Ο Dilovan μόλις έκλεισε τα είκοσι χρόνια και κατάγεται από το Kobane. Έχασε την αδελφή του στη μάχη και μπήκε στις YPG. Για να την αντικαταστήσει, για να την εκδικηθεί, έχει μικρή σημασία. Στη Συρία δεν μιλούν για αυτά τα πράγματα: το σημαντικό είναι να πολεμάς. Ο ίδιος κάθεται επάνω σε μια Santa Barbara με ρουκέτες RPG, πολυβόλα, βόμβες και πυρομαχικά, στο πίσω μέρος ενός pick up ξεχειλίζει μαχητές, προηγείται αυτού ένα άλλο όπου ταξιδεύουν μόνο κορίτσια. Όταν μια αραβική οικογένεια – ένας άντρας, μια γυναίκα και ένα παιδί – διασχίζουν το δρόμο, χωρίς να χαιρετίσουν το κομβόι, ο Dilovan αναφωνεί με σκωπτικό γέλιο: «Ceté!.» «Ληστές, κακοποιοί » είναι η έκφραση που οι YPG χρησιμοποιούν για να υποδηλώσουν το ισλαμικό κράτος (IS). Η πόλη στην οποία εισέρχεται ονομάζεται Τελ Αμπιάντ στα αραβικά, Gre Spi στην κουρδική γλώσσα. Βρίσκεται στα σύνορα με την Τουρκία, στα μισά του δρόμου μεταξύ Serekaniye και Κομπάνι, ήταν μέρος ενός ενιαίου πολεοδομικού οθωμανικού συγκροτήματος με αυτό που, με τα σύνορα του Sykes-Pikot, έγινε η σημερινή τουρκική πόλη της Agcakalé, από την άλλη πλευρά του συρματοπλέγματος.
Ο Rashid ήρθε από το δυτικό Ιράν για να αγωνιστεί με τις YPG. «Η πλειοψηφία των κατοίκων της Gre Spi υποστηρίζει το Daesh – λέει ωμά – αλλά είναι άμαχοι. Απλά πρέπει να κρατάμε τα μάτια μας ανοιχτά. » Από τα τουρκικά σύνορα φτάνουν πυροβολισμοί με πολυβόλα. «Ο τουρκικός στρατός μας πυροβολεί δύο ή τρεις ριπές κάθε δέκα έως δεκαπέντε λεπτά», εξηγεί ο Maxsun, 18 χρονών, ένας φρουρός στην οροφή ενός παρατηρητηρίου, «η Τουρκία δεν έχει χωνέψει την παρουσία μας εδώ» (και μετά την εισβολή στην Jarablus, η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη). Ο Maxsun υπερασπίστηκε την Τελ Αμπιάντ στην διάρκεια της επίθεσης του ισλαμικού κράτους στις 27 τον περασμένο Φεβρουάριο, οργανωμένη σύμφωνα με τις YPG, απευθείας από την Τουρκία. «Ήρθαν 300 όλοι μαζί από εκεί,» υποδεικνύοντας τα οδοφράγματα που χωρίζουν την πόλη από το Agcakalé: «Είχαν εκτοξευτήρες ρουκετών, πολυβόλα. έρχονταν με τα πόδια. » Την ίδια στιγμή, άλλοι πολιτοφύλακες έφτασαν στις θέσεις των Asaysh, των φρουρών της επανάστασης που υπερασπίζονται τα νότια σύνορα της πόλης, από την Raqqa, φορώντας ψεύτικες στολές YPG. «Ο Ερντογάν έχει χρησιμοποιήσει τους ληστές ελπίζοντας πως η Gre Spi θα πέσει, αλλά η Gre Spi άντεξε, δεν έπεσε », καταλήγει ο Maxsun, χαμογελώντας περήφανα.
Οι μάχες μαίνονταν για μια ημέρα σε όλη την πόλη. Οι πολιτοφύλακες προσέγγισαν στα σπίτια των ανθρώπων που θεωρούνταν «πως συνεργάζονται» με τις YPG και τους αποκεφάλισαν στη μέση του δρόμου, πριν με την σειρά τους αποδεκατιστούν από συντρόφους. Περικυκλωμένοι μέσα σε ένα κτίριο, οι επιζώντες σκοτώθηκαν από βομβαρδισμούς των ΗΠΑ, και οι YPG εξέθεσαν τα σώματά τους στο δρόμο ως προειδοποίηση. Ένα τοπικό αγόρι αρνείται ότι η πλειοψηφία των κατοίκων είναι συμπαθούσα του Daesh: «Οι μισοί μπορούν να έχουν αυτή την νοοτροπία. Αλλά είναι αλήθεια ότι η στάση του αραβικού πληθυσμού εδώ ήταν πολύ αρνητική κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης. » Σχετικά με το Qamishlo, το Κομπάνι [Αΐν αλ-Αράμπ] ή την Serekaniye, η διαφορά είναι προφανής. Τα οχήματα των YPG ελέγχονται με καχυποψία από το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, και όταν ο Serhat, ανένταχτος της τουρκικής αριστεράς που κατέληξε να αγωνίζεται με τους Rashid και Dilovan, πρέπει να απευθυνθεί σε ένα γιατρό, οι καλυμμένες με βέλο γραμματείς τον υποδέχονται στο ιατρείο, αυτόν και τους συντρόφους του, υψώνοντας απροκάλυπτα τα μάτια στον ουρανό – όπως θα μπορούσαν να είχαν κάνει οι ομόλογες τους γερμανίδες το 1945,στην είσοδο ενός ρώσου στρατιώτη.
Η Τελ Αμπιάντ είναι ελεύθερη από τον Ιούνιο του 2015, χάρη σε μια ταυτόχρονη προέλαση των YPG από την Αΐν αλ-Αράμπ, το Κομπάνι δηλαδή, και την Serekaniye που υποστηρίζονταν, για πρώτη φορά, συστηματικά από την αεροπορία των ηνωμένων πολιτειών. «Προχωρήσαμε μαζί με δύο διαφορετικούς σχηματισμούς του Ελεύθερου Συριακού Στρατού εχθρικών προς το Daesh, έναν από την ανατολή και έναν από τη δύση», λέει ένας σύντροφος ευρωπαίος βετεράνος της επιχείρησης. «Συναντήσαμε μια ισχυρή αντίσταση στο δίκτυο των χωριών γύρω από την πόλη, αλλά αυτή η τελευταία έπεσε σε πέντε ημέρες.» » όλοι οιι εχθροί κατέφυγαν στην Τουρκία», θυμάται ο Dilgesh, που ήρθε από την Ayn Issa. » Οι τούρκοι στρατιωτικοί άνοιξαν τις πόρτες τους για τους Agcakalé». Η περιοχή του Τελ Αμπιάντ είναι πολιτικά ευαίσθητη. Βρίσκεται στο κέντρο του μίγματος ταυτότητας της Rojava, η πλειοψηφία του πληθυσμού της είναι αραβική, αλλά υπάρχουν σημαντικές κουρδικές μειονότητες, τουρκομάνων και αρμενίων. Το φθινόπωρο του 2015 άρχισαν να κυκλοφορούν φήμες για «εθνοκάθαρση» που θα πραγματοποιούνταν από τις YPG, με αναγκαστικές εκκενώσεις των αράβων πολιτών και πυρπόλησης των σπιτιών τους. Αρχικά ήταν οι ομάδες σαλαφιστών Jaish αλ-Ισλάμ και Ahrar αλ-Σαμ που διέδιδαν αυτές τις κατηγορίες, αλλά στη συνέχεια υιοθετήθηκαν από τη Διεθνή Αμνηστία, τον περασμένο οκτώβριο.
Η διαμάχη οδήγησε σε προσωρινή ρήξη ανάμεσα στις YPG και την αραβική ομάδα Thuwaar al-Raqqa ( «Οι επαναστάτες της Raqqa»), η οποία είχε αγωνιστεί μαζί τους για την κατάκτηση του Τελ Αμπιάντ. «Θυμάμαι αυτούς τους ανθρώπους», λέει ο ευρωπαίος σύντροφος, «έχω μιλήσει μαζί τους, και θυμάμαι ότι, όταν μου μιλούσαν, σκεφτόμουν: και αυτοί, αν και τώρα αγωνίζονται μαζί μας, δεν είναι παρά χυδαίοι ληστές ». Μόλις μπήκαν στο Τελ Αμπιάντ, διηγείται, οι πολιτοφύλακες Thuwaar αλ-Raqqa επιδόθηκαν σε εκβιασμούς και βιαιότητες στον πληθυσμό. «Χρειάστηκε να τους απειλήσουμε, και άρχισαν να λεν σχετικά με την ιστορία της εθνοκάθαρσης. Γνωρίζουμε ότι αυτές οι ομάδες FSA είναι όλες συνδεδεμένες με την Τουρκία, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Δεν χρειάζονταν πολύ μυαλό για να καταλάβουμε από πού έρχονταν ο προπαγανδιστικός ελιγμός «. Η Thuwaar αλ-Raqqa έφτασε στο σημείο να δώσει ένα τελεσίγραφο προς τις YPG. «Μας είπαν ότι μέσα σε 24 ώρες έπρεπε να εγκαταλείψουμε την πόλη. Μέσα όμως σε λίγες ώρες προχωρήσαμε εμείς σε μια επιχείρηση αστραπή, και αναγκάστηκαν να φύγουν αυτοί, χωρίς αιματοχυσία. »
Οι κατηγορίες για εθνοκάθαρση μπόρεσαν να βρουν ζωογόνο δύναμη στην εντύπωση που παρέχει η δημογραφική κατάσταση στα νότια του Τελ Αμπιάντ η οποία, όπως και σε άλλα μέρη της Συρίας, είναι αφοπλιστική: για δεκάδες χιλιόμετρα τα χωριά είναι ακατοίκητα, εγκαταλελειμμένα και ερειπωμένα, και μερικές φορές παραμένουν εκεί λίγες οικογένειες, τώρα αραβικές, κουρδικές τώρα. «Οι περισσότεροι από τους Άραβες έφυγαν προς νότο με το Daesh», λέει ένας αγωνιστής των YPG, «Όχι, πήγαν στην Τουρκία,» λέει ένας άλλος, «Κατέφυγαν στο Τελ Αμπιάντ» πιστεύει ένας άλλος. Και οι τρεις έχουν δίκιο. Αρκετές αραβικές φυλές και εκατοντάδες οικογένειες έχουν εγκαταλείψει αυτό τον στοιχειωμένο τόπο, επιλέγοντας το ισλαμικό κράτος ή την μετανάστευση προς την Τουρκία ή την Ευρώπη, ανάλογα με τις πολιτικές τάσεις. Οι λόγοι για αυτές τις αναχωρήσεις ήταν, όπως πάντα συμβαίνει, οι πιο ποικιλόμορφες. Υπάρχουν εκείνοι που έφυγαν γιατί κουράστηκαν ή αηδίασαν από τον πόλεμο, άλλοι εκκένωσαν τις περιοχές υψηλού στρατιωτικού κινδύνου για την δική τους προστασία, και αποφάσισαν να φύγουν, άλλοι, απλά, δεν θέλησαν να αποδεχθούν μια συνύπαρξη μέσα στην οποία ένα αριστερός κουρδικό κίνημα, που κατακρίθηκε τόσο πριν από τον πόλεμο όσο και την περίοδο υπό το ισλαμικό κράτος, είχε το δικαίωμα λόγου με το παραπάνω.
Το Τελ Αμπιάντ ήταν προέλευσης αρμενικής – ασσυριακής και ονομάζονταν Balihu. Ξανακατοικήθηκε από αρμενικές οικογένειες που απέδρασαν από τη γενοκτονία που διαπράχτηκε από την Τουρκία, μεταξύ άλλων μέσα από κουρδικά τμήματα, το 1915. Είκοσι χρόνια αργότερα ήταν οι κουρδικές φυλές που προσπαθούν να ξεφύγουν από το μακελειό που αυτή τη φορά είχε στραφεί εναντίον τους. Τέλος, το συριακό καθεστώς δημιούργησε εδώ, όπως και αλλού στην Rojava, βάση υπολογισμού, έναν τόπο αραβικού πληθυσμού για να «διορθώσει» την γλωσσική σύνθεση στο βόρειο τμήμα εκείνης που ακόμη και σήμερα θέλει να ονομάζεται «αραβική συριακή δημοκρατία». Διακόσιες πενήντα αρμενικές οικογένειες το έσκασαν από το Τελ Αμπιάντ μεταξύ των ετών 2013 και 2014, εξαιτίας των διώξεων της Αλ Κάιντα και του Isis. Μόνο περίπου πενήντα από αυτές επέστρεψαν μετά την απελευθέρωση: πολλοί αρμένιοι δυσπιστούν για ιστορικούς λόγους των κούρδων, οι οποίοι από την άλλη πλευρά ήταν οι ίδιοι που έπρεπε να εγκαταλείψουν την πόλη, το 2014. Η εκδίωξη των κούρδων ως «αποστατών» αποφασίστηκε από τον εμίρη του IS, πιθανότατα κατόπιν αιτήματος της γειτονικής Τουρκίας, και ανακηρύχθηκε από τους μιναρέδες των τζαμιών.
Ωστόσο, η ταυτότητα και η αίσθηση του ανήκειν στους διάφορους «λαούς» που συζούν εδώ συμβάλλει εν μέρει μόνο για να καταλάβουμε τι συνέβη. Το Τελ Αμπιάντ έχει σήμερα την πρώτη συν- δήμαρχο γυναίκα στην ιστορία της, την Layla Μohammed, πλαισιώνει έναν ηλικιωμένο άραβα κύριο, τον Χαμντάν αλ-Rabad. Είναι αλλαγές που συναντούν την εχθρότητα των ιεραρχικών δομών που υπάρχουν στην παραδοσιακή κοινωνία φατριών, καθώς και των συντηρητικών ή αντιδραστικών κινημάτων στη Συρία και στη κυβέρνηση στην Τουρκία. Αν και η νίκη των YPG έδωσε τέλος στον πόλεμο που εκτυλίσσεται, θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι ο πόλεμος στη Συρία δεν τελειώνει με τη στρατιωτική επιχείρηση, επειδή είναι ένας πολιτικός πόλεμος. Όταν, μετά την απελευθέρωση της πόλης, αρκετές εκατοντάδες εκτοπισμένοι από την πλευρά της τουρκίας αποφάσισαν να επιστρέψουν, συνελήφθησαν από τις YPG. Μέλη των οικογενειών τους μίλησαν για «λίστες»: και μάλιστα εκείνοι που είχαν υποστεί τις βιαιότητες του ισλαμικού κράτους και της Αλ Κάιντα για δύο χρόνια δεν δίστασαν να συμπληρώσουν αυτές τις λίστες, παραδίδοντάς τες στις μονάδες λαϊκής προστασίας. Πίσω από τις χειραγωγημένες κατηγορίες για «εθνοκάθαρση» κρύβεται μια προφανής πολιτική σύγκρουση. Εκείνοι που απολάμβαναν τα προνόμια που εγγυούνταν το ισλαμικό κράτος στους αρσενικούς και στους πιστούς οπλαρχηγούς στον χαλίφη, ζουν σήμερα μια λιγότερο τυχερή και, αναμφίβολα, λιγότερο άνετη κατάσταση.
« Αναγκαστήκαμε να καταφύγουμε στην Τουρκία επειδή ήμασταν φοβισμένοι. Οι YPG δεν μας διέταξαν να φύγουμε, ούτε χρησιμοποίησαν βία για να φύγουμε », λέει ο Μοχάμεντ, άραβας κάτοικος της πόλης, στην ιστοσελίδα KurdWatch, και προσθέτει ένας άλλος κάτοικος, επίσης άραβας, «δεν έχουν κάνει τίποτα στον πληθυσμό: απλώς φοβούνταν ότι υπήρχαν άνθρωποι που συνδέονταν με το Daesh. Ούτε ένας άραβας συνελήφθη στην πόλη». Η αλήθεια είναι ότι αν οι YPG είναι άκαμπτες στην πολιτική καταπίεση των σαλαφιστών οργανώσεων (και αυτό σημαίνει την σύλληψη εκατοντάδων ανθρώπων, εισβάλλοντας στα σπίτια τους) δεν διεξάγουν καθόλου «εθνοτικά» αντίποινα καθώς, εκτός του ότι είναι μη ρεαλιστικό, το να φανταστείτε μια κουρδική Gre Spi θα ήταν αντίθετη για το έργο τους, τον σχεδιασμό τους Το εκτελεστικό συμβούλιο που δημιουργήθηκε από το Tev Dem στο Τελ Αμπιάντ, μετά την απελευθέρωση, περιλαμβάνει επίσης εκπροσώπους κούρδους, τουρκομάνους και αρμένιους, αλλά η πλειοψηφία είναι αραβική. Ωστόσο, η γέννηση αυτής της διοίκησης αυτής έχει αναγνωριστεί από την Τουρκία τον περασμένο οκτώβριο, με βλήματα όλμων στην πόλη: γιατί αυτό που τρομάζει δεν είναι η «εθνοκάθαρση», αλλά μόνο η ιδέα της συνύπαρξης. Αυτή είναι επικίνδυνη για τα κράτη, κοντινά και μακρινά, που κυβερνούν τη νοτιοδυτική Ασία χάρη στις θρησκευτικές διαιρέσεις και στην παρουσίασή τους ως αναπόφευκτες εκβάσεις της ανθρώπινης φύσης ή της ιστορίας.
Υπερβολές και καταχρήσεις εξουσίας είναι δυνατές, φυσικά, σε κάθε πόλεμο και κάθε επανάσταση, αλλά το έργο, στο Τελ Αμπιάντ, αν μη τι άλλο είναι ημιτελές. Κύτταρα του Isis εξακολουθούν να υπάρχουν, και κατά τη διάρκεια αυτού του καλοκαιριού επιθέσεις αυτοκτονίας σκότωσαν είκοσι ανθρώπους. Η πόλη πλήττεται από μόνιμη απαγόρευση της κυκλοφορίας από τις 21:00 μέχρι τα ξημερώματα. Μετά από λίγες ημέρες κατάληψης η κινητή μονάδα του Dilovan, Serhat και Rashid έφυγε από την πόλη, για να αναπτυχθεί σε ένα άλλο μέτωπο. Στην διάρκεια της πορείας της συλλέγει τρεις άραβες εργάτες, που προσελήφθησαν από τις YPG για ορισμένες εργασίες στην Ayn Issa, πίσω από την Raqqa. Ένας ηλικιωμένος μαχητής αστειεύεται μαζί τους στο ταξίδι, λέγοντας ότι για τους πολιτοφύλακες του Daesh καθένας είναι ένας άπιστος, και όλοι γελούν εγκάρδια. Είναι επίσης ένας τρόπος για να δοκιμάσει κανείς με ποιον έχει να κάνει. Οι οικογένειες του Τελ Αμπιάντ, εν τω μεταξύ, συνεχίζουν να διασχίζουν το δρόμο καθώς περνούν τα pick up των YPG, κατά περιόδους δίχως να χαιρετούν τα κονβόι: σύμφωνα με άγραφους κώδικες στις ζώνες πολέμου στο Ιράκ και τη Συρία, είναι ένα σημάδι εχθρότητας. Θα είναι «ληστές»; ίσως, αλλά πάνω απ ‘όλα είναι θύματα – δεκαπέντε χρόνια τώρα – ενός παγκοσμίου πολέμου που, στη Μέση Ανατολή, γίνεται όλο και πιο «εμφύλιος»
Από τον ανταποκριτή του Radio Onda d’Urto και Infoaut στην Tel Abyad-Gre Spi, Rojava
