδέονται με τα αίτια, τους λόγους για τους οποίους πολέμησαν οι πρώτοι Σαντινίστας, αιτίες και λόγοι που στο τελευταίο διάστημα παραποιήθηκαν ή εν μέρει εγκαταλείφθηκαν. Η ιστορική μνήμη της επανάστασης είναι στην πραγματικότητα λιγότερο προστατευμένη από ό, τι μπορεί να πιστέψει κανείς, στο όνομα της κοινωνικής ειρήνης, αλλά παρόλα αυτά οι νέοι αποδεικνύουν ότι φυλάσσουν αυτή την ιστορική μνήμη περισσότερο από ό, τι θα μπορούσε κανείς να φανταστεί, για τις πρακτικές που εφαρμόστηκαν και την αναγνώριση ενός κοινού νήματος μεταξύ των αγώνων τους και εκείνων των γονιών και των παππούδων τους.
Στις 30 Απριλίου, στην γιορτή της Ημέρας των Εργαζομένων, ο Ortega πραγματοποίησε τη συγκέντρωσή του μπροστά σε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους σε μια πλατεία με δεκάδες σημαίες νικαραγουανές και του FSLN, σε μια επίδειξη άτονης δύναμης. Στην ομιλία του δεν αναγνώρισε καμία ευθύνη των δυνάμεων του για τη βία, αλλά ζήτησε ενός λεπτού σιωπή για τα θύματα. Όπως και στις άλλες δημόσιες παρεμβάσεις του, υποστήριξε την αξιοπρέπεια και τo δίκαιο των φοιτητικών διαμαρτυριών υπέρ των εργαζομένων, αναγνωρίζοντας την έλλειψη διαβουλεύσεων πριν από τη μεταρρύθμιση, αποφασίζοντας να την εμποδίσει, να την μπλοκάρει και να επικαλεστεί μια νέα η οποία θα μπορούσε να φέρει όλους κοντά σε συμφωνία. Για τον Ortega, οι ευθύνες των διαμαρτυριών θα έπρεπε να καταλογιστούν αλλού: ειδικότερα στον ιμπεριαλισμό των ΗΠΑ και στην διείσδυση ομάδων που χρηματοδοτήθηκαν από αυτές μέσα στις διαμαρτυρίες. Από την άλλη πλευρά, ο Ορτέγκα φοβάται ότι η Νικαράγουα θα γίνει μια άλλη Βενεζουέλα, και μόνο έτσι μπορεί να εξηγηθεί η έκρυθμη αντίδραση που είχαν τα θεσμικά όργανα μπροστά στις πρώτες ειρηνικές διαμαρτυρίες των νέων. Εδώ και πολλά χρόνια πραγματικά το FSLN αγωνίζεται ενάντια στις παρεμβολές στην εγχώρια πολιτική που ορισμένες δυτικές ΜΚΟ προσπάθησαν να επιβάλουν, αλλά θα ήταν κοντόφθαλμο να πιστεύουμε ότι όλο αυτό που συμβαίνει οφείλεται στους yankees. Οι ΗΠΑ ενδιαφέρονται σίγουρα για την ανατροπή της σημερινής κυβέρνησης της Νικαράγουα, αλλά σίγουρα δεν είναι ο μεγάλος χειραγωγός πίσω από αυτές τις διαμαρτυρίες που επικαλούνται καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και όχι άλλους θανάτους, των οποίων η ιστορία της Νικαράγουα είναι ήδη γεμάτη.
«¡Que se rinda tu madre!» »Να παραδοθεί η μάνα σου!». Είναι ένα από τα συνθήματα μάχης, το hashtag που παρέσυρε την εξέγερση, το μάντρα της. Είναι μια φράση που μετατράπηκε σε επαναστατικό τραγούδι, που αποδίδεται στον ποιητή πολεμιστή των σαντινίστας Leonel Rugama, ο οποίος την ξεστόμισε πριν πεθάνει ενώπιον του σομοζιστή στρατηγού που απαιτούσε την παράδοσή του. «¡Que se rinda tu madre!» Αυτό, μαζί με την ιστορική κραυγή «¡Que viva Νιcaragua libre!», που ήταν κάποτε και η κραυγή του Daniel Ortega. Σήμερα είναι η παράσταση της πλατείας για να τον ξεφορτωθεί. Η μνήμη της επανάστασης των Σαντινίστας που κληρονόμησε τον διοικητή ανάμεσα στους ήρωες της πατρίδας, στρέφεται σήμερα εναντίον του. Διάφορα πανό έχουν συνοδεύσει πράγματι μια διαφορετική ερμηνεία αυτών των ημερών, σαν να θέλουν να δείξουν ότι ο Ortega έχει χάσει την ισχυρή επαφή του με τους δρόμους, θεμέλιο της επιτυχίας του: Ο DANIEL ΚΑΙ Ο SOMOZA ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΙΔΙΟ ΠΡΑΓΜΑ.
Ποιος Σαντινισμός; Και ποια Εκκλησία;
Μετά που το Frente Sandinista de Liberacion Nacional, το FSLN, έχασε τις προεδρικές εκλογές του 1990, μέσα σε ένα πλαίσιο, σε μια συγκυρία πολέμου και ακραίας φτώχειας, η χώρα άρχισε να κατακερματίζεται, και οι εσωτερικές διαφορές προκάλεσαν το γεγονός πολλά ηγετικά στελέχη και διανοούμενοι που είχαν αγωνιστεί ενάντια στη δικτατορία somozista να αφήσουν το Frente, το Μέτωπο. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’90 υπήρξε ένας συνεχής αγώνας εναντίον των νεοφιλελεύθερων κυβερνήσεων, «από κάτω», όπως υποστηρίχτηκε από την πρώτη ομιλία μετά την ήττα από τον Ορτέγκα, ο οποίος μαζί με τη σύζυγό του και σημερινή αντιπρόεδρο οικειοποιήθηκαν τους συμβολισμούς των Sandinista για να δημιουργήσουν μια σταθερή εκλογική βάση σε διαφορετικούς τομείς του πληθυσμού, αποσταθεροποιώντας τις αντιπολιτεύσεις που ήταν φτωχές σε ικανότητα και πολιτικές προτάσεις. Οι κυβερνήσεις που ακολούθησαν η μια την άλλη στα νεοφιλελεύθερα είκοσι χρόνια, μεταξύ διαφθοράς και αθετήσεις υποχρεώσεων, δεν μπόρεσαν να βγάλουν τη χώρα από τη φτώχεια.
Το 2007 ο πρόεδρος του FSLN επέστρεψε στην εξουσία, ο πληθυσμός ζήτησε αλλαγή, τα σύμβολα της επανάστασης είχαν γίνει καθησυχαστικά και αντιπροσώπευαν τη δυνατότητα να πραγματοποιηθεί μια θετική αλλαγή πορείας για τη χώρα. Με το πέρασμα των χρόνων παρακολουθήσαμε μια εξέλιξη στα πολιτικά ζητήματα. Η Rosario Murillo με τον Ορτέγκα γίνεται φορέας ενός λόγου ειρήνης, αγάπης και αλληλεγγύης (προωθώντας συνθήματα όπως «στην ευλογία, την ευημερία και τη νίκη» ή «χριστιανική πατρίδα, αλληλέγγυα και σοσιαλιστική»). Μια προοδευτική αλλαγή στα περιεχόμενα που, κατά την εποχή εκείνη, θεωρούνται σύμβολα μιας νέας πορείας sandinista.
Γι ‘αυτό, πρώτα απ’ όλα, είναι σημαντικό να διευκρινιστεί ότι οι νικαραγουανοί δεν αγωνίζονται αυτή την στιγμή ενάντια στο κόμμα των Σαντινίστας που κάποτε επέβαλε την παρουσία της Νικαράγουα στην παγκόσμια πολιτική σκηνή, και ούτε πολεμά ενάντια σε εκείνη την Juventud, την Νεολαία των Σαντινίστας, που οργάνωσε μια από τις πιο επιτυχημένες εκστρατείες αλφαβητισμού στη σύγχρονη ιστορία, την Cruzada de Alfabetización Heroes y Màrtires por la Liberación de Νicaragua: ένα μεγάλο μαζικό κίνημα στο οποίο συμμετείχαν χιλιάδες νικαραγουανοί όλων των κοινωνικών τάξεων, μαζί με χιλιάδες εκπαιδευτικούς που έστειλε η Κούβα και χιλιάδες διεθνείς που συνεργάστηκαν (εκτιμάται ότι οι συμμετέχοντες ήταν 60.000). Οι εθελοντές έφθασαν στις πιο απομακρυσμένες γωνιές της χώρας για να διδάξουν την ανάγνωση και τη γραφή, σε ένα χρόνο ο δείκτης αναλφαβητισμού πέρασε από το περισσότερο του 50% που ήταν σε 12%. Μετά από 16 χρόνια καπιταλιστικών και νεοφιλελεύθερων κυβερνήσεων, ο αναλφαβητισμός αυξήθηκε και πάλι στο 36,9%, το 2006, ενθαρρύνοντας την εφαρμογή του προγράμματος “Yo si puedo” που σχεδιάστηκε από την Κούβα για την προώθηση της ανάγνωσης και της γραφής σε μαζικό επίπεδο. Στις διαμαρτυρίες, υπάρχει αντιθέτως μια βαθιά συνεύρεση με τον χριστιανισμό, που ενώνεται σε στοιχεία μυστικισμού και λαογραφίας και σε βαθιά σοσιαλιστικά και επαναστατικά ιδεώδη που συνδυάζονται αρμονικά στην Κεντρική Αμερική. Όλα αυτά φαίνονται αντιφατικά και δύσκολα διαβάζονται στα δυτικά μάτια και ιδιαίτερα στα ιταλικά, δεδομένης της χρονικής εξουσίας που απολαμβάνει η Εκκλησία στην επικράτειά μας και το ότι είναι, εκ των πραγμάτων, ο αντίπαλος σε διάφορους αγώνες. Ωστόσο, πρέπει να θεωρήσουμε ότι ο αποικισμός και η διάδοση του ευαγγελίου στην Κεντρική Αμερική υπήρξαν τόσο ισχυροί ώστε τα χαρακτηριστικά του χριστιανισμού να είναι έντονα ριζωμένα σε πολιτιστικό επίπεδο (αν και στη Νικαράγουα ίσως ξεκινά να παρουσιάζεται μια αργή αλλαγή μεταξύ των νέων). Η Θεολογία της Απελευθέρωσης διαπότιζε την σαντινιστική επανάσταση, στις κυβερνήσεις της εισήλθαν σαν υπουργοί οι ιησουίτες Fernando και Ernesto Cardenal, και ο θρησκευόμενος Miguel d’Escoto ως καγκελάριος. Ήταν οι ηγέτες της «λαϊκής Εκκλησίας», που υποστήριζε την επανάσταση και την υπόθεση των φτωχών ενάντια στα συντηρητικά σχέδια της πλειοψηφίας του κλήρου, εναντίον μιας πολύ παραδοσιακής επισκοπής και εναντίον του ίδιου του Βατικανού. Ένα μείγμα που συγκρούστηκε με τη συντηρητική κλίση Woijtila. Όλοι θυμούνται την αγανάκτηση του Πάπα για το τεράστιο πανό που τον υποδέχτηκε στο αεροδρόμιο κατά την επίσκεψή του στη χώρα το 1983, το οποίο του απευθύνονταν με τα λόγια: «Bienvenido a la Nicaragua libre gracias a Dios ya la revolución» και αυτό εξηγεί άριστα αυτή την συνεύρεση της θρησκείας και της επανάστασης. Αγανακτισμένος, ο Juan Pablo II άρπαξε την πρώτη ευκαιρία που του παρουσιάστηκε, για να κατακρίνει δημοσίως τον Ernesto Cardenal. Εκείνη η περίφημη φωτογραφία έκανε τον γύρο του κόσμου, με τον Πάπα βγαίνοντας από το αεροπλάνο να υψώνει το δάχτυλό του και απαιτώντας από τον Cardenal να εγκαταλείψει την πολιτική, ενώ ο ιησουίτης κάρφωνε το γόνατο στο έδαφος, έβγαζε τον μπερέ, τον κοίταζε με κάτι μεταξύ χαμόγελου και έκπληξης, ενώ ανέχονταν στωικά την επίπληξη.
Στην πλατεία μπροστά από την κύρια πόρτα του σύγχρονου καθεδρικού ναού, στο τέλος της πορείας της 28ης απριλίου, ο βοηθός επίσκοπος της Μανάγκουα, Silvio Báez, υποστηρικτής του Πάπα Φραγκίσκου, χαιρετίστηκε όπως κανένα άλλο άτομο σε αυτές τις εξεγέρσεις. Ο Báez έχει μετατραπεί σε σύμβολο και εκπρόσωπος μιας εκκλησίας που επικρίνει το καθεστώς Ortega. Ήταν ο πρώτος που καταδίκασε την καταστολή της αστυνομίας και υπερασπίστηκε τους φοιτητές, ενώ η πρώτη κυρία και αντιπρόεδρος τους κατηγορούσε ότι είναι «μικροσκοπικές» ομάδες στην υπηρεσία των συμφερόντων που αποσταθεροποιούν την κυβέρνηση. Με τον Báez, η καθολική εκκλησία της Νικαράγουα έχει μετατραπεί σε μοναδικό εγγυητή αυτής της συγκεχυμένης διαδικασίας, χάρη στην αποφασιστικότητα του προκαθήμενου να συνοδεύει τους φοιτητές.
Πριν από αυτή την καταστολή, η Εκκλησία είχε διατηρήσει μια «σχετική ουδετερότητα με το καθεστώς», σύμφωνα με τον κοινωνιολόγο Óscar René Vargas. Παρότι τις τελευταίες εβδομάδες, οι επίσκοποι, με επικεφαλής τον Monsignor Silvio Báez, τοποθετήθηκαν υπερασπιζόμενοι τους φοιτητές που σφαγιάστηκαν από τις δυνάμεις σύγκρουσης της κυβέρνησης και αποδέχθηκαν την πρόσκληση να είναι εγγυητές του εθνικού διαλόγου που κάλεσε ο Ortega, διατήρησε η Εκκλησία μια σχέση που από κάθε άποψη σέβεται την κυβέρνηση και αυτό οδηγεί στο να υποθέσουμε ότι υπάρχει ένα ρήγμα μέσα στους κληρικούς μεταξύ φιλοκυβερνητικών επισκόπων και επισκόπων εναντίον της κυβέρνησης.
Η Εκκλησία έχει συγκαλέσει σε ένα τραπέζι εθνικού διαλόγου που θα μπορούσε να χρησιμεύσει και σαν οξυγόνο για τον Ortega: με το πλήθος στις πλατείες και στους δρόμους να απαιτεί την απομάκρυνση του, ένα τραπέζι διαλόγου θα επιτρέψει στην κυβέρνηση να αναδιοργανωθεί, να ψυγχράνει τις διαδηλώσεις στους δρόμους και να δείξει ανοίγματα. Ας θυμηθούμε πάντοτε ότι μιλάμε για την Εκκλησία της Ρώμης, ένα θεσμό που έχει κάθε συμφέρον να συγκεντρώσει περισσότερη δύναμη, εξουσία και συναίνεση στη Νικαράγουα για να νομιμοποιήσει τις αποστολές της (μια χώρα στην οποία υπάρχουν όλα τα διαφορετικά χριστιανικά ρεύματα και είναι πολυάριθμα, και εκείνο το καθολικό, ειδικά σε ορισμένες περιοχές, απέχει πολύ από το να είναι το ισχυρότερο), εκμεταλλευόμενη και εξομαλύνοντας τις διαμαρτυρίες με αντιδραστική έννοια. Από την άλλη πλευρά, αυτή η πιθανότητα διαλόγου, έχει ήδη ανακοινώσει με ελαφρύτητα η Εκκλησία, δεν είναι αιώνια.
Η ανάπτυξη της Nicaragua
Ο ερχομός του Daniel Ortega στην εξουσία συνέπεσε με την αποκορύφωση της πετρελαϊκής χάριτος του Hugo Chávez στη Βενεζουέλα. Η σημασία της συνεργασίας με την Βενεζουέλα, μέσω πιστώσεων που σχετίζονται με το πετρέλαιο, τις εξαγωγές, τις επενδύσεις σε σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής, μεταξύ άλλων, έφτασαν να αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 13,7% του ΑΕΠ. Η συμφωνία συνεργασίας έφερε περισσότερα από τέσσερα χιλιάδες εκατομμύρια δολαρίων σε αυτά τα 11 χρόνια της κυβέρνησης του Frente. Επιπλέον, η Βενεζουέλα μετατράπηκε στον δεύτερο σημαντικότερο προορισμό για τις εξαγωγές της Νικαράγουα.
Τα γεμάτα κρατικά ταμεία επέτρεψαν στην κυβέρνηση τη χρηματοδότηση κοινωνικών προγραμμάτων, να αγοράσει μέσα μαζικής ενημέρωσης και να διατηρήσει τα οφέλη για τους εργοδότες μέσα από επιδοτήσεις και απαλλαγές. Έχουν δημοσιοποιήσει και είναι δωρεάν για όλους οι τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης. Το εθνικό νόμισμα ενισχύθηκε. Η Νικαράγουα υποστήριξε και έδωσε ώθηση στο εμπόριο και την ασφάλεια, είχε το προνόμιο μιας αξιοσημείωτης αύξηση του τουρισμού που οφείλεται, μεταξύ άλλων, στα 26 φυσικά καταφύγια που δημιουργήθηκαν από την Σαντινιστική Επανάσταση,
χάρη στην επανάσταση πρώτα και στις πολιτικές του κόμματος του Ortega, στη συνέχεια, η Νικαράγουα έχει γίνει η ασφαλέστερη χώρα της Κεντρικής Αμερικής, δεν υπάρχουν οι ομάδες οργανωμένου εγκλήματος που δραστηριοποιούνται αντιθέτως απροκατάληπτα σε όλα σχεδόν τα άλλα γειτονικά κράτη. Παρ ‘όλα αυτά, εδώ και δύο χρόνια, η νικαραγουανή οικονομία άρχισε να καταγράφει αντικρουόμενα σημάδια: πάνω απ’ όλα την μείωση των πωλήσεων αυτοκινήτων, σπιτιών και της κατανάλωσης γενικότερα. Η έλλειψη χρημάτων και η είσοδος στο ΔΝΤ με τα τελεσίγραφα έχει, επίσης, αναγκάσει την κυβέρνηση να λάβει μέτρα λιτότητας για να σώσει τον κρατικό προϋπολογισμό.
Παρ ‘όλα αυτά υπάρχουν πολλά άλλα στοιχεία που συνέβαλαν στη διατήρηση της σταθερότητας στη χώρα. Παρά τις εμπορικές συμφωνίες με την Κίνα και παρά τη συζήτηση στο αμερικανικό Κογκρέσο του Nica Act – με τον οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να εμποδίσουν οποιοδήποτε δάνειο στην κυβέρνηση του Ορτέγκα από διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και μια εξεταστική επιτροπή να παρακολουθεί τις βελτιώσεις στη «δημοκρατία» του κράτους της Νικαράγουα – η επίθεση από τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι λιγότερο ισχυρή αυτή τη στιγμή.
Οι φοιτητές, η αυτονομία
Οι φοιτητές σε όλα τα πανεπιστήμια του δυτικού τμήματος της χώρας έδειξαν με τις διαμαρτυρίες τους, ότι δεν αποδέχονται καμία καταστολή. Ήταν από το 2009 που δεν υπήρχαν ισχυρές διαδηλώσεις στη Νικαράγουα, και ήδη τότε το Frente φαινόταν να είναι στα πρόθυρα της πτώσης αλλά άντεξε. Στις ημέρες του απριλίου, διάφορες κινήσεις διαμαρτυρίας εξαπλώθηκαν σαν τις κηλίδες της λεοπάρδαλης με τους διαδηλωτές που έβγαιναν στους δρόμους ανά πάσα στιγμή, οποιαδήποτε ώρα της ημέρας. Οι ηγέτες του κόμματος δεν πίστευαν ότι οι γενιές των millennials θα μπορούσαν να χτίσουν τσιμεντένια οχυρώματα οπλισμένοι με χειροποίητα ολμοβόλα, τα οποία ήταν πάντα το προτιμώμενο εργαλείο των νικαραγουανών εξεγέρσεων, μαζί με τους πολίτες που τους στήριζαν φέρνοντας τρόφιμα, φάρμακα, τους περιέθαλπταν τoυς μετέδιδαν τις δικές τους εμπειρίες σε μια πραγματική κατάσταση αντιεξουσίας. Οι σπουδαστές ζήτησαν χρόνο να επιλέξουν τους αντιπροσώπους τους αλλά, πάνω απ ‘όλα, να καθορίσουν τι συμβαίνει ανάμεσα στις τάξεις τους. Η ένταση αυξάνεται και η αναζήτηση της οργάνωσης είναι ισχυρή σε εθνικό επίπεδο.
Απ’ όταν οι διαμαρτυρίες κατά της κυβέρνησης, που ονομάστηκε «καθεστώς» από τους διαδηλωτές, επανεμφανίστηκαν στις 18 του περασμένου απριλίου, οι φοιτητές μετατράπηκαν σε πρωταγωνιστές μιας ιστορίας της οποίας τώρα θα πρέπει να προσπαθήσουν να κρατήσουν τα γκέμια. Χωρίς στρατηγικές, χωρίς ατζέντα, χωρίς οργάνωση οποιουδήποτε είδους, έχουν αποκτήσει μια υπευθυνότητα, μια ευθύνη και μια ισχύ χάρη στις σχέσεις δύναμης που ήταν σε θέση να χτίσουν δρόμο προς δρόμο. Πρόκειται για μια γενιά που ανατίναξε αυθόρμητα όλους τους φόβους, όλες τις λογοκρισίες και τις απαγορεύσεις, όλη την καταπίεση και την καταστολή που συσσωρεύτηκε κατά τη διάρκεια δεκαετιών ελέγχου από όλους τους κρατικούς μηχανισμούς. Κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει αυτή την έκρηξη. Τώρα που έχουν εισέλθει με ένα τεντωμένο πόδι σε αυτή την ιστορική διαδικασία, η ελπίδα είναι ότι οι φοιτητές θα δώσουν μια ανθεκτική μορφή στην αυτοσχέδια εξέγερση. Σίγουρα υπάρχουν δυσκολίες, κόπωση, απειρία, υπάρχει ο φόβος γι αυτούς που θα διεισδύσουν, υπάρχει ο φόβος γι αυτούς που θα θελήσουν να τους εκμεταλλευτούν, που πιθανότατα ήδη ξεκίνησαν να το κάνουν. Πέρασαν περισσότερες από δύο εβδομάδες και δεν υπάρχει ακόμα μια σαφής ηγεσία, leadership.
Σήμερα ισχυρίζονται ότι πολεμούν εναντίον μιας οικογένειας που χρησιμοποιεί το παρελθόν της για δική της ευκολία με λόγια που, εκτός από το να πείσουν τους πολίτες σχετικά με μια ειρήνη συμφιλιωτική, καθιστούν εμφανείς τις αυταρχικές πολιτικές που λογοκρίνουν κάθε είδος διαφορετικού λόγου. Τον απρίλιο του 2018, οι αντιφάσεις στη Νικαράγουα εξερράγησαν. Οι αυθαίρετες αποφάσεις του προέδρου Ortega και της αντιπροέδρου Murillo εξασφάλισαν οι φοιτητές να κατέβουν στους δρόμους και να βαδίσουν ειρηνικά ενάντια σε αυτά τα λάθη. Οι αρχές από την πλευρά τους απάντησαν με μια σκληρή γροθιά στον φοιτητικό πληθυσμό ζυγίζοντας πως θα επιλύσουν γρήγορα τα πράγματα χωρίς να σκεφτούν την απίστευτη ταχύτητα της διάδοσης πληροφοριών μέσω των κοινωνικών δικτύων, τα οποία έδωσαν τη δυνατότητα τα νέα και η ηχώ τους να επιτύχουν μια απίστευτη έκταση. Αυτοί οι νέοι που κατέβηκαν στους δρόμους και τις πλατείες, έφηβοι ή νεαροί εργαζόμενοι, πανεπιστημιακοί φοιτητές, είναι μια γενιά που δεν έχει βιώσει ούτε την επανάσταση ούτε τον εμφύλιο πόλεμο, η πρώτη που έχει μια σημαντική επαφή με τον κόσμο της Δύσης και της Λατινικής Αμερικής χάρη σε μια μεγαλύτερη κίνηση ανθρώπων που εισέρχονται και βγαίνουν από τη χώρα. Το Πολυτεχνείο μετατράπηκε σε γενικό επιτελείο των φοιτητών. Μέχρι πριν από περίπου δέκα μέρες ήταν ένας αναβρασμός ανθρώπων που έφερναν τρόφιμα και φάρμακα για να βοηθήσουν τους φοιτητές που ήταν ταμπουρωμένοι στο πανεπιστήμιο. Αν και παραμένει ακόμη κατειλημμένο, τώρα οι αριθμοί προοδευτικά και φυσιολογικά μειώθηκαν. Σε αυτό, ένα μεγάλο έργο τομαλοποίησης της διαμαρτυρίας πραγματοποιήθηκε από την Εκκλησία, η οποία με την παρέμβαση της έχει πράγματι ρίξει νερό στην πυρκαγιά, υποσχόμενη συμμετοχή στους φοιτητές και τους παροτρύνει να βρουν πιο «δημοκρατικές» μορφές, με τρόπο ώστε να εκτονώσει τις συγκρούσεις που γνωρίζουμε πολύ καλά .
Οι άνθρωποι κοιτάζονται στα μάτια και δίδουν, ίσως χωρίς να το γνωρίζουν, μορφή σε ένα κίνημα το οποίο με αυτόνομες πρακτικές ζητά μεγαλύτερη ελευθερία, τη δυνατότητα να επιλέξει το δικό του μέλλον, περισσότερο εισόδημα, εκπαίδευση και έλεγχο της ζωής τους, και το θέλει για όλες και όλους, για όλο τον λαό της Νικαράγουα με ένα κοινό νήμα με τα αιτήματα της πρώτης επανάστασης των Σαντινίστας, μια επανάσταση που ήταν πραγματικά μαζική και ευρέως διαδεδομένη. Πολύ σημαντική σε πολιτιστικό επίπεδο, είναι η έννοια της Πατρίδας που φέρει και σε αυτά τα μέρη διάφορες αμφιθυμίες – ασάφειες: η χώρα αποτελείται από ένα μείγμα πολιτισμών, εθίμων, ιθαγενών ομάδων, και δεν είναι καθόλου ομοιογενής, αλλά η πατρίδα εδώ φαίνεται ακριβώς ως μια κοινότητα που βρίσκεται σε μάχη, μια πατρίδα που απελευθερώθηκε, και ελευθέρωσε όλη τη επικράτεια δεκαετίες πριν, και ως εκ τούτου θέλει να επιστρέψει να είναι ελεύθερη ξεκινώντας από τις διαφορές, «το ένα τρίτο του πληθυσμού έζησε κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, γνωρίζουμε ήδη πώς γίνεται [η επανάσταση]» λένε οι διαδηλωτές.
Ένας άλλος χαρακτήρας που δένει το νέο κύμα διαμαρτυριών στην επανάσταση Sandinista είναι ο ηγετικός ρόλος των γυναικών. Ακριβώς αυτές οι τελευταίες, σε αυτές τις ημέρες του αγώνα, έχουν γίνει πρωταγωνίστριες και οι διαδηλώσεις έχουν γίνει μια πλατφόρμα που επεκτάθηκε και για τα φεμινιστικά κινήματα και τα θέματα φύλου. Η Νικαράγουα απολαμβάνει έναν σημαντικό νόμο κατά της βίας εναντίον των γυναικών, ένα πραγματικό παράδειγμα για την περιοχή, αλλά απέχει πολύ από το να έχει αφήσει πίσω μια έντονα πατριαρχική και machista κουλτούρα, αν και αυτή η νοοτροπία αλλάζει μεταξύ των νέων, χάρη και στο ακούραστο έργο των κολεκτίβων γυναικών που είναι παρούσες σε όλη την επικράτεια. Τα κινήματα απαιτούν την πλήρη εφαρμογή του νόμου 779 και την παύση της βίας. Ο αριθμός των γυναικοκτονιών και των καταχρήσεων είναι στην πραγματικότητα πολύ υψηλός, και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές μια έφηβη παρθένα εξακολουθεί να θεωρείται ιδιοκτησία, αλλά πρωτίστως πιθανή πηγή εισοδήματος, καθώς και μια κοπέλα που βρίσκεται στην καλύτερη στιγμή να αποκτήσει παιδιά. Οι φεμινίστριες έπαιξαν σημαντικό ρόλο στις στιγμές της αντιπαράθεσης, καθώς και στην οργάνωση και τη φροντίδα, καλύπτοντας θεμελιώδεις ρόλους στις ιεραρχίες του κινήματος. Το να είναι μαζί και να σχετίζονται, να δημιουργούν κοινότητα, να ανταλλάσσουν γνώσεις, ιδέες, διηγήσεις, όνειρα σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι νέοι θα ήθελαν να είναι ο κόσμος είναι θεμελιώδεις στιγμές των αγώνων που υποκειμενοποιούν τους επαναστάτες και δίνουν νόημα και μορφή, ερέθισμα για να έρθουν σε επαφή και κίνηση και να δοκιμάσουν πράγματα καινούργια που δεν τα έκαναν ποτέ νωρίτερα, από τη φροντίδα μιας πληγής μέχρι το να μιλήσουν στη συνέλευση ή να ετοιμάσουν μια μολότοφ.
“Aquí no hay líderes”. Αυτή η έλλειψη ηγεσίας είναι, προς το παρόν, η κύρια δύναμη αυτού του κινήματος, αλλά και η μεγαλύτερη αδυναμία του. Εξευγενίζει το κίνημα των φοιτητών και μέσα σε αυτή την στιγμή κατά την οποίαν δεν ξέρεις ποιον να εμπιστευτείς είναι η εγγύηση ότι κανείς δεν βρίσκεται πίσω από τις ταραχές για να αποκτήσει εξουσία. Αλλά εμποδίζει τη δημιουργία μιας απαραίτητης πολιτικής ατζέντας. Και είναι εδώ που ξεκινούν οι διαιρέσεις.
Το βράδυ της 26ης απριλίου, τρεις φοιτητές ανακοίνωσαν στην τηλεόραση τη γέννηση του Κινήματος 19 Απριλίου, Movimento 19 di Aprile, εκπροσωπώντας όλους τους σπουδαστές ανακοινώνοντας ότι αποδέχονταν την πρόσκληση στο τραπέζι του διαλόγου που συγκάλεσε η Εκκλησία, υπό την προϋπόθεση ότι θα διασφαλιστεί ότι δεν θα υπάρξουν διώξεις ούτε φυσικές ούτε ακαδημαϊκές κατά των συμμετεχόντων φοιτητών. Λίγα λεπτά αργότερα, οι εκπρόσωποι των καταληψιών του πολυτεχνείου αντιθέτως διέψευσαν τη νομιμότητα των αυτοαποκαλούμενων «ηγετών». Φοιτητές διαφόρων πανεπιστημίων κατηγόρησαν την κυβέρνηση ότι έχει «διεισδύσει» στο κίνημα και υπάρχει πάντα το φόβητρο πιθανών χειρισμών, χειραγώγησης, από πλευράς των ηνωμένων Πολιτειών που μπορούν να ωθήσουν προς μια κατεύθυνση ή την άλλη. Από τότε, όλοι υποπτεύονται όλους. Φαίνεται ότι οι ημέρες του Upoli [Universidad Politecnica de Nicaragua] έρχονται προς το τέλος τους και πως οι φοιτητές εισέρχονται, ψηλαφιστά, σε ένα άλλο στάδιο.
Από το UCA (Universidad CentroAmericana) για παράδειγμα, ενώ γεννιόταν το Movimento 19 de Abril, άλλοι φοιτητές συμμετέχοντες στις πορείες, αλλά που βρίσκονται έξω από το campus του Upoli, δημιούργησαν ένα άλλο κίνημα που ονόμασαν » Ένωση των Πανεπιστημιακών της Νικαράγουα» – «l’Associazione di Universitari del Nicaragua”, μαζί με φοιτητές άλλων πανεπιστημίων, υποστηρίζοντας τον μονσινιόρ Silvio Báez. Ο επίσκοπος φαίνεται να είναι αυτός που έχει επί του παρόντος πραγματικό διάλογο με τους φοιτητές, προεδρεύει της τράπεζας διαλόγου και επομένως μπορεί να καθορίσει ολόκληρη τη διαδικασία.
Ωστόσο, οι κύριες φωνές των φοιτητών έχουν ήδη στείλει τον κατάλογο των αιτημάτων απαραίτητων για τον διάλογο: την έξοδο από την σκηνή του Ορτέγκα, την παραίτηση των ηγεσιών αστυνομίας και στρατού, μια διεθνή επιτροπή της Αλήθειας που να διερευνήσει την καταστολή και τις εκλογικές μεταρρυθμίσεις που απαγορεύουν τις επανεκλογές. Αυτό, για αρχή. «Γνωρίζουμε ότι δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις για τον διάλογο, αλλά θέλουμε να δώσουμε ώθηση, να σπρώξουμε, έτσι ώστε να μην υπάρχουν αμφιβολίες για το στόχο μας» λένε οι ανακοινώσεις των φοιτητών. Αυτό που ξεκίνησε ως διαμαρτυρία για τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος μετατράπηκε σε αυτόνομο και αντι-συστημικό νεανικό κίνημα, με την φιλοδοξία να είναι ηγετικός παράγοντας-πρωταγωνιστής σε όλες τις σφαίρες και όλους τους τομείς της χώρας.
Αλλά δεν υπάρχουν μόνο οι φοιτητές. Το Ανώτερο Συμβούλιο Ιδιωτικών Επιχειρήσεων, COSEP, Consiglio Superiore dell’Impresa Privata, είναι το ισοδύναμο της ιταλικής confindustria, της ένωσης βιομηχάνων. Αντιπροσωπεύει τα μεγαλύτερα κεφάλαια της χώρας που υποστήριξαν την κυβέρνηση Ortega. Οι μεγάλοι επιχειρηματίες της Νικαράγουα στήριξαν πράγματι την κυβέρνηση με αντάλλαγμα φορολογικά οφέλη και συμβάσεις με το κράτος. Αυτός ο καυτός απρίλιος άνοιξε τα μάτια στους πολίτες για πολλά πράγματα, ακόμη και για το ρόλο του, διάφορα πανό απαιτούσαν μια σαφέστερη στάση εκ μέρους του Cosep, ενώ άλλα χαρακτήριζαν ξεκάθαρα την κακή πίστη και τον προφανή οπορτουνισμό του.
Το Cosep κάλεσε μια πορεία την περασμένη δευτέρα [7η Μαΐου] για τη στήριξη της ειρήνης. Μετατράπηκε σε μια από τις πιο πολυάριθμες διαμαρτυρίες από τις ημέρες της επανάστασης των Σαντινίστας. Αλλά ύστερα από τόσα χρόνια αυτού που οι ηγέτες των φοιτητών σήμερα θεωρούν πλέον μια συνενοχή του επιχειρηματικού κόσμου με τον Ortega, οι υποψίες δεν έχουν διαλυθεί. Κατά τη διάρκεια της πορείας, κάποιος σήκωσε ένα άλλο πανό: ΟΙ ΝΕΚΡΟΙ ΔΕΝ ΚΑΝΟΥΝ ΔΙΑΛΟΓΟ. Ένα άλλο θέμα των ημερών αυτών. Οι νεκροί, δεκάδες περιττοί θάνατοι, έχουν καταστεί ο κύριος ενοποιητικός παράγοντας των διαδηλωτών. Στην ρίζα, το κύριο θέμα της εξέγερσης. Το τεράστιο λάθος του ζευγαριού Ortega-Murillo.
Για να πάμε που;
Ο πρόεδρος χτίζει τον λόγο του προς την εθνική και διεθνή κοινή γνώμη, παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως θύμα της συνωμοσίας που χρηματοδοτείται, όπως λέει, από αμερικανικές οργανώσεις που επιθυμούν να αποσταθεροποιήσουν την κυβέρνηση. Οργανώσεων των οποίων, σε αυτό το χαοτικό και ποικίλο τοπίο, η παρουσία είναι βέβαιη (οι τελευταίες πιο παρεμβατικές δηλώσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες δεν κάνουν άλλο από να το επιβεβαιώνουν).
Είναι δύσκολο να απαντηθεί το ερώτημα που ζητείται από τον κόσμο: τι πραγματικά συμβαίνει στη Νικαράγουα; Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ότι η κυβέρνηση διακήρυξε, στις 16 απριλίου, μια αντι-κοινωνική μεταρρύθμιση, η οποία ανακλήθηκε στις 22 απριλίου για να δημιουργήσει μια υποτιθέμενη σταθεροποίηση στη χώρα, ούτε ότι άφησε να καεί ένα από τα σημαντικότερα φυσικά καταφύγια της Κεντρικής Αμερικής, αυτό της Indio Maiz, με το να μην δεχτεί ξένες ενισχύσεις και βοήθειες, που τις θεώρησαν ως ευκαιρίες για να παρέμβουν στην εσωτερική πολιτική της χώρας όπως στο παρελθόν. Υπάρχουν διάφορα προβλήματα, όπως η αύξηση των τιμών της βενζίνης και της ηλεκτρικής ενέργειας, η δυνατότητα καλύτερων συνθηκών σπουδών για τους φοιτητές, ο φόβος που προκαλεί μια αστυνομία που ασκεί βία κατά του πληθυσμού ανά πάσα στιγμή του χρόνου, λόγω του υψηλού επιπέδου διαφθοράς.
Θα δούμε πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση, μέσα σε αυτό το μπερδεμένο σκηνικό, μεταξύ της αγνότητας των νέων, του προστατευτισμού της κυβέρνησης, της αμφιλεγόμενης στάσης της εκκλησίας, του αμερικανικού φαντάσματος που παρακολουθεί από τη θάλασσα και ποιος ξέρει από πόσες άλλες πλευρές.
Η σημερινή κατάσταση αναμονής, εκ πρώτης όψεως, αποδυναμώνει τους σπουδαστές και ενισχύει την κυβέρνηση, από την άλλη πλευρά δεν έχει ακόμη καθοριστεί μια ημερομηνία έναρξης των εργασιών της τράπεζας διαπραγματεύσεων, αλλά, αν και είναι αναγκαία μια ανασύνθεση στο κερματισμένο κίνημα, κατά βάθος η βιασύνη είναι ένας κακός σύμβουλος. Αν και το κύμα του πρωταγωνισμού και ο ενθουσιασμός των ημερών αυτών οδήγησαν τους νέους να πιστεύουν ότι είναι ήδη κοντά στην επιτυχία, με την ταχύτητα και σε μερικές περιπτώσεις τον ερασιτεχνισμό τυπική της κοινωνικής επικοινωνίας γνωρίζουμε ότι οι διαδικασίες αυτές είναι μακρές, σύνθετες και με διακυμάνσεις, όμως σίγουρα αυτό που βλέπουμε είναι η αρχή ενός σημαντικού γεγονότος που το μέλλον θα μας πει ποια κατεύθυνση θα πάρει.
Potrebbe interessarti
Ahi! Nicaragua, piccola Nicaragua
Riprendiamo questo contributo di Raúl Zibechi, giornalista militante e studioso dei movimenti sociali dell’America Latina, sulle grandi manifestazioni che stanno attraversando il Nicaragua in
Nicaragua, la frenata di Ortega sulle riforme non ricompone la frattura dopo i tumulti e i 25 morti nel Paese
Il Governo del Nicaragua ha deciso di fare un passo indietro (almeno per ora) e ritirare la riforma strutturale del sistema previdenziale avallata
17 settembre 1980: giustiziato il dittatore Anastasio Somoza Debayle
Da meno di un anno Anastasio Somoza Debayle, ultimo della cosiddetta “dinastia dei Somoza”, è esiliato in Paraguay, dopo che la vittoria del Frente sandinista
Συχνά αυτό που παραδίδεται στη μνήμη ως το τέλος μιας περίπτωσης είναι μια πνευματική κατασκευή, μια έννοια. Η πραγματικότητα μοιάζει περισσότερο με μια διαδικασία παρά μια συλλογή γεγονότων. Δύσκολο, σχεδόν αυθαίρετο να καθορίσουμε την αρχή και το τέλος. Θα ήταν ίσως πιο σωστό να μιλάμε για άνοδο και πτώση, εκδήλωση και εξάντληση. Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι στα γεγονότα που χτίζουν την ιστορία των ανθρώπων θα ήταν δύσκολο να προσανατολιστούμε χωρίς να ορίζουμε συντεταγμένες. Χωρίς μια ιδέα για το τέλος και την αρχή, είναι αδύνατο να εφαρμοστούν οι ηθικές έννοιες. Συχνά το Τέλος είναι υποδειγματικό.
Ας πάρουμε την περίπτωση του Ερνέστο Γκεβάρα στη Βολιβία. Ο Τσε και οι δικοί του, ο ανταρτοπόλεμος. Η σύλληψη. Η δολοφονία. Το τραγικό τέλος, που καθορίζει την ανάδυση της χριστολογικής εικόνας. Όλοι συμφωνούμε ότι το τέλος του Τσε είναι η αρχή του θρύλου του. Αυτή η δυναμική – τέλος που είναι επίσης αρχή σε ένα άλλο επίπεδο – είναι γνωστή σε εμάς, την αντιλαμβανόμαστε ως προφανή, είναι σχεδόν κοινός τόπος.
Αλλά στην ιστορία του Ερνέστο Γκεβάρα και των δικών του υπάρχει κάτι συγκεκριμένο, ζωντανό, που ξεφεύγει από το θάνατο, εκείνη η έννοια που θεωρούμε πως είναι ένα γεγονός και αυτό για εμάς είναι το κατεξοχήν τέλος. Κάτι, ή καλύτερα, κάποιος: Pombo, Benigno, Urbano.
Ονόματα μάχης, κουβανοί διεθνιστές αντάρτες. Διέσχισαν ένα γεγονός που κατέληξε στην ιστορία ως ένα τέλος. Επέζησαν για να συναντήσουν άλλα γεγονότα παρόμοιου σημαδιού. Στην περίπτωση του Pombo, ο αγώνας στην Αγκόλα εναντίον των πορτογάλων αποικιοκρατών και των ρατσιστών της Νότιας Αφρικής, ο αγώνας στη Νικαράγουα μαζί με τους Sandinistas.
Ο Pombo είναι σήμερα στο κατώφλι των εβδομήντα ετών, και στη χώρα του είναι ένας ήρωας.
Ο Harry Antonio Villegas Tamayo γεννήθηκε σε μια φτωχή αγροτική οικογένεια αφροκουβανών. Από την ηλικία των δεκατεσσάρων ετών ασκεί δραστηριότητες εναντίον της δικτατορίας του Fulgencio Batista. Στα δεκαοκτώ του χρόνια καταφτάνει στον ανταρτοπόλεμο στη Sierra Maestra, αλλά ο Τσε τον στέλνει πίσω στις πεδιάδες επειδή τα όπλα με τα οποία παρουσιάστηκε είναι μικρού διαμετρήματος και δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τον στρατό με αυτά. Μετά από λίγο καιρό, ο Χάρι επιστρέφει με τα σωστά όπλα.
Η καριέρα του σαν αντάρτης αρχίζει εδώ. Σε μια πρόσφατη συνέντευξη δηλώνει:
«ο αντάρτικος πόλεμος είναι μια από τις πιο πολύπλοκες και δύσκολες μορφές Επαναστατικού Πολέμου. Απαιτεί μεγάλη ικανότητα για θυσίες και μεγάλη αντοχή. Υπάρχει μια στιγμή που απαιτείται από εσένα να παραιτηθείς από όλες τις αστικές ανέσεις. Σε μετατρέπει σε ένα ορεινό ζώο, και αυτό απαιτεί πολύ βαθιές πεποιθήσεις. Για το λόγο αυτό ο Τσε έλεγε ότι ο ανταρτοπόλεμος επιτρέπει να φτάσεις στο υψηλότερο επίπεδο του ανθρώπινου είδους.»
Στην ίδια συνέντευξη καταλαβαίνουμε καλύτερα τα κίνητρα που τον οδήγησαν σε αυτή την επιλογή. Έναν πνευματικό σχηματισμό, το άνοιγμα μιας προοπτικής για τον κόσμο: όλα τα πράγματα που σε έναν κουβανό αγρότη, εκείνη την εποχή, ήταν αποκλεισμένα. Και εξακολουθούν να αποκλείονται από τους αγρότες πολλών χωρών του πλανήτη ακόμη και σήμερα. Παράθυρα στο πιθανό, στη δυνατότητα, η οποία δεν πρέπει απαραίτητα να είναι ταυτόσημη με την ήδη υπάρχουσα. Πρωτογενείς ανάγκες, όπως το ψωμί, το νερό και ο ρουχισμός.
Μετά την κατάληψη της εξουσίας, ο Che έγινε υπουργός βιομηχανίας και επιφυλάσσει σημαντικά καθήκοντα στον Villegas. Αλλά τώρα πλέον και οι δύο έχουν μετατραπεί σε ζώα του βουνού, που η πεποίθηση και η πίστη σε ένα ιδανικό μετατρέπουν σε παραδείγματα ανθρωπιάς για την ανθρωπότητα. Προς τα μέσα της δεκαετίας γίνεται αισθητή η έκκληση του διεθνιστικού αγώνα. Ο Villegas θα ήθελε να φτάσει στο βόρειο τμήμα της Αργεντινής, όπου γίνεται προσπάθεια να ανάψει μια επαναστατική φωτιά, αλλά το χρώμα του δέρματός του θα τον εμπόδιζε πάρα πολύ. Χρώμα που όμως τον καθιστά ιδανικό για τον ανταρτοπόλεμο στο Κονγκό. Αλλά η αποστολή στην τεράστια χώρα της Κεντρικής Αφρικής είναι όλα παρά μια επιτυχία. Το κίνημα των Simba, εμπνευσμένο από τον μαρξισμό, πρέπει να αντιμετωπίσει εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς. Βρετανούς και νοτιοαφρικανούς μισθοφόρους, εκτοπισμένους κουβανούς αντικαστρικούς: η αποστολή του Che στοχεύεται από ενέδρες, συστηματικά οι επικοινωνίες κατασκοπεύονται ή εκτρέπονται, αποκόπτονται οι γραμμές ανεφοδιασμού. Ο Villegas αγωνίζεται με αξία, πάντα στο πλευρό του Τσε. Είναι εδώ που κερδίζει το όνομα της μάχης, Pombo («λέμφος» στη Σουαχίλη). Μετά από επτά μήνες χωρίς σημαντικές επιτυχίες, ο Τσε πείθεται να εγκαταλείψει το πεδίο της μάχης από τους άνδρες του και από δύο απεσταλμένους του Φιντέλ Κάστρο.
Τα κίνητρα που ωθούν έναν μαχητή όπως ο Pombo μπερδεύονται συχνά, από μια εποχή που φοράει τα γυαλιά του προσωπικού κέρδους με κάθε κόστος, με μια μορφή φανατισμού. Η κατηγορία, με πιο προσεκτική ματιά, περιλαμβάνει όλα αυτά που ταιριάζουν άσχημα με ένα όραμα για τον κόσμο όπως το δικό μας. Αλλά ανάμεσα στον «φανατισμό» του Pombo και των δικών του και σε αυτό που αναδύεται πάνω σε μια βάση ταυτότητας, πολιτιστική, που επανεφευρίσκει ή εφευρίσκει στο σύνολο τους όρια, «παραδόσεις» και σύνορα υπάρχει μια ηθική άβυσσος. Ο Pombo είναι διεθνιστής μαχητής. Στα λόγια του: «αλληλεγγύη δεν είναι να διανέμεις αυτό που περισσεύει, αλλά να μοιράζεσαι αυτό που έχεις».
Οι αντίλαλοι από μια εποχή που αγωνίζονταν για το ανθρώπινο είδος, για όλους τους ανθρώπους, που αναζητούσε στον αγνό χρόνο της εξέγερσης, για να τα πούμε μαζί με τον Jean-Paul Sartre, την υλοποίηση του ανθρώπου στον άνθρωπο.
Μετά το τελευταίο κεφάλαιο, η Βολιβία. Είναι το 1967. Η φάλαγγα των ανταρτών του Guevara μετρά περίπου πενήντα άντρες. Το ELN (Ejército de Liberación Nacional de Bolivia, Εθνικός Απελευθερωτικός Στρατός της Βολιβίας) είναι καλά εξοπλισμένο και αρχικά επιτυγχάνει καλά αποτελέσματα κατά των βολιβιανών δυνάμεων. Το έδαφος του αγώνα είναι εκείνο το δύσκολο και ορεινό τοπίο της περιοχής Camiri. Ωστόσο, τον Σεπτέμβριο ο βολιβιανός στρατός καταφέρνει ένα πολύ σκληρό πλήγμα. Εξολοθρεύει δύο ομάδες ανταρτών, σκοτώνοντας έναν από τους αρχηγούς.
Ένας αγρότης δείχνει στον Στρατό τον τόπο όπου οι αντάρτες θα διασχίσουν τον ποταμό Guapay. Ένα μέρος της επαναστατικής φάλαγγας αναγκάζεται να πολεμήσει. Αργότερα, ο Τσε περικυκλώνεται, τραυματίζεται και αιχμαλωτίζεται. Μετά θα τον σκοτώσουν με την ησυχία τους. Θα ακρωτηριάσουν το σώμα, θα το θάψουν με μεγάλη μυστικότητα.
Για εκείνους που διέφυγαν από την περικύκλωση, πρώτα η απόδραση στη Χιλή ( καθοριστικός για τον επαναπατρισμό στην Κούβα ήταν ο Σαλβαδόρ Αλλιέντε, φίλος του Τσε από πολλά χρόνια) και στη συνέχεια – στην περίπτωση του Pombo – ξανά ο αγώνας, στην Αγκόλα, στη Νικαράγουα.
Ο Pombo παραμένει πιστός στο μάθημα που έμαθε στη Σιέρα, όπου γνώρισε τον Τσε και τη δυνατότητα προσωπικής και συλλογικής χειραφέτησης, πλέον πολλά χρόνια πριν.
Όταν το ιδανικό για το οποίο πολεμάς είναι σωστό, να γίνεις ένα ορεινό ζώο είναι ένας παράδοξος τρόπος να επιτύχεις την υψηλότερη ανθρωπιά.
Articolo uscito sul mensile GQ – edizione italiana, novembre 2010
Ο αργεντίνος αντάρτης , ήρωας της κουβανικής Επανάστασης, βρήκε το θάνατο μέσα στα βολιβιανά βουνά ακριβώς πενήντα χρόνια πριν. Ας ξαναζήσουμε μαζί τςι τελευταίες μέρες του
“Οι ήρωες είναι όλοι τους όμορφοι και νέοι”
Francesco Guccini, La Locomotiva
Ernesto Guevara De La Serna, αποκαλούμενος “Che”. Ένας άνδρας που σημάδεψε στην ιστορία του Χίλια Εννιακόσια ακολουθώντας ένα ιδανικό το οποίο σύμφωνα με αυτόν ήταν σε θέση να ελευθερώσει την ανθρωπότητα από την φτώχεια και την ταλαιπωρία, τα βάσανα: τον κομουνισμό. Και όπως αυτός, πολλοί άλλου πίστεψαν και άλλοι πολλοί ακόμη πιστεύουν σε αυτόν. Στις προσδοκίες του, δεδομένης της κεντρικής της θέσης στο γεωγραφικό πλαίσιο της Νότιας Αμερικής, η Βολιβία θα εξυπηρετούσε τέλεια σαν πυρήνας της πιθανής ηπειρωτικής επανάστασης . Αλλά λάθη τακτικής και απροσδόκητα διαφορετικού τύπου δεν επέτρεψαν να ευοδωθεί αυτό το σχέδιο , Ma errori tattici e imprevisti di diverso tipo non permisero di portare avanti questo progetto.
Στη συνέχεια θα μιλήσουμε για γεγονότα που έλαβαν χώρα στη περιοχή της Vallegrande ανάμεσα στις 8 και στις 10 oκτωβρίου 1967: ακριβώς πενήντα χρόνια νωρίτερα.
Quebrada del Churo
Βουνά στην επαρχία της Vallegrande, διαμέρισμα της Santa Cruz, κοντά στο χωριό της La Higuera. Στη μέση από αυτά, η χαράδρα del Churo.
Κατά μήκος αυτού του μονοπατιού μέσα απ’ τα βουνά, οι αντάρτες που οδηγούσε ο Che έδωσαν μια μάχη με τους βολιβιανούς στρατιώτες: είναι η Quebrada del Churo
Ένα στη μέση του βουνού. Εδώ οι αντάρτες που οδηγούσε ο Ernesto Guevara, ο οποίος σε αυτή την περίπτωση είχε πάρει το όνομα μάχης “Ramón”, προχωρούσαν με κατεύθυνση τον βορά, προς την πόλη που δίνει το όνομα της στην επαρχία όπου έλαβε χώρα αυτή η ιστορία, Vallegrande. Προσπαθούσαν να ξεφύγουν από την ενέδρα που τους είχε στήσει ο βολιβιανός στρατός, εκπαιδευμένος μήνες πριν από απεσταλμένους της Cia για την περίσταση. Μα συνελήφθησαν ή σκοτώθηκαν όλοι.
Μετά από μια μάχη σχεδόν δυο ωρών, όπου από τους 17 μαχητές στις γραμμές των ανταρτών το μεγαλύτερο μέρος σκοτώνεται ή καταφέρνει να διαφύγει, ο Che και άλλοι δυο σύντροφοι του αναγκάζονται να βγουν από την quebrada del Churo και να καταφύγουν σε ένα ξέφωτο. Εδώ συλλαμβάνονται από τον βολιβιανό στρατό.
Πριν ένα χρόνο περίπου, με προτροπή των αγροτών που ζουν στην περιοχή, χτίστηκε εδώ μια μικρή πλατεία στη μνήμη του γεγονότος.
La Higuera
Μετά μια ώρα περίπου ο στρατός με τους αιχμαλώτους έφτασαν στο χωριό που βρίσκονταν εκεί κοντά της La Higuera. Οι αντάρτες που οδηγούνταν από τον Che είχαν ήδη περάσει από εκεί μια μέρα πριν, για να συνεχίσουν προς την quebrada del Churo.
Είσοδος του χωριού της La Higuera.
Ένα πραγματικά μικρό κατοικημένο κέντρο: κατοικούν 16 οικογένειες, μα εκείνη την εποχή που γίνονταν τα γεγονότα για τα οποία μιλούμε ζούσαν 50.
Ο Che και οι άλλοι δυο αντάρτες φυλακίστηκαν στο σχολείο του χωριού. Μετά από μιαν ημέρα από την La Paz φθάνει μια διαταγή από τον τότε πρόεδρο της χώρας René Barrientos: οι τρεις πρέπει να θανατωθούν. Είναι η 9 οκτωβρίου 1967.
Σήμερα το παλιό σχολείο είναι ένα μουσείο όπου διηγούνται για όλη την επιχείρηση του Che, γεμάτο αφιερώματα στον αργεντίνο αντάρτη.
Το Δημοτικό Μουσείο “La Higuera”. Κάποτε ήταν το σχολείο του χωριού, κι εδώ φυλακίστηκε ο Che με τους άλλους δυο συντρόφους μαζί του.
Κοντά στο μουσείο υπάρχει η κύρια της La Higuera.Κυριαρχεί η σκηνή, κυρίως, το μεγάλη προτομή του Che.
PΚεντρική πλατεία της. Στο βάθος, η προτομή του Τσε
η προτομή του Τσε στην La Higuera. “Το παράδειγμα σου φωτίζει τη νέα ημέρα” είναι γραμμένο εδώ κάτω.
Άλλος ενδιαφέρον τόπος που βρίσκεται στην La Higuera είναι το Σπίτι του Τηλεγραφητή, ήταν κάποτε το μέρος απ’ όπου στέλνονταν και όπου έφταναν τα τηλεγραφήματα σε αυτό το χωριό. Σήμερα πλέον δεν υπάρχει τηλεγραφητής στην La Higuera. Τα κτίρια του Οίκου αποκτήθηκαν από έναν γάλλο φωτογράφο, τον Juan Lebras, 13 χρόνια πριν, ο οποίος έφτιαξε εκεί ένα ξενώνα.
Είσοδος Casa del Telegrafista.
Vallegrande
Το σώμα του Guevara και εκείνα των δυο συντρόφων του ακόμη ζεστά μεταφέρονται στην Vallegrande, πρωτεύουσα της επαρχίας του διαμερίσματος τηςi Santa Cruz που φέρει το ίδιο όνομα. Η κυβέρνηση έχει την πρόθεση να τους εκθέσει σε δημόσια θέα για να δείξει στον κόσμο πως η επανάσταση απέτυχε, κι έτσι θα γίνει στις 10 οκτωβρίου 1967.
Η Vallegrande βρίσκεται περίπου 5 ώρες με το αυτοκίνητο από την Santa Cruz de la Sierra, πρωτεύουσα του διαμερίσματος της Santa Cruz και οικονομικό κέντρο της Bolivia. Είναι ένα τακτοποιημένο χωριουδάκι, με σαφή αποικιακή οργάνωση.
Το πιο σημαντικό νοσοκομείο, το Señor de Malta, φιλοξένησε το σώμα του Che μέσα στο πλυντήριο όπου γίνονταν η μπουγάδα. Αυτή τη στιγμή το νοσοκομείο βρίσκεται κανονικά σε λειτουργία.
Eξωτερική όψη του νοσοκομείου Señor de Malta.
Το πτώμα του Guevara καθαρίστηκε πριν το εμφανίσουν πιθανότατα για να είναι ξεκάθαρο πως πρόκειται περί αυτού, του πιστού συντρόφου του Fidel Castro, που σκοτώθηκε από τον βολιβιανό στρατό. Αυτή η δομή δεν έχει άλλη λειτουργία σήμερα παρά μόνον τουριστική.
Πλυντήριο “Ernesto Guevara”.
Το σώμα του Τσε ήταν ξαπλωμένο στο ντους μέσα σε αυτό το κτίριο για την δημόσια έκθεση. Ένα πλήθος ανθρώπων στήθηκε στην ουρά για να τον δει, φωτογράφοι απ’ όλο τον κόσμο ήρθαν σε αυτόν εδώ τον τόπο για να τον αποθανατίσουν.
Το σώμα του Che εκτίθεται από τους βολιβιανούς στρατιωτικούς στην Vallegrande. (Foto: Presencia, 12/10/67)
Η κυβέρνηση αποφάσισε στη συνέχεια να θάψει τα σώματα, μα δίχως να αποκαλύψει ακριβώς το που. Τα χέρια του Τσε αντιθέτως κόπηκαν και στάλθηκαν στην La Pazγια την οριστική ταυτοποίηση, αν και ελάχιστες ήταν οι αμφιβολίες για το γεγονός πως ο άνδρας που βρίσκονταν ξαπλωμένος στο πλυντήριο της Vallegrande μπορούσε να είναι άλλος από τον ήρωα της κουβανικής επανάστασης. Ζητήθηκαν τα δακτυλικά αποτυπώματα από την Αργεντινή, η οποία αποφάσισε να συνεργαστεί με τους βολιβιανούς σε αυτό το θέμα, παραδίδοντας τους εκείνα που είχε ο στρατός της,consegnando quelle in possesso del suo esercito.
Μια υπόθεση, εκείνη της ανεύρεσης του πτώματος του Τσε και των φίλων του, για την οποίαν θα μιλήσουμε σε λίγο, όταν θα σας μεταφέρουμε στον τόπο όπου έγινε αυτό.
Άλλος τόπος μεγάλου ενδιαφέροντος στην πρωτεύουσα της επαρχίας είναι το μαυσωλείο που είναι αφιερωμένο σε άλλους αντάρτες που για έναν ή για άλλον λόγο χωρίστηκαν από τον Τσε και έχασαν τη ζωή τους στην μάχη. Το μαυσωλείο στήθηκε στον τόπο όπου, το 1997, βρέθηκαν τα σώματα, που σήμερα είναι θαμμένα μαζί με εκείνο του Che στο μαυσωλείο της Σάντα Κλάρα στην Κούβα αφιερωμένο στον αργεντινό επαναστάτη, mausoleo di Santa Clara a Cuba dedicato al rivoluzionario argentino.
Εσωτερικό του μαυσωλείου “Fosa de guerrilleros”
Στη Vallegrande δημιουργήθηκε επίσης ένα πολιτιστικό κέντρο προς τιμή του Che και των συντρόφων του στον ανταρτοπόλεμο.
Στα δεξιά, είσοδος του μουσείου αφιερωμένου στον Τσε. Στα δεξιά, το μανιφέστο του προγράμματος, “Evo Cumple”, που πιστοποιεί την κρατική χρηματοδότηση: απεικονίζεται ο παρόν Πρόεδρος της Bolivia, Evo Morales.
Μέσα σε αυτό το σύμπλεγμα δυο είναι οι σημαντικές δομές : το μουσείο το αφιερωμένο στην εξεγερτική περιπέτεια και το μαυσωλείο που οικοδομήθηκε στο ίδιο σημείο όπου βρέθηκαν τα σώματα του Τσε και των άλλων συντρόφων του. SΥπάρχουν και άλλες αίθουσες, που αυτή την στιγμή είναι κενές όμως.
Εσωτερικό του μουσείου. Υπάρχουν τραπέζια με φωτογραφίες από το αντάρτικο και διάφορες άλλες φωτογραφίες. Η στρατιωτική στολή που φαίνεται στο κέντρο είναι μια αναπαραγωγή εκείνης του Τσε. Στην άλλη θήκη είναι παρούσα μια αναπαραγωγή του Ημερολογίου που έγραφε ο Γκεβάρα στην διάρκεια του αντάρτικου.
Το πτώμα του Ernesto Guevara βρέθηκε στο μικρό αεροδρόμιο της Vallegrande μαζί με εκείνα άλλων έξι συντρόφων του τον ιούνιο του 1997. Οι έρευνες ξεκίνησαν όταν ένας από τους στρατηγούς του βολιβιανού στρατού που πήρε μέρος στην αποστολή που κατάφερε να σβήσει την αντάρτικη προσπάθεια έκανε αποκαλύψεις σε έναν βιογράφο του Τσε τον Jon Lee Anderson. Οπότε αιτήθηκε στην βολιβιανή κυβέρνηση (που τότε οδηγούνταν από τον φιλοαμερικανό Gonzalo Sanchez de Lozada) να εξουσιοδοτήσει τις ανασκαφές για να βρεθεί το σώμα. Ο Che και οι σύντροφοι του τελικά βρέθηκαν ακριβώς κάτω από εκείνη την πίστα, και μαζί με αυτόν και τα σώματα άλλων ανταρτών.
Από το σώμα έλειπαν τα χέρια, le mani, που μέσα από μια διαδρομή πολύ πλάγια έφτασαν τελικά στην κουβανική κυβέρνηση, che attraverso un percorso molto tortuoso sono infine giunte al governo cubano, που τα έλαβε πίσω χάρη σε κάποιους βολιβιανούς αξιωματικούς.
Σήμερα αποφασίστηκε να μετακινηθεί η πίστα προσγείωσης για να φτιαχτεί, στο ίδιο σημείο, ένα μαυσωλείο το οποίο να θυμίζει την εύρεση.
Πρώην πίστα προσγείωσης της Vallegrande, σήμερα τόπος όπου στήθηκε στο μαυσωλείο που θυμίζει την εύρεση του σώματος του Τσε.
Mαυσωλείο προς τιμήν του Ernesto “Che Guevara” που ανεγέρθη στον τόπο όπου βρέθηκε το πτώμα. Στην είσοδο υπάρχουν δυο πινακίδες προς τιμή του: μια από την κουβανική κυβέρνηση και μια από την πρώην πρόεδρο της αργεντινής Cristina de Kirchner.
Εσωτερικά του μαυσωλείου. Περιέχει: επιτύμβιους αφιερωμένους στον Guevara και στους άλλους συντρόφους που βρέθηκαν μαζί του, ένα μωσαϊκό που αντιπροσωπεύει όλους τους εκπροσώπους του αντάρτικου και μια συλλογή ιστορικών φωτογραφιών.
Ακριβώς στο σημείο όπου βρέθηκαν τα σώματα, έχουν τοποθετηθεί αυτές οι επιτύμβιες στήλες. Κάτω αριστερά, η αφιερωμένη στον Che.
Στήλη προς τιμήν του Ernesto Guevara de la Serna λεγομένου “Che”, που βρίσκεται στο ίδιο σημείο όπου βρέθηκε το πτώμα του.
